Nog lange weg voor Koreaanse feministen

Een bijdrage van correspondent Bas Verbeek, ook te lezen op zijn site.

Op de foto een deelneemster in Seoul afgelopen weekend. Veel deelneemsters gingen onherkenbaar gekleed of droegen rode armbanden dat aangaf dat ze niet gefotografeerd wilden worden. Als namelijk familieleden of collega’s erachter komen dat ze meedoen, zou dat namelijk flink gevolgen kunnen hebben, zie punten 3 t/m 5

Als je aanranding en verkrachting wilt voorkomen, moet je maar niet zo sexy gekleed gaan, adviseerde een politieagent de vrouwen in Toronto. Een groep vrouwen reageerde boos met een protestmars die hun vrijheid van kledingkeuze verdedigde. De naam: Slutwalk. Het fenomeen waaide over naar vele wereldsteden en tot de verrassing van velen was afgelopen weekend was ook Seoul aan de beurt. Verrassing, want Zuid-Korea is nou niet het typische land waar massa’s feministen schaars gekleed de straat opmarcheren. Er zijn veel aspecten die het ingewikkeld maken om de Koreaanse versie van dit evenement te begrijpen. Een poging tot inzicht in de Koreaanse vrouwenwoede in vijf punten.

1. Discussie over de Slutwalk an sich
Alleerst een kritische blik op het Slutwalk concept zelf. De vrouwen klagen over dat kleedgedrag per definitie vrij moet zijn van seksuele interpretatie, maar zo simpel ligt het natuurlijk niet. Mode zit immers boordevol communicatie dat ontzettend veel te maken heeft met seksuele aantrekkingskracht. Natuurlijk niet direct met als doel een man aan te trekken, laat staan een vrijkaart te geven voor seksuele intimidatie – maar wel om die aantrekkingskracht al dan niet onbewust te gebruiken om zelfverzekerd over te komen, er voor je vriend goed uit te zien of welk doel dan ook. En simpelweg; als je een diepe inkijk hebt, blote buik en kort rokje of andere accenten dat het vrouwelijke geslacht benadrukt, heeft dat onmiskenbaar een seksuele impact op de mannelijke toeschouwer. Die uitgezonden seksuele prikkels kunnen niet worden genegeerd in deze discussie. Er zijn wetenschappelijke onderzoeken genoeg die aantonen dat de aantrekkingskracht tussen de seksen een factor is dat de hersenen doet huiveren – ook al is het lang niet de doelstelling van de zender. Zo werd er onlangs nog geconcludeerd dat een nieuwslezeres niet te sexy mag zijn, want dat leidt de mannen af. Totaal onbewust natuurlijk. Zoals Theo Maassen al zei is de biologische klok bij vrouwen de natuur, maar bij mannen smeerlapperij.

Het is begrijpelijk dat het vermoeiend is voor de vrouwen dat er mannen zijn die denken zich op te mogen dringen als een vrouw er goed of sexy uitziet. Maar dat heeft vaak een hele andere oorzaak. De betreffende mannen zijn seksueel onderdrukt of er is iets goed mis met hun waardebesef. Zo kan je ook stellen dat er iets misgegaan met het geweten van mensen die een fiets stelen, maar er zijn bepaalde plekken waar het desalniettemin aan te raden is om die daar op slot te zetten. Je zou kunnen zeggen dat de Canadese politieagent wat dat betreft iets te makkelijk als boeman is weggezet. Het is gewoon waar dat er plekken zijn waar waar het af te raden is als hete sexy vrouw over straat te gaan. Alleen zou het fijn zijn dat de oorzaak daarvan wordt aangepakt. Ik zou ook graag het statement maken door mijn fiets niet op slot te zetten en vervolgens protesteren als die toch gestolen wordt, maar zolang die foute mensen bestaan, zet ik om de ellende te besparen mijn fiets toch nog maar op slot. Bovendien heb ik een donkerbruin vermoeden dat als ik met een spandoek rond ga lopen dat vertelt dat fietsen stelen niet ok is, fietsendieven niet overtuigend tot inkeer breng. Kortom, aandacht voor het fenomeen is een positief punt – de statements die de feministen maken gaan echter soms wat kort door de bocht ofwel raken de aard van het probleem niet.

2. Recente zedenzaken maken Koreanen boos
Sexy kleding of niet, de voornaamste redenen voor de Koreanen om deze optocht te organiseren zijn recente incidenten waarin mannen die vrouwen aangerand of verkracht hebben er met een sisser vanaf kwamen – volgens het publiek tenminste. Er was ontzettend veel opschudding over drie studenten aan de prestigieuze Korea Universiteit die een meid ladderzat voerden om haar vervolgens uit te kleden en te betasten. De jongens, klasgenoten van haar, werden op het matje geroepen, maar konden hun lessen gewoon vervolgen zodat ze nu weer iedere dag bij haar in de klas zitten. Een ander incident gaat over een vrouw die zelfmoord pleegde nadat de rechter haar niet in het gelijk stelde in een verkrachtingszaak en haar beledigde met het goedpraten van zijn gedrag en slechtpraten van haar gedrag. De boosheid zit hem in het feit dat mannen geëxcuseerd lijken te worden door de staat.

De mediahype rond deze twee zaken is een discussie apart waard. Zelfs in een land als Nederland komt het maar bij drie procent van zedenmisdrijven tot een aangifte bij de politie. In het conservatieve Korea zou dat zomaar nog eens minder kunnen zijn. De zedenzaken die behandeld worden zijn vaak ontzettend ingewikkeld. Er zijn zelden getuigen en de zaken spelen zich meestal af tussen bekenden. De klasgenoten kenden elkaar en ook de vrouw die zelfmoord pleegde was een bekende van de verdachte. Wat er tussen hun afgespeeld heeft, is moeilijk te beoordelen en te veroordelen, wat ook bleek in de rechtzaken. De man in de zedenzaak wordt vaak al veroordeeld voor de zaak behandeld is – want: viezerik – maar naar de agenda van de vrouw of algehele situatie wordt vaak niet gekeken, zeker niet in het hyperige Korea.

3. Zuid-Korea is een land waarin vrouwen onderdanig behoeven te zijn
Het Confucianisme zit diep in de Koreaanse cultuur ingebakken. Het laatste koninkrijk (Joseon, 1392-1897) besloot het Neo-Confucianisme in te voeren als staatsideologie. Neo, dus hardcore terug naar de basis van het gedachtegoed van de Chinese filosoof. Vrouwen hadden opeens een stuk minder vrijheden dan in het voorgaande koninkrijk. Ze leefden in achterkamertjes, mochten niet gezien worden, ook niet zichtbaar de straat op. Het enige waar ze goed voor waren, was het bedienen van de man. De in 1653 opvarende VOC-boekhouder Hendrik Hamel rapporteerde dat vrouwen die tegenstribbelden tot hun hoofd werden ingegraven, er bijlen naast werden gelegd die de onderklasse dan verplicht moesten oppakken om op haar hoofd in te hakken tot de dood erop volgt. Om maar een voorbeeldje te noemen. Er is gelukkig een en ander veranderd, maar de onderworpenheid aan de man zit nog steeds diep in het wezen van de Koreanen. De gemiddelde Koreaanse man vindt het nog steeds niet aantrekkelijk als een vrouw een mening heeft, slimmer is, rookt of andere individualistische of overheersende kenmerken vertoont. Er leven nog steeds Koreaanse vrouwen (bejaard wel) met namen als ‘wehhwehh’ (huilgeluid) of ‘baby’ omdat de ouders gefrustreerd waren dat ze een dochter kregen in plaats van een zoon, dat nog steeds van levensbelang wordt geacht om de bloedlijn voort te zetten.

Nu Korea snel rijk is geworden en westerse democratische modellen adopteert, levert dat een fellere inhaalstrijd op voor feministen. Want het huidige rechtssysteem rechtvaardigt omgangsvormen die ingebakken zitten in de traditionele waarden niet meer, maar in de praktijk werkt het nog vaak wel zo. Rechten ten spijt, is het moeilijk te vechten in een mannencultuur. Nog steeds geldt Korea als land met het grootste verschil in loon voor mannen en voor vrouwen. Vrouwen krijgen meer dan 35  procent minder betaald voor hetzelfde werk dat hun mannelijke tegenhangers doen.

4. Zuid-Korea is een seksueel onderdrukt land
Op scholen is seksuele voorlichting nog steeds een taboe. Pornografie is verboden, net als prostitutie. De gemiddelde leeftijd dat een Koreaan seks heeft ligt boven de twintig. Seks is niet ok. Seks is vies, vindt Confucius, net als de Bijbel die de laatste paarhonderd jaar ook massaal is geadopteerd. Die combinatie maakt Korea erg preuts. In tegenstelling tot Japan, waar seks als uitlaatklep niet gek genoeg kan zijn om hun dagelijkse, overdreven beleefde leven te compenseren wilt Korea niks weten van enige uiting van zoiets verderfelijks als seks. En zoals in elke seksueel onderdrukte maatschappij pakt dat weinig fraai uit voor de positie van vrouwen in de maatschappij. Terwijl vrouwen in een keurslijf worden gestopt, komen de mannen aan hun trekken in de gedoogde seksbusiness en bepalen de positie van de vrouw. Het slaat terug op het vorige punt; vrouwen staan in dienst van de mannen en het uiten van hun eigen seksualiteit past daar niet bij.

5. Vrouwen mogen aankleedregels niet schenden
Iedere westerling valt het op in de Koreaanse zomer: ontzettend veel meiden lopen rond in superkorte hotpants. In westers optiek erg sexy; van die tot de heupen aan toe naakte benen. In Korea zelf compleet onschuldig. Andersom is het doodnormaal dat jong en oud in het westen rondloopt met een beetje of een beetje veel borstinkijk. Dat vinden de Koreanen weer ontzettend sletterig, dus not done. In Korea rondlopen met zichtbare borsten is niet kuis, en dat gebeurt dus ook zelden. Er zijn Koreaanse vrouwen die over de beperking klagen, want áls ze wel luchtiger gekleed gaan komen er direct reacties van kwijlende al dan niet intimiderende mannen. Wat dat betreft is de Slutwalk een begrijpelijke schreeuw om aandacht hiervoor. Koreaanse mannen lijken soms inderdaad het domweg als een boodschap aan te nemen dat de vrouw voor seks beschikbaar is. Dat heeft te maken met punt 3 en 4; iemand die zich niet kuis opstelt zal dan wel een slet zijn en seks zoeken. Ik zie wel eens ontzettend brave jongens die die stomme inschattingsfout maken en foute blikken werpen naar ‘sexy’ vrouwen. Dat zit hem uiteindelijk in de culturele aard van het beestje. En daarom zal een schreeuw, zoals beschreven in punt 1, bij lange na niet voldoende zijn voor een cultuuromslag.

Je zou zodoende kunnen stellen dat meer dan in westerse landen veel sterker bepaald wordt hoe de vrouw eruit ziet. Plastische chirurgie is een gigantische business in Zuid-Korea. Van alle vrouwen onder de dertig heeft meer dan de helft iets aan haar gezicht laten doen. Het is een treurig feit dat een verbouwd gezicht meer succes oplevert. Ze worden sneller aangenomen voor een baan, verdienen meer geld. Er goed uitzien is van oudsher een groot goed in Korea – niet voor henzelf, maar voor de ander. In de Confucianistische gedachte geef je zo de ander waardigheid. Daarvoor zijn nu westerse standaarden aangenomen (grotere neus, grotere ogen, smallere kaken – ja au, die worden gebroken bij de plastisch chirurg). De westerse standaard staat namelijk model voor succes voor de Koreanen. Daarbij de kuisheid intact houden is echter wel belangrijk, want enige seksuele communicatie gaat tegen het ideaal in dat je alles voor de man bewaart. Een traditionele Koreaan overtuigen dat een nogal luchtig topje van de H&M niet betekent dat ze voor iedere voorbijganger de benen spreid, is – zo mag duidelijk zijn – nog een taaie klus…