OPINIE - Als Frits Bolkestein een stukje naar de Volkskrant of het NRC stuurt over ontwikkelingssamenwerking, wordt het direct geplaatst. Een antwoord daarop publiceren is meestal veel moeilijker, constateert Paul Hoebink op Vice Versa.
Het begint eigenlijk wel een vast patroon te worden: Frits Bolkestein, oud-VVD leider en voormalig Europees Commissaris produceert een opinieartikel over ontwikkelingssamenwerking en dat wordt met grote graagte ontvangen door de opinie-redacties van NRC-Handelsblad of de Volkskrant. Het maakt eigenlijk niet uit wat hij beweert, het wordt gepubliceerd.
De tweede helft van dat patroon is dat slechts in een enkel geval een weerwoord wordt toegelaten. Dat is eigenlijk, eerlijk gezegd, niet eens zozeer teleurstellend, maar vooral beschamend voor deze kranten. Zij plaatsen voor de zoveelste maal een onzinnig verhaal van Bolkestein en dan laten ze niet eens een weerwoord daarop toe. Blijkbaar hebben bepaalde mensen, zoals Bolkestein, het voorrecht om over enkele onderwerpen grote onzin te verspreiden zonder dat die weersproken kunnen en mogen worden.
Bij Bolkestein gebeurt dit al vijfentwintig jaar over ontwikkelingssamenwerking, sinds hij in 1992 een opinieartikel over schuldverlichting van ontwikkelingslanden schreef. Misschien is het kenmerkend voor het bedenkelijk lage niveau van kennis bij onze nationale pers over ontwikkelingssamenwerking. Anders kan ik het niet verklaren.
Op donderdag 13 januari produceerde Bolkestein op de opiniepagina’s van het NRC een artikel onder de kop “Immigratie afremmen kan maar op één manier” met als conclusie dat de Nederlandse regering “een substantieel deel van de begroting voor ontwikkelingssamenwerking (zou) moeten besteden aan het verstrekken en populariseren van de pil”. Hij meende dat de bevolkingsgroei in Afrika voor een nog grotere migratiestroom richting Europa zou zorgen en dat deze anders niet tegen te houden was. Ik schreef daarop het volgende, niet geplaatste (omdat “andere stukken urgenter waren”) opinie-artikel.
De slechtste voorspellers
Er is een mooie cartoon waarin twee heren in stofjas bij een raket staan met daarop de woorden ‘Population Bomb’ en zij constateren: “Hij is niet ontploft”. Het is het juiste antwoord op Paul Ehrlich’s alarmistische boek The Population Bomb uit 1968 over de te verwachten bevolkingsexplosie. Demografen zijn, met economen, sinds Malthus de slechtste voorspellers gebleken. De demografische transitie, het moment waarop veel vrouwen minder kinderen gaan krijgen, had zich in veel ontwikkelingslanden voltrokken en had de bevolkingsbom ontmanteld. Dit soms gedwongen, vaak door de beschikbaarstelling van kennis en voorbehoedsmiddelen, en altijd door gestegen welvaart en het gestegen opleidingsniveau van vrouwen. In tegenstelling tot wat Bolkestein suggereert in zijn opinieartikel is die demografische transitie zich ook in Sub-Sahara Afrika aan het voltrekken. Natuurlijk is in de meest achtergebleven gebieden de vruchtbaarheid nog zeer hoog, maar in de meer ontwikkelde Afrikaanse landen en de Afrikaanse steden ligt hij al op het niveau van Europa of de Verenigde Staten.
Het verband tussen bevolkingsgroei, migratie, ontwikkeling en ontwikkelingssamenwerking is complex en telt verschillende lagen. Bovendien kunnen die verbanden per land verschillend zijn: ontwikkeling kan migratie bevorderen, maar juist ook de push-factoren verminderen; de hoogte van overmakingen van migranten (remittances) zouden Afrikaanse regeringen ertoe kunnen verleiden om weinig te ondernemen om illegale migratie tegen te houden, maar in veel Afrikaanse landen komt er aan ontwikkelingshulp veel meer binnen en is men dus gebaat bij goede verhoudingen met Europa. Het is dus niet in het belang van het ontwikkelen van een realistisch ontwikkelingsbeleid om met simpele slogans – “Stuur er maar anticonceptiepillen naar toe”- een oplossing te suggereren.
Hoog in het vaandel staan
De Europese Unie heeft het tegenhouden van asielzoekers en migranten al vanaf 1995, vanaf de oprichting van het Mediterrane programma, hoog in haar vaandel staan. Vanaf 2004 was er 450 miljoen euro beschikbaar om met programma’s voor jongeren de jeugdwerkeloosheid aan te pakken, onder andere via scholing. De resultaten van dat programma zijn mij, ik heb er flink naar gespeurd, onbekend. Nu heeft de Commissie geld gepikt uit de potjes voor ontwikkelingssamenwerking voor samenwerking met landen als Libië en Niger, vooral gericht op het tegenhouden van migranten. Dat lijkt op dit moment meer succesvol, maar is vooral repressief en dus zeker geen oplossing voor de lange termijn. Jeugdwerkeloosheid, zelfs in meer ontwikkelde landen zoals de laatste dagen blijkt in Tunesië en Iran, zal zeker ook voor landen in Sub-Sahara Afrika de komende jaren nog een groot sociaal én politiek probleem zijn.
Nederland heeft sinds kort een regeringsprogramma, dat wat betreft ontwikkelingssamenwerking, laat ik het voorzichtig stellen, het meest curieuze ooit is. Het woord migratie komt er 29 keer in voor, het woord migrant 11 keer en het woord asielzoeker 15 keer. Het hoeft geen betoog dat de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking nu voor de eerste keer in het teken staat van migratie. Opvallend is dan, ten eerste, dat in de analyse (illegale) migratie en de vluchtelingenproblematiek niet uit elkaar worden gehaald. Dat is voor een helder zicht op de problematiek zeer noodzakelijk. Er wordt, ten tweede, niet ingegaan op ervaringen met programma’s om migratie tegen te gaan. Tenslotte worden drie landen tot ‘focus-landen’ (Jordanië, Libanon en, nota bene, Irak) gepromoveerd, waarmee niet alleen na vijftig jaar het belangrijkste criterium, de mate van armoede, om concentratielanden van de Nederlandse hulp te selecteren wordt losgelaten, maar waarbij bovendien volstrekt onduidelijk is wat we daar met ontwikkelingshulp kunnen doen.
Paradoxaal
Het is eigenlijk heel paradoxaal dat conservatieven die zich keren tegen ontwikkelingshulp, zoals Bolkestein sinds 1992, zo gauw zich een probleem voordoet in ontwikkelingslanden, er hulp naartoe willen gooien. Onze premier stelde in een van de verkiezingsdebatten dat hij uiterst ongelukkig was met wat de Nederlandse ontwikkelingshulp in de afgelopen decennia had opgeleverd, maar denkt blijkbaar wel, zie het regeerakkoord, dat Nederlandse hulp een bijdrage kan leveren aan het stoppen van migratie. In de, voor de eerste keer uiterst kritische, Peer Review van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid van het Development Assistance Committee, dat vorig jaar uitkwam en geen aandacht kreeg in regeerakkoord en Kamer, werd gesteld dat nog maar 10% van de Nederlandse direct aan ontwikkelingslanden werd uitgekeerd. Het overgrote deel van de Nederlandse hulp, de post op de begroting waarop het meest bezuinigd is, wordt besteed via internationale organisaties, via particuliere ontwikkelingsorganisaties en ons-kent-ons clubjes. Met die dubbeltjes en stuivers moet Nederland dan een bijdrage gaan leveren om illegale migratie te stoppen?
Als Bolkestein daadwerkelijk migranten wil tegenhouden, moet hij dus niet pleiten voor het sturen van de pil, maar voor een substantiële verhoging van de hulpbegroting. Inderdaad, minister Ploumen heeft fors moeten bezuinigen op de gezondheidszorgprogramma’s voor vrouwen en kinderen in de partnerlanden. Dan zou je het inderdaad hypocriet kunnen noemen als minister Ploumen op Trumps bezuinigingen op reproductieve gezondheidszorgprogramma’s, reageert met het oprichten van She Decides met een schamele Nederlandse bijdrage van 15 miljoen euro (en niet 3 miljoen, zoals Bolkestein schrijft). Spinnen is in de afgelopen regeerperiode een belangrijke kwaliteit van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid geworden. Het grote probleem is dat dat het zicht op wat er daadwerkelijk gebeurt en op wat nieuw en goed beleid zou moeten zijn stevig hindert.
Paul Hoebink is Emeritus-Hoogleraar Ontwikkelingssamenwerking aan de Radboud Universiteit, thans docent bij de Master in Sustainable Development Management aan de Rhein-Waal Hochschule in Kleve. Volg hem op twitter : @hoebink_paul
Reacties (16)
Ik wil niet zeuren maar voor (tegenwoordig) rechtse sensatiekranten als De Volkskrant moet je wellicht wat kortere woorden gebruiken en het geheel wat ‘lekkerder’ doen klinken.
@1: Dat kan. Bij mij is geen schrijven van de heer Bolkestein bekend dat niet te deconditioneren is tot een red herring. In dit geval even ranzig als de opmerking van Leon de Winter die als ‘grap’ voorstelde om anticonceptie-middelen in het drinkwater voor Gaza te vermengen. Kinderen zijn in derdewereldlanden een vorm van pensioen.
Wat plausibel lijkt (Nina Hagen zong er in 1985 al over in russian reggae) is in feite een cover-up voor financiele misdaden; enorme kapitaalvlucht uit Afrika mogelijk gemaakt door het liberaliseren van de financiele sector en het slecht functioneren van het neoliberalisme in Afrika als geheel:
http://www.newleftproject.org/index.php/site/article_comments/a_short_history_of_neoliberalism_and_how_we_can_fix_it
Uiteraard wil Bolkestein discussies over bovenstaande vermijden. Vrouwen worden in Afrika inderdaad misbruikt als geboortemachines (Nina Hagen) als overlevingsmiddel, maar net zoals het verschijnsel ‘economische vluchteling,’ een walgelijke betiteling van een andere manier van overleven zijn beide in hoge mate veroorzaakt door een politiek waar de heer Bolkestein altijd achter heeft gestaan.
@2: Pardon. african reggae natuurlijk.
Het is mij een raadsel waarom dit soort “oude politieke fossielen” hun onzin mogen blijven verkondigen.
En als die ongein toch in de krant moet, zou er een menig van een politieke opponent en/of neutraal persoon tegen moeten staan.
@4: De tijd staat stil en het relaas van een oude oproerkraaier verkoopt nog steeds (Tim Sebastian in ‘Hardtalk’ rond 2000: “Isn’t true that you are known as a political riotter?”) De heer Bolkestein weet het goed te verbergen, maar zijn opus moderandi verschillen niet zoveel van die van een Steve Bannon.
@4: Vrijheid van meningsuiting.
@6: Jaja.”All animals are equal but some animals are more equal than others” is bij uitstek van toepassing bij msm gedurende pakweg 25 jaar.
De Volkskrant is natuurlijk 1 groot links weerwoord, niet alleen op de opinie pagina maar ook in de redactionele artikelen neigen nogal naar links. Als een ex VVD wethouder bij een oude vriend gaat logeren zonder dat als gift te registreren weten ze dat wekenlang op de voorpagina voor te doen als fraude. Geeft een linkse politica zich onterecht op als gediplomeerd arts, dan vermelden ze het niet eens. Dit tenzij het nieuws heel erg overheerst op internet, dan moeten ze wel en komt het 3 dagen later ergens verstopt op pagina 3. Als twijfelt of de Volkskrant nog wel links is, lees dan eens een stuk van von der Dunk, dan heb je de hele linkse onderbuik samengevat in 1 braaksel.
Dat Bolkestein af en toe commentaar mag geven is om nog het idee te geven dat de Volkskrant pluriform en neutraal is. Bolkestein is daar ideaal voor, die schrijft lekker direct en iedereen op de grachtengordel weet dat die rechts is en dus niet de opinie van hun krant vertegenwoordigt. Hoofdschuddend kunnen ze dan met hun GroenlLinks buurman discussiëren wat die gekke VVD’ers nu weer verzonnen hebben en prijzen hoe objectief hun buurtkrant wel niet is. Bovendien is Bolkestein net salonfähig genoeg voor links, nog rechtser of te diepgaand en je krijgt reacties als #1 en dat gaat je als Volkskrant abonnees kosten. Een weerwoord wordt niet gewaardeerd, stel je voor dat Bolkestein in het gelijk gesteld wordt, het moet wel een geintje blijven!
@8: Ik houd wel van het idee dat de Volkskrant daadwerkelijk pluriform geworden is. De NRC – de krant van mijn ouders – heb ik al lang geleden als veel te links echoputje opgegeven.
Is al eens uitgezocht of deze “hulp” echt helpt? Want na een halve eeuw zouden we dat zo langzamerhand toch wel moeten weten. Maar misschien weten we het al en willen we het niet horen:
@8: Irrelevant. Graag van u een artikel van Bolkestein waarbij ik niet kan aantonen dat deze een sofist is.
@10: Nonsens. Zie #2. ‘Hulp’ is niet het woord. Een antwoord op roofkapitalisme is wat noodzakelijk is.
@12: Zonder een snipper bewijs kunnen we jouw bijdrage tot de fantasiewereld rekenen.
@13: Als je te lui bent om #2 te lezen, flikker dan op.
@8:
“De Volkskrant is natuurlijk 1 groot links weerwoord, niet alleen op de opinie pagina maar ook in de redactionele artikelen neigen nogal naar links.”
Daar zijn een heleboel linkse mensen die nog niet zo lang geleden hun abonnement hebben opgezegd het niet helemaal mee eens …
@14: Heb jij @10 wel gelezen dan? Want je reactie lijkt daar niet op te wijzen. Verder wijt je in @2 het disfunctioneren van Afrikaanse landen aan neoliberalisme en daarvoor geef je Bolkestein c.s. de schuld. Die Afrikanen zelf zijn machteloos, want:
“Have to”. Ze hebben geen keus. Net zo min als Mugabe er iets aan kon doen dat hij de blanke boeren en hun medewerkers “moest” beroven (waarna het land afhankelijk werd van buitenlandse voedselhulp).