De onheilstijdingen blijven maar komen: Nederland is nu officieel in recessie en hoort nu thuis in het rijtje België, Portugal en Griekenland, landen waar de economie ook krimpt. Op de woningmarkt is de trend al een tijdje dalende, en ook steeds meer bedrijfspanden staan leeg. Hoe lang gaat het nog duren voor de crisis over is? De Grote Recessie duurt nu al minstens vier jaar. De meeste regeringen in Europa zijn aan een streng bezuinigingsprogramma begonnen, maar door het krimpen van de economie loopt de schuldquote (staatsschuld als percentage van het bruto nationaal product) nog verder op. Hoe komen we uit deze neerwaartse spiraal?
In De Wereld Draait Door draaiden de economen afgelopen woensdag ook helemaal door:
Eerst een paar observaties: in de discussie wordt beweerd dat het goed zou zijn om de BTW en het eigen risico (door Mathijs Bouman) voor ziektekostenverzekering te verhogen: dit zijn de meest regressieve vormen van belasting. Later in het programma wordt Emiel Roemer aangevallen omdat zijn partij een extra schijf voor inkomsten belasting wil invoeren. Het is De Wereld Op Zijn Kop. Door Barbara Baarsma wordt benadrukt dat de recessie vooral wordt veroorzaakt door de bezuinigingen van deze regering, maar daar wordt niet op gereageerd. Als dat zo is, waarom wordt er dan toch zoveel bezuinigd? Helaas, de dames en heren economen laten het afweten. Men is het er namelijk wel over eens dat de overheid haar “huishoudboekje op orde moet hebben”. Niet alleen is dit lelijk Nederlands, het is onzin. Ik zal proberen uit te leggen waarom.
Gevolgen van een recessie
Afgelopen week heb ik de BBC documentaire “The party Is over, how the west went bust” nogmaals bekeken.(*) In deel 2 wordt het verhaal verteld van Vanessa die op de groente afdeling van een supermarkt werkt. Haar belangrijkste taak: zorgen dat de groente er netjes bij ligt en ze regelt de bestellingen. Hiermee verdient zij het minimumloon. Hoewel zij werk heeft is toch een van de slachtoffers van de crisis: zij is namelijk afgestudeerd psychologe. Van haar studie heeft ze eigenlijk alleen maar een hoge studieschuld overgehouden. Wat begonnen was als bij baantje tijdens haar studie is nu haar carrière.
Britse overheid wil in 4 jaar tijd 83 miljard pond bezuinigen. Daarnaast wordt ook de belasting verhoogd. Vooral jonge mensen en mensen met laagbetaalde banen ondervinden hiervan de gevolgen. Vanessa heeft dan in ieder geval nog een baan, maar de schoolverlater die geen psychologie heeft gestudeerd en niet overgekwalificeerd is voor dit werk zit werkloos thuis, met, als hij of zij geluk heeft, een kleine uitkering of bijstand. Dit laat goed zien wat de gevolgen zijn van hard bezuinigingsbeleid.
De meeste mensen hebben echter een heel ander beeld bij bezuinigen. Door links en rechts wordt bezuinigen meestal gezien als een noodzakelijk kwaad (links) of als iets dat zelfs goed is (rechts): “ruimte maken voor de markt” en “vet wegsnijden” wordt er dan gezegd. Of men wijst op de slechte gevolgen van ongebreideld consumeren – zoals ook in het fragment van De Wereld Draait Door te zien is.
Het voorbeeld van Vanessa laat zien dat bezuinigen ook verspilling veroorzaakt. De opleiding die Vanessa heeft gevolgd was voor niets, zij had beter een opleiding voor groenteboer kunnen volgen. Bovendien neemt ze de plaats in van iemand anders die nu thuis zit. Ook op een andere manier wordt talent niet benut: In Zuid-Europa en Ierland vertrekken mensen naar het buitenland, niet omdat ze zin hebben in een avontuur maar omdat ze moeten.
Dit is mijn eerste argument waarom bezuinigen niet altijd goed is: door krimp van de economie gaat capaciteit en talent verloren.
Ochtend in Amerika
Wat er moet gebeuren om een einde te maken aan een recessie hangt af van het soort recessie. Bijvoorbeeld de recessie van de jaren tachtig werd veroorzaakt door de forse verhoging van de rente door de Amerikaanse centrale bank. De FED deed dat om een einde te maken aan de uit de hand gelopen inflatie die de economie toen kenmerkte. Toen de inflatie weer naar normale waarden was gedaald kon de FED de rente weer verlagen. Daardoor herstelde de economie zich onmiddellijk. Het was toen morning in America, en Reagans herverkiezing was verzekerd. Bij dit type recessie is het dal diep maar het herstel is snel en direct voelbaar.
Balansrecessie
Herstel van de economie is niet altijd snel: soms duurt het een lange tijd voordat de economie weer uit het dal is. De vorm van het dal is niet V-vormig maar U-vormig. Een kenmerk van dit soort recessies is dat ondanks de extreem lage rente bedrijven niet investeren en particulieren niet consumeren. De reden hiervoor is dat bedrijven en particulieren bezig zijn met schulden af te betalen. Men noemt dit dan ook wel een balansrecessie (Engels: Balance sheet recession).
Er is een recent voorbeeld van een dergelijke recessie: het Verloren Decennium in Japan dat begon in 1991 en duurde tot ongeveer 2005. Net als nu begon de recessie in Japan door de implosie van een vastgoedbubbel. Veel bedrijven hadden toen het goed ging in de jaren tachtig veel schulden gemaakt door een combinatie van lage rente en stijgende prijzen voor vastgoed – een bekend recept inmiddels. Na het inzakken van de bubbel bleven veel bedrijven zitten met hoge schulden. Je kunt ook zeggen: de bedrijven zitten onder water want men had meer schulden dan bezittingen. Er werd nog wel geld verdiend maar alle verdiensten gingen naar afbetaling van schulden. Dit is een belangrijk kenmerk van een dergelijke recessie: de verdiensten gaan naar aflossing van schuld waardoor investeringen achterblijven. Als iedereen dat doet raakt de economie gedurende lange tijd in recessie, namelijk zolang het duurt om de schuld af te betalen. In Japan heeft dit tot 2005 geduurd, bijna 15 jaar. De gebruikelijke maatregelen zoals renteverlaging helpen niet: zolang de schuldenberg niet is afgebouwd wordt het verdiende geld gebruikt om schuld af te lossen.
De Japanse econoom Richard Koo legt het beter uit dan ik dat kan:
Een ander bekend voorbeeld van een balansrecessie is de Grote Depressie. En net als toen is ook de Grote Recessie een balansrecessie want zij is begonnen met de deflatie van een grote vastgoedbubbel in de VS.
Wat (niet) te doen?
Omdat de privé sector niet meer investeert en consumeert is de rente vrijwel nul, en zijn we in een deflatoire spiraal gekomen. Het is moeilijk om geld te beleggen in onzekere tijden, en de enige grote partij die nog veel kan lenen is de overheid. Hoe paradoxaal het ook klinkt: onder deze omstandigheden (en alleen dan) moet de overheid lenen om de economie aan de gang te houden.
Wat we nu niet moeten doen is wat door Europese en de Amerikaanse overheden wel wordt gedaan: op grote schaal bezuinigen. Men wil het huishoudboekje van de staat “op orde brengen”. Het is precies het omgekeerde van wat Richard Koo zegt dat moet gebeuren. Het is niet goed de publieke schulden in Europa, die een gevolg zijn van de crisis (en dus niet de oorzaak!), zo snel mogelijk af te betalen. Natuurlijk, uiteindelijk moet worden afbetaald, maar pas als de economie dat kan dragen. Uitstel van betalen heeft het voordeel dat de schulden voor een deel vanzelf minder worden door inflatie. En hoewel de absolute omvang van de schulden niet zal afnemen, neemt de schuldquote wel af als de economie weer groeit: en hoe sneller de economie groeit, hoe sneller zij zal afnemen.
Dit is mijn tweede argument tegen overheidsbezuiniging op dit moment. We hebben te maken met een recessie die veroorzaakt wordt door schuldafbetaling.
“Slim” bezuinigen
Meestal spreken politici niet van bezuinigen maar van hervormen. We gaan “slim” bezuinigen zegt Maxime Verhagen.
Het is duidelijk dat de economie in een lagere versnelling is geraakt’, zegt de vicepremier. ‘Dat is zorgelijk. We moeten nu aanpakken, anders dreigt het scenario van langdurige stagnatie.
Het argument om te bezuinigen is dat deze zodanig wordt uitgevoerd dat de groei wordt bevorderd. Als Richard Koo echter gelijk heeft dan is dat juist het recept voor een nog langere stagnatie. Hoe “slim” de bezuinigen ook zijn, in de praktijk hebben bezuinigingen tot gevolg dat geld aan de economie wordt onttrokken. De overheid doet gewoon hetzelfde wat particulieren en bedrijven op dat moment ook doen: bezuinigen.
De regering heeft maar twee “echte” argumenten voor de bezuinigingen: als wij in Nederland zorgen dat we de goedkoopste zijn (hoge productiviteit bij lage loonkosten en lage belasting) dan kunnen we beter concurreren met de rest van de EU. Zoals Rutte ook het zelf uitdrukt in zijn grote Buitenhof interview. Als de economie in 2013 in Europa weer aantrekt, “dan kun je er als Nederland sterker uitkomen”. Het probleem is natuurlijk dat andere landen ook druk aan het bezuinigen zijn waardoor er niemand zit te wachten op onze handel. Overal wordt nu bezuinigd omdat men … tja waarom eigenlijk? Omdat men hoopt klaar te zijn als de economie weer aantrekt? Dat zal nooit gebeuren wanneer ook de sterkste economieën in Europa, landen als Nederland en Duitsland, niet het initiatief nemen.
Het tweede argument is nog zwakker: Nederland heeft als hardste geroepen dat landen zich moeten houden aan het Groei en Stabiliteitspact. Nu wij er zelf niet meer aan voldoen moeten we wel bezuinigen. De enige oplossing die ik hier voor kan bedenken is een andere regering. Dat is hard nodig want onze economie kan wel wat minder VVD (en CDA) gebruiken, zeker nu.
—
Noten, et cetera:
(*) oorspronkelijk uitgezonden december 2011 BBC2. The Party is Over, How the West Went Bust
Deel1:
Deel2:
Overzicht van bezuinigingen in Europa (van nov 2011)
De economie kan wel wat VVD gebruiken. (screenshot van poster)
Voorbeeld van een bubbel: huizenprijzen Nederland vanaf 1985: wikimedia commons
Reacties (61)
De kans is groot dat het systeem als geheel gaat crashen. Het is tijd voor de rekening van een halve eeuw financieel wanbeleid en woekerende financiele sector. Ik ben wel voor duurzame investeringen en hervormingen onderin de pyramide nu, ten koste van de financiele sector. Zodat we zometeen de klap iets beter op kunnen vangen.
“De kans is groot dat het systeem als geheel gaat crashen.”
Uitstel van de crash is in de maak. Beproefd concept, wereld oorlog.
Helemaal mee eens. Ik ben echter bang, dat de financiële sector te veel macht heeft om dat te laten gebeuren, met dank aan alle liberaliseringen van de laatste 30 jaar. Zij zullen het eerder aan laten komen op wat Johan in #002 ook al opmerkt dan dat zij hun machtspositie aan laten tasten.
Volgens mij kunnen we er samen wel iets aan doen, maar dan moeten we ons niet meer af laten leiden door allerlei randzaken (hoofddoekjes, coffeeshops, enz), die alleen maar dienen om tweedracht in de samenleving te zaaien. Verdeel en heers, wisten de Romeinen al.
kortom er gaat realistisch gezien niets veranderen todat we over de rand gaan, ik zou zeggen neem maatregelen op persoonlijk niveau.
het is niet zozeer liberalisering, want de macht is aan de banksters verleend door de corrupte staat, het is een soort bloedzuiger fascisme
De macht is aan de financiële instellingen weg gegeven door door ons zelf gekozen politici, die daarbij het toverwoord ‘liberalisering’ gebruikten. Of we dat echt liberalisering moeten noemen, is een andere discussie, maar liberalisering in de zin van het recht van de sterkste ipv het meer socialistische samen staan we sterk, dat was het wel.
De staat zelf kan in mijn ogen niet corrupt genoemd worden, want op dat niveau wordt gewoon uitgevoerd, wat de politici, die we aan de macht geholpen hebben, willen. Voor individuele politici kan nog wel een punt gemaakt worden, dat zij corrupt zijn (in de zin van dat zij de wensen van de financiële top uitvoeren en voorrang geven boven het algemeen belang, dat zij geacht worden te dienen).
Rest alleen nog de vraag welke partijen en politici al die jaren het idee van liberalisering gepreekt hebben. Dan weet je ook wie je niet meer moet kiezen (als je dat al deed…).
De Nederlandse staatsschuld is relatief een van de laagste in Europa. Dankzij onze pensioenreserves van bijna 900 miljard heeft de overheid nog een belastingclaim van ca. 312 miljard. Onze schuld is dus maar 95 miljard i.p.v. 407 miljard in vergelijking met andere landen in Europa of 15,2% bbp. Jaarlijks wordt nog een 30 miljard aan pensioenpremies gestort, terwijl die pensioenreserves daarnaast nog eens oprenten. De belastingclaim wordt daardoor jaarlijks ca 23 miljard hoger. Deze regering kan dat alleen Eurocommissaris Rehn niet aan zijn verstand brengen. [http://tinyurl.com/6pmn6ax]
Ik geloof er allemaal niks meer van. Het is 1 groot piramidespel.
precies, al het geld dat in de financiele sector zit moet niet meegeteld worden, dit zal zometeen verdampen als de dominos gaan vallen. bedenk dat alles 50+ maal leveraged is oid
Dus meteen cashen? Scheelt ook 8 miljard rente per jaar, hoeven we niet verder te bezuinigen.
@johan Leg eens uit waarom je dat denkt. Je weet toch wel hoe een piramide spel in elkaar zit? Wat is precies de overeenkomst met een piramide spel?
De Nederlandse politici kennende is dat geld al een paar keer uitgegeven, of als onderpand gegeven, of een voorschot op genomen. Daarom wordt er weinig over gezegd. Maar ik vertrouw de politici nu eenmaal niet, dus misschien is het niet waar wat ik zeg.
In dit geval moet je niet de Nederlandse politici, maar de Nederlandse banksector en pensioensfondsen de schuld geven. Zij hebben al dat pensioensgeld gestoken in hypotheken, staatsschulden en andere investeringen die we zeker kwijt zijn als er op grote schaal failliet gegaan wordt.
U doet dat geld liever in een oude sok?
“Pensioenfondsen hebben onder invloed van de dalende rente en de stijgende aandelenkoersen sinds 1980 de samenstelling van hun beleggingsportefeuille ingrijpend gewijzigd, in de redelijke verwachting dat aandelen op lange termijn een hoger rendement hebben dan vastrentende waarden (obligaties). Dat was ook noodzakelijk: zelfs ultimo 2008, op het dieptepunt van de crisis, hadden pensioenfondsen nog altijd bijna 25% meer vermogen dan wanneer de uitbreiding in aandelenbeleggingen niet had plaatsgevonden. Daar staat tegenover dat de schommelingen in de beleggingsopbrengsten veel groter zijn dan vroeger.” [blz 3 Commissie Goudswaard, “Een sterke tweede pijler”]
Jij blaft ook al tegen de verkeerde boom.
“Dat is hard nodig want onze economie kan wel wat minder VVD (en CDA) gebruiken, zeker nu.”Amen.
Helaas heeft Rutte het alleenrecht op ‘economie’. Hoe hard het vertrouwen ook daalt, hoe snel de werkloosheid ook stijgt, zijn gebazel wordt voor zoete koek geslikt door voor en tegenstanders. Dat is niet alleen zijn verdienste, maar vooral een verwijt aan de oppositie en de media. Dat ze bij DWDD 3 VVD-economen uitnodigen is triest. Dat de oppositie de MP niet keihard aanvalt op zijn economische wanbeleid is een tragedie.
ps. Als aanvulling op je stuk, wat er in Zuid-Europa gebeurt kan niet los gezien worden van wat er hier in NL gebeurt. Dat Mark hier niet op anticipeert (‘hij heeft niet zoveel met de Grieken’) is volgens mij zijn grootste -economische- fout.
Bij de VVD houdt men alleen van mensen met geld en maakt zichzelf daarom wijs dat ze er verstand van hebben.
Wat me bij DWDD vooral opviel waren de verontwaardige kreten van “jullie willen succes bestraffen!” toen een extra schijf voor de hoogste inkomens ter sprake kwamen.
Het is de typische “mijn positie en inkomen heb ik helemaal aan mezelf te danken” gedachte van diegenen die door geluk en netwerken in een hogere positie terecht komen, met dank aan allen onder hen die hun daarbij geholpen en ondersteund hebben, en vooral het daadwerkelijke werk gedaan hebben. Om de een of andere reden (narcisme) denken dit soort mensen altijd dat al dit “succes” volledig door hun eigen “kunde” komt, en daar mag je dus niet aan komen. Het geld moet maar bij de “kuddedieren”, de “lagere regionen” vandaan komen, want die verdienen niet zo veel geld, hebben niet zo’n positie, zijn dus ook niet zo “succesvol” en hebben dit duidelijk aan hun eigen falen te danken.
Het kabal van economen dat iedere keer weer de focus richt op het huishoudboekje van de overheid weet donders goed dat de oorzaak van de problemen heel ergens anders ligt, namenlijk bij de banken en de fictie van de “oneindige groei”. Maar aan deze heilige huisjes durft men niet te tornen. Het blijft makkelijker een staat tot op de grond af te breken dan ook maar een flinter macht van de economie in te leveren.
Die Matthijs van Nieuwkerk (en anderen ook), moeten van de buis. Begint een beetje op dictatuur propaganda kanaal te lijken en niet objectief alleen al vanwege bizarre bedragen die ze verdienen voor wat bla bla op TV.
Ach, je kunt ze ook wat hoger belasten. Ik denk dat de ze daar niet onwelwillend tegenover staan…
Doe je tv de deur uit, is mijn advies. Dat is de eerste stap op weg naar het verwijderen van de buis van alle personen, die jij weg wil hebben. Zo lang je de tv blijft sponsoren door te blijven kijken, zal er weinig veranderen, hoor. Of kijk in ieder geval niet meer naar DWDD. Misschien dat je hem door middel van de kijkcijfers weg krijgt.
Maar hier een beetje gaan lopen klagen over objectiviteit en bedragen, die ze verdienen, helpt je geen meter verder. Iedereen die dat leest en een beetje verstand heeft, denkt dan, dat je vaak naar het programma kijkt.
PS: DWDD als propaganda kanaal? Ja, daar heb je wel een beetje gelijk in, hoor. Maar wat verwacht je dan van een programma van de socialistische VARA? En moeten we dan ook Business Class en andere van dat soort programma’s, die propaganda voor het kapitalisme maken, ook weren, of mag dat soort propaganda van jou nog wel blijven bestaan?
Is allang opgezegd. Gratis ontvangst via Sateliet is beter. Geen Nederlandse terreur op de buis meer voor mij.
Wat heb je opgezegd, Johan?
Je kijkt nog steeds, dus tel je nog steeds mee voor de kijkcijfers hoor.
PS: we hebben allemaal zo onze eigen definitie van terreur. Ikzelf zou graag van de reclameterreur op de tv af willen. Ik kijk daarom standaard zelden naar de commerciële omroepen uit binnen en buitenland, omdat ik mijn kijkplezier niet door die reclame wil laten vergallen. Blijkbaar zijn er echter genoeg mensen, die dat wel leuk vinden, want anders waren die commerciëlen al lang failliet.
TV abonnement.
Je komt ergens wel eens op bezoek waar televisie aanstaat en internet filmpje staat hier prominent in beeld. Dus niet aanklikken want dan tel ik ook mee als kijker en niet meer op bezoek gaan bij mensen die TV hebben?
Terreur is die duurbetaalde mensen uit de incestueze kliek die overal en nergens in beeld verschijnen met hun opinie en leuke spelletjes.
Ik kijk liever Addounia TV. De zender van Assad, is hetzelfde alleen winden ze er daar geen doekjes om. En gratis te ontvangen via sateliet!
Een tv abonnement? Laat je nakijken man. Je hebt nu ook een abonnement, bij Canal+ bijvoorbeeld, want anders kun je niks ontvangen. Sommige mensen draaien zich in ondoorgrondelijke bochten om hun onzin recht te praten…
“Terreur is die duurbetaalde mensen uit de incestueze kliek die overal en nergens in beeld verschijnen met hun opinie en leuke spelletjes”
Er zit een uit-knop op je tv als die mensen niet wil zien, en, zioals ik je al eerder uitlegde, of jij dat nu terreur vindt of niet doet er niet toe. Ik erger me ook wel eens aan het feit dat we overal de onbekende bekende Nederlanders in spelletjes en kwisjes en prietpraatprogramma’s terug zien, maar blijkbaar zijn er veel mensen, die dat toch leuk vinden. Ik ga me daar verder niet druk om maken, want er zijn meer dan genoeg andere zenders en programma’s. Ik hoef niet naar die rotzooi te kijken en noem het ook geen terreur, want het is gewoon de smaak van andere mensen.
“Een tv abonnement? Laat je nakijken man. Je hebt nu ook een abonnement, bij Canal+ bijvoorbeeld, want anders kun je niks ontvangen.”
Niet om lullig te doen hoor, maar dat klopt gewoon niet. Een hoop buitenlandse zenders* worden via de satelliet gewoon free-to-air uitgezonden, ongecodeerd dus, en zijn dus te bekijken zonder wat voor abonnement dan ook.
*O.a. de Britse zenders BBC1, BBC2, BBC3, BBC4, ITV1, ITV2, ITV3, ITV4, Channel4, Film4, E4, More4, Channel5, 5-Star e.v.a.: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_free-to-air_channels_at_28E
Er is toch echt wel wat mis als de “socialistische VARA” (#16) “3 VVD-economen uitnodigen” (#5).
Mee eens :-)
Maar ik had niet de indruk dat dat bedoeld werd door Johan…
De VARA heeft een “excuus site” waar hun identiteit nog wel mag worden uitgedragen.(ben overigens nog steeds lid,al overweeg ik ernstig dit na 30 jaar alsnog te beeindigen)
http://www.nrc.nl/komrij/2012/02/16/van-joles-last-tango/
Ik ben het vaak niet met je eens, maar hier sla je de spijker op de kop.
Ook ik ga wel eens flink tegen je in, maar op dit punt ben ik het roerend met je eens.
Je slaat de spijker op zijn kop, 007.
Daarnaast doet dat lelijke gezicht van het kapitalisme, Marike Stellinga, ook altijd net alsof ‘geld verdienen’ en ‘rijkdommen produceren’ hetzelfde is. Ze noemt als voorbeeld van ‘rijke mensen’ dan ook steeds de hardwerkende tandarts of de briljante chirurg (die inderdaad welvaart produceren), die dan gestraft worden door hogere belastingen.
Terwijl, wat produceren de meeste échte rijken nou eigenlijk? Wat is het netto-effect van de meeste écht rijke mensen op de algehele welvaart? Wat produceert iemand die voedselproducenten in de derde wereld afperst en consumenten in het westen afzet precies? Wat produceert iemand die huizen voor een schandalig lage prijs opkoopt van een huizenbezitter in nood precies, en wat produceert hij terwijl hij datzelfde huis voor het dubbele bedrag weer verkoopt aan een wanhopige starter? Wat is het netto-effect van bedrijven als Coca-Cola, Mars en McDonald’s op de algehele welvaart, als je de kosten van obesitas en suikerziekte ervan aftrekt (en ga me niet vertellen dat mensen daarin een eigen verantwoordelijkheid hebben, want door die jarenlange, zéér agressieve marketingcampagnes speciaal gericht op kinderen vervalt dat soort argumenten)? En als je ze het zou vragen, wat zou de cosmetische industrie dan precies zeggen dat ze produceren? “Wij willen dat mensen lekker in hun vel zitten, dat ze zich mooi voelen … ” Dat is hun ‘product’, zeggen ze, maar iedereen weet dat (vooral) jonge mensen zich vandaag de dag lelijker en onzekerder dan ooit voelen, en iedereen weet ook dat dat juist het gevolg is van de reclamecampagnes van diezelfde industrie … met als doel óm mensen zich zo lelijk en onzeker te laten voelen.
Net als de meeste industrieën produceren ze waardeloze troep, waar alleen behoefte aan bestaat door hun eigen vuile marketing.
Wat produceert Goldman-Sachs behalve financiële crises en hoge voedselprijzen?
Ze weten de welvaart wel heel goed naar zich toe te trekken met z’n allen, ontegenzeggelijk, maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld een arts of tandarts, produceren ze zelf geen enkele welvaart. Ze parasiteren erop, of vernietigen het zelfs. Ze slokken arbeid op, en grondstoffen, maar leveren de wereld verder niks op.
En dan hebben ze nog een hoop lakeien ook: juweliers, mode-ontwerpers en fabrikanten van sportauto’s die óók weer een hoop arbeid en grondstoffen opslokken, maar eigenlijk alleen die parasitaire klasse van misdadigers bedienen.
Wat mij betreft worden artsen en tandartsen volledig vrijgesteld van het betalen van belastingen, of zelfs álle rijken (en armen) die daadwerkelijk iets toevoegen aan de algehele welvaart … dan hebben de Marike Stellinga’s van deze wereld ook niks meer om te klagen, maar die bloedzuigers mag je voor mijn part kapotbelasten. Of erger.
“De mensheid zal niet vrij zijn tot de laatste CEO is opgehangen aan de darmen van de laatste politicus.”
— Britt Dekker (geloof ik)
Bravo!
Wat voor welvaart produceert een briljante chirurg dan?
+1
+2
Zijn er niet meer voorbeelden te vinden dan USA en Japan als we willen kijken hoe we het wel of niet zouden moeten aanpakken? Waarom altijd kijken naar die paar grote economieën?
Er zullen vast wel meer voorbeelden zijn, maar er zijn twee redenen waarom grote economien vaak goede voorbeelden zijn:
1. het is beter gedocumenteerd, domweg omdat het groter is. Er is gewoon meer literatuur over, er zijn blogs, etc.
2. een kleine economie is een slecht voorbeeld. Als klein land heb je weinig invloed op de economie omdat je afhankelijk bent van het buitenland. Dat wordt overigens ook door een van de economen in DWDD gezegd: ook Nederland heeft veel buitenland.
Dat gezegd hebbende: Nederland is onderdeel van de EU, en als EU zijn we een hele grote economie en *niet* afhankelijk van anderen, althans dat hoeven we niet te zijn. Gek eigenlijk he, dat we ons wel zo opstellen… Europa maakt zich op dit moment afhankelijk van de ontwikkelingen in China en de US.
Het kan altijd erger, gezien de adembenemende onzin die Roel Beetsma (UvA) en Raymond Gradus (CDA) op de Mejudice site verkondigen. En onwerkelijk slecht geinformeerd stuk, met als conclusie dat de Spanjaarden (u weet wel, die mensen die in dat land leven waar de werkloosheid 23% bedraagt en nog steeds stijgt) het effectieve aanbod van arbeid moeten vergroten om de crisis op te lossen… Sinds dat Friedrich Hayek in het begin van de jaren dertig stelde dat er meer gespaard moest worden om de Grote Depressie op te lossen (een standpunt dat hij later expliciet losliet, overigens) niet meer zo’n onzin gehoord (de investeringen daalden in die tijd van 25% van het BBP naar 8% van het BBP, meer sparen was dus niet echt nodig, de investeringen moesten omhoog).
En onzin is tot daar aan toe. Maar het is levensgevaarlijke onzin, die de toekomst van ons en van de EU bedreigt. We moeten niet sparen voor de toekomst, we moeten investeren in de toekomst. Een reactie op Beetsma en Gradus:
http://www.luxetveritas.nl/blog/?m=201202
Wat een gezwets allemaal. Het oude ‘met geld maak je geld’ is waar.
Dat zinnetje kun je echter niet formuleren op deze manier:
geld > meer geld.
Daar moet eigenlijk nog een stukje tussen:
geld > innovatie/productiviteit > meer geld.
Het tussenstukje is er de afgelopen decennia tussenuit gesloopt, daar is voor in de plaats gekomen:
‘financiële innovatie’
Bovenstaande vorm van innovatie is innovatie voor en door bestuurders/juristen. Per definitie wordt er geen groei gecreëerd die 1-op-1 doorvloeit in de ‘echte economie’. Bij tegenvallende resultaten wordt er echter onderaan gesneden: ondernemers met een goed idee krijgen geen lening meer en de ‘echte economie’ loopt terug.
Zoals de consument decennia lang geld heeft uitgegeven aan ‘welvaart’ (een nieuwe keuken, een 2e auto) i.p.v. productiviteit, heeft de financiële sector hetzelfde gedaan: investeren ‘schijnwelvaart’. Welvaart die bestaat bij gratie van een complex ecosysteem aan zichzelf in stand houdende financiële constructies.
Heel veel moeilijker is het niet. Zoals Michel voostelt: doen wat de grote landen doen lijkt me dan ook een bijzonder slecht plan, JUIST omdat je zo’n klein land bent. Volg het ondernemersprincipe ‘er is altijd iemand die het goedkoper kan’.
Ik ben dan ook (hoe riskant dat ook kan overkomen) van het anti-cyclische beleid: geld uitgeven voor straks i.p.v. ‘minder geld uitgeven voor nu’.
NB: dat wil niet zeggen dat er niet ‘gestroomlijnd’ kan worden.
Beter dan Parallax kan ik het niet verwoorden. Wel mijn zorg dat het geld van stimuleringsmaatregelen (of voor Griekenland) tegenwoordig meer dan vroeger de neiging zal hebben onder uit de zeef te lopen, zo in de zakken van het groot-kapitaal-kazino [sic tegen het spamfilter].
Volgens mij hebben we heel weinig geleerd van het verloop van de mega financiële injecties na de Wallstreet crash van 2008. Deze zogenaamde TARPS, die in de orde van grootte van de reële economie zijn, hebben aanleiding gegeven tot een nieuwe speculatie bel. Voor degenen die het vergeten waren, lees ende huiver:
http://www.rollingstone.com/politics/news/the-real-housewives-of-wall-street-look-whos-cashing-in-on-the-bailout-20110411
Heel veel moeilijker is het niet. Zoals Michel voostelt: doen wat de grote landen doen lijkt me dan ook een bijzonder slecht plan, JUIST omdat je zo’n klein land bent. en ook frank @41
Ik heb er hier geen aandacht aan besteed (ik probeer over een ding tegelijkertijd te schrijven ;-) het is al ingewikkeld genoeg) maar ik ben ook voor samenwerking. Alleen kan Nederland helemaal niets en moet het doen wat Duitsland doet. Als er geen EU zou zijn zouden we gewoon de 18e deelstaat van Duitsland zijn.
Verder: TARP is geen stimuleringsplan geweest. Ook QE niet (al zijn beiden wel bedoeld om de economie te helpen). TARP was bedoeld om banken onvereind te redden – bailout van de banken dus. En QE is monetaire politiek: de geldhoeveelheid wordt vergroot, maar het stroomt niet zo maar de economie in. Waar ik voor ben is “fiscale politiek” – geld lenen en dat gebruiken om banen te maken, bijvoorkeur door zinvolle bestedingen te doen. Dat geld wordt geleend en moet later terugbetaald worden.
Het ligt in elk geval niet aan de “Limits to Growth”, want die zijn door de alle economen weggejorist. Toch?
Dat komt er ook nog eens bij. Kun je nagaan.
Vanochtend Arjo Klamer, cultuur econoom gehoord, die bevestigde wat ik al langer dacht in al mijn wijsheid: er wordt gesproken over crisis om dingen er door heen te krijgen, terwijl er sprake is van een recessie maar het water echt nog niet tot aan de lippen staat. De echte klap komt nog. Dus de bezuinigingen aangekondigd door ons minderheidskabinet met die flut premier bazuint in het rond over crisis om de soms onnodige bezuinigingen, die op lange termijn nog veel schade gaan veroorzaken, nodig zijn. Want ja, we leven in een crisis.
Daar zit iets in Joop, Naomi Klein schreef daar ook al over.
Maar ik ben bang dat er ook een fundamenteel einde aan de groei is gekomen. En dat kunnen we beter nog maar even onder de pet houden. ;-)
Ik denk dat je daar te pessimistisch in bent. D’r is genoeg ruimte op andere terreinen (‘groene’ energie en productie, cradle-to-cradle-productie, medische techniek, nanotech, etc).
Alleen zul je wel een flink gedeelte van je oude infrastructuur moeten opruimen dan. En dat kan best even pijn doen, en lijken alsof er een einde aan de groei is, zeker omdat bestaande belangen niet zullen willen opgeven.
De technische voruitgang zal ongetwijfeld doorgaan en een flink gedeelte van de oude infrastructuur zal (moeten!) worden opgeruimd, dat wel.
Maar economische groei, in de zin van dat er meer goederen geproduceerd zulen worden, zit er bij gebrek aan grondstoffen niet meer in.
Tenzij je er in slaagt om gebakken lucht te verkopen.
Mwoch, veel grondstoffen zijn pas echt ‘op’ ergens rond 2100. Tot die tijd valt er nog aardig wat te recyclen. En met grondstoffen gemaakt uit biologisch materiaal –bioplastics etc–, die je zou kunnen ‘groeien’ uit, uiteindelijk, zonlicht, water en CO2 kom je ook een heel eind.
Maar ’t duurt nog wel even voor we daar zijn. Hopelijk wel *voor* dingen echt op zijn.
Omdat de privé sector niet meer investeert en consumeert is de rente vrijwel nul, en zijn we in een deflatoire spiraal gekomen. Het is moeilijk om geld te beleggen in onzekere tijden, en de enige grote partij die nog veel kan lenen is de overheid. Hoe paradoxaal het ook klinkt: onder deze omstandigheden (en alleen dan) moet de overheid lenen om de economie aan de gang te houden.
Probleem is dat anti-cyclisch beleid gewoon heel vaak niet werkt. Japan heeft tijdens haar verloren decennium namelijk ook flink fiscaal gestimuleerd. Het resultaat was een staatsschuld van 220% (!) procent van het BBP, zonder iets te hebben veranderd aan de chronisch lage groei. Je stipt een structureel probleem aan (te hoge schulden in de private sector) maar je geeft een weinig doelgerichtte en zeer korte termijn gerichtte oplossing aan.
En hoewel de absolute omvang van de schulden niet zal afnemen, neemt de schuldquote wel af als de economie weer groeit: en hoe sneller de economie groeit, hoe sneller zij zal afnemen.
Hier hebben we het laatst over gehad: dat is een niet te handhaven stelling als je kijkt naar in het verleden behaalde resultaten. Een procent fiscale stimulering levert gemiddeld minder dan een procent economische groei op. Je gebruikt vage retorische argumenten in een discussie die een vrij technische/kwantitatieve kant heeft.
@JSK:Je gebruikt vage retorische argumenten in een discussie die een vrij technische/kwantitatieve kant heeft.
In de politiek is het anders niet veel beter.
Klopt, maar dit is geen politiek… Michel heeft de pretentie enige wijsheid aan het politieke debat toe te voegen. Dan moet je niet ongeveer hetzelfde doen.
@JSK
Probleem is dat anti-cyclisch beleid gewoon heel vaak niet werkt.
Pro-cyclisch beleid lijkt je beter? Kun je dat beargumenteren? Je dempt dan niet de cyclus maar maakt het heftiger (meer inflatie tijdens boom, diepere recessies … dat kun je niet bedoelen).
Wat Japan aangaat: Volgens Koo is men er uiteindelijk wel uitgekomen, maar het probleem is dat men niet heeft doorgepakt: het was steeds aan/uit/aan… daardoor duurde het veel langer en (neem ik aan) heeft het veel meer geld gekost. (En toen ze zover waren is de volgende crisis weer uitgebroken in 2008) Hij geeft ook het voorbeeld van China: dat land heeft het “voordeel” dat het niet democratisch is en daar is men direct flink gaan stimuleren, veel meer dan de Amerikanen en de aarzelende Japanners in het begin. Hierdoor zijn ze nu uit de recessie, en op dit moment plukken ze de vruchten (en bouwen steeds grotere voorsprong op t.o.v. ons)
vage retorische argumenten: nee dat doe ik juist niet: het is een technisch argument. Als er voldoende groei is, en als er bovendien hogere inflatie is (bij volledige werkgelegenheid is dat ook zo) dan verdwijnen de schulden wel. Voorbeelden genoeg: de VS hadden na WO2 een hele hoge schuld, wat is daar mee gebeurd? Door groei/afbetaling/inflatie is die verdwenen. Er moet natuurlijk wel een primair overschot zijn op de begroting – de lening moet wel onderhoud baar zijn. Maar als er weer groei is is dat geen probleem.
je geeft een weinig doelgerichtte en zeer korte termijn gerichtte oplossing aan Over de lange termijn kunnen we weinig zeggen, over de korte termijn des te meer: werkloosheid, krimp, lage inflatie, schuldafbouw in prive sector – allemaal zaken waar we nu wat aan kunnen doen/mee rekening kunnen houden. Wat er op de lange termijn gaat gebeuren (China, Olie prijs, bevolkingsgroei, oorlog, klimaat …) daar kun je gewoon niet voor plannen.
“Maar als er weer groei is is dat geen probleem.”
En wat gebeurt er als er geen groei is, omdat de grondstoffen op zijn?
Sommigen geloven in de economische perpetuum mobile.
@gronk: energie is het grote probleem. Je hebt energie nodig om grondstoffen te winnen en dan het liefst vloeibare brandstof met een hoge energiedichtheid. Graafmachines werken niet op elektriciteit, aardgas of steenkool.
Ik zie nog even niet hoe nanotech en medische tehniek kan helpen om erts en steenkool op te graven en naar Europa te verschepen.
Overigens is een leuk maar te weinig genoemd feit dat de private+publieke schuld van Nederland (als percentage van BBP) even groot is als de private+publieke schuld van de Grieken. Grieken hebben namelijk nauwelijks private schuld en die van Nederlanders is de grootste van Europa.
Dat belooft dus niet veel goeds: als we nu allemaal schulden gaan afbetalen (zoals al schijnt te gebeuren meldt de RABO bank) dan gaan we hier ook een leuke recessie krijgen. Door de overdosis VVD in de economie belooft het nog een interessante tijd te worden.
De theorie van Karl Marx komt goed uit.
Nu nog de massa. De straat op. Dat komt ook.
De linksnoemende partijen, zoals D66,PvdA en Groenlinks, moeten de vrijemarkt laten vallen. In de praktijk is de vrijemarkt een molensteen om de nek van de burger.
Wat de SP al jaren roept en jaren gelijk heeft.
–