In IJsland bood een comité van 25 democratisch gekozen leden in 2011 een nieuwe grondwet aan het parlement. Nu is Nederland aan de beurt: Netwerk Democratie gaat de Nederlandse grondwet crowdsourcen. Initiatiefneemster Tessa Hagen vertelt er meer over.
Op 15 september is het de Internationale Dag van de Democratie. Netwerk Democratie viert die dag door het project ‘Crowdsourcing de grondwet’ te starten. In verschillende workshops werken wetenschappers, journalisten, juristen en andere geïnteresseerden samen om onze grondwet te moderniseren. Na 15 september gaat het project verder via internet. Tessa Hagen nam het initiatief voor deze actie en vertelt waarom het nodig is dat mensen meedenken over de grondwet.
Waar komt het idee om de grondwet te crowdsourcen vandaan?
‘Er zijn een aantal aanleidingen geweest. We zijn geïnspireerd door het voorbeeld in IJsland. Daar heeft het crowdsourcen geleid tot een compleet nieuwe grondwet, waar iedereen op kon reageren. In het najaar van dit jaar wordt deze grondwet in een referendum aan de bevolking voorgelegd. In Nederland zijn er een aantal initiatieven geweest om burgers bij de grondwet te betrekken, maar er is nooit iets goed van de grond gekomen. Het leek ons leuk om te kijken of wij het zouden kunnen, want NetDem gaat over het betrekken van burgers bij dit soort documenten. Bovendien bestaat Nederland vanaf 2013-2015 tweehonderd jaar, en dat wordt uitgebreid gevierd. De grondwet is jarig in 2014. Het idee is om dit project een startschot te laten zijn voor de Dag van de Grondwet in maart 2014. We willen kijken of we in aanloop naar 2014 kunnen komen tot een concreet advies, als een soort verjaardagscadeau.’
Wat zijn jullie precies van plan?
‘We hebben een aantal overwegingen gemaakt: de Nederlandse grondwet is heel sober, heel zakelijk. Er staat niet veel mooipraterij in, zoals in andere grondwetten, over Nederlandse normen en waarden bijvoorbeeld. Maar het is alsnog een groot document. Dus we moesten een keuze maken. Hoe maak je grondwet behapbaar? Hoe kun je een goede discussie voeren over zo’n document? We hebben ervoor gekozen vijf thema’s te selecteren uit de grondwet, gelet op welke thema’s er nu actueel zijn. Eén daarvan is bijvoorbeeld privacy en communicatie. In de huidige grondwet staat eigenlijk niks over moderne communicatiemiddelen. Het briefgeheim wordt gerespecteerd en de telegraaf wordt genoemd, maar zoals we allemaal weten heeft communicatie zich anno 2012 uitgebreid naar vele vormen, zoals email of social media. De vraag is wat de status daarvan is. Het recht op privé-communicatie wordt niet beschermd in de grondwet. Bits of Freedom komt hier een workshop over geven, waarna er samen wordt gekeken naar hoe de grondwet op dit punt veranderd zou moeten worden.’
Wat zijn de andere workshops die dag?
‘We willen ook gaan kijken naar welke status de Nederlandse grondwet heeft. Veel mensen weten van het bestaan van de grondwet en waarderen hem heel hoog, maar niemand weet wat er precies in staat. Staan veel van onze grondrechten eigenlijk niet veel beter verwoord in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)? Zijn er typische Nederlandse waarden? Onderscheidt Nederland zich daarin, en moeten die in grondwet? Welke plek kan de grondwet innemen in de samenleving? In Amerika zie je dat de grondwet echt leeft onder bevolking. Aan dit thema wijden we ook een workshop.
Verder kijken we naar de spanning tussen drie grondrechten, namelijk de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van religie en het recht om niet gediscrimineerd te worden. Het grootste gedeelte van de grondwet gaat over bestuurlijke inrichting, dus daar zullen we ook aandacht aan besteden. Tenslotte is er ook een workshop over Nederland en Europa, en hoe de Nederlandse grondwet staat in verhouding tot Europese verdragen.’
Wie is jullie doelgroep?
‘De deelnemers zijn een mix van wetenschappers, journalisten, activisten, onderzoeksinstellingen en studenten. Ik nodig de helft van de deelnemers specifiek uit om hun expertise op een bepaald gebied. Zo hoop ik het niveau van de workshop te garanderen. De andere helft wordt gevuld door open inschrijving. Ons idee is om de grondwet heel persoonlijk te maken. Sommige mensen zien het document als een tool van rechters en juristen, maar de grondwet is een document dat alle Nederlanders aan gaat. We kunnen de wettekst misschien niet opstellen, maar we kunnen wel dingen agenderen. Alle thema’s hebben invloed op het persoonlijke leven, over de manier waarop wij met elkaar willen omgaan. Wordt mijn email-correspondentie beschermd? Wil ik, naast het eens in de vier jaar stemmen, meer invloed op politiek en beleid? Vind ik het belangrijk dat Europese regelgeving uitgebreider besproken wordt in de Tweede Kamer? Dit soort vragen stellen we aan alle deelnemers. Ik ben benieuwd wie dat leuk vinden. De G1000 heeft natuurlijk heel veel mensen uitgenodigd om na te denken over politieke en sociale thema’s, en dit was een groot succes. Het is heel spannend om te kijken of mensen zich aangesproken voelen.’
Hoe gaat het project verder na de Dag van de Democratie?
‘De deelnemers aan de sessies krijgen een concrete opdracht: “Formuleer concrete aanbevelingen voor het aanpassen van de grondwet.” Ze hoeven geen wetsartikelen te schrijven, maar ze moeten nadenken waar de huidige grondwet eventueel te kort schiet. Deze aanbevelingen worden genotuleerd. We maken gebruik van Adhocracy, dat is software dat lijkt op Liquid Feedback. De Adhocracy-pagina gaat na de vijftiende online. De software leent zich er voor dat mensen eenvoudig verschillende voorstellen kunnen waarderen, door ze omhoog en naar beneden te stemmen. Maar ze kunnen ook tegenvoorstellen doen. We moeten ons nog bezinnen op een vervolg live evenement. We hopen dat website veel mensen kan bereiken. Op basis daarvan en misschien een andere ontmoeting, willen we toewerken naar een concreet rapport en lijst met aanbevelingen. Die willen we presenteren rond de verjaardag van de grondwet.’
Het programma van 15 september staat aangekondigd op www.netdem.nl/crowdsourcing-de-grondwet. Belangstellenden kunnen zich daar tevens aanmelden.
Meer informatie over dit project van NetDem? Mail naar [email protected].
Reacties (6)
Het ligt aan mij.
De grondwet is ondergeschikt aan buitenlandse verdragen.
(dat is logisch, want als een nationale wet meer gezag heeft dan een verdrag, heeft het verdrag geen zin).
Ik vind dat daarom voor de ratificatie van buitenlandse verdragen dezelfde procedure moet worden gevolgd als voor het wijzigen van de grondwet.
En als ik goed op de hoogte ben, is de procedure:
– aanvaarding door 2/3 van het parlement
– nieuwe verkiezingen
– nogmaals aanvaarding door 2/3 van het parlement.
Buitenlandse verdragen? Je gaat toch geen buitenlandse verdragen ratificeren (dat lijkt me per definitie een tegenspraak zelfs)? Ik stel voor dat we het houden bij internationale verdragen. Bovendien kun je die verdragen toetsen aan de grondwet (maar dan moet je wel een constitutioneel hof hebben), zoals in meerdere landen verplicht is. Op die manier kun je geen verdrag ratificeren dat niet in overeenstemming is met de grondwet en hoef je dus ook niet elke paar maanden nieuwe verkiezingen te houden, zoals jij voorstelt.
@Co: bijna goed (1e lezing = gewone meerderheid). Persoonlijk denk ik overigens dat we zonder zo’n procedure ook al wel vaak genoeg verkiezingen hebben..
@Co leuke stelling! In een van de themasessies staat de wisselwerking tussen Europese en Nederlandse regelgeving centraal. Wellicht draagt jouw voorstel wel bij aan een betere zichtbaarheid (en begrip) van de Europese regels in Nederland.
@Karin Overigens worden de meeste voorstellen tot grondwetswijziging vlak voor de al geplande verkiezingen aangenomen en leidt het wijzigen van de grondwet niet tot meer verkiezingen. Het wijzigen van de grondwet gebeurt dus eens in de vier jaar (of minder natuurlijk).
@Bismarck In Nederland is er geen constitutionele toetsing door rechters mogelijk, als een van de weinige landen in Europa. Het initiatiefwetsvoorstel van Femke Halsema is in 2008 door de Eerste Kamer aangenomen en in 2010 (in de tweede lezing) in de TK ingediend, maar na haar vertrek uit de Kamer is dit voorstel nooit meer behandeld…
Kritische geesten zoals jullie zijn van harte welkom 15 september!
De Nederlandse grondwet stelt weinig voor want er wordt veel te veel doorgeschoven naar de wet. Neem bijvoorbeeld artikel 2.4 “Ieder heeft het recht het land te verlaten, behoudens in de gevallen, bij de wet bepaald.” Dat klinkt mooi, maar stelt in feite niks voor omdat de wet van alles kan bepalen, bijvoorbeeld dat u het land niet mag verlaten als u nog niet alle bibliotheekboeken terug gebracht heeft. De enige uitzondering zou moeten zijn in geval van gevangenisstraf of voorlopige hechtenis voor verdenking van een misdrijf. Zo staat de grondwet vol met dit soort gaten. Bijvoorbeeld artikel 2.1 “De wet regelt wie Nederlander is.” Daar zegt de grondwet dus helemaal niets over. Zelfs een kind dat in Nederland is geboren van twee Nederlandse ouders wordt door de grondwet geen Nederlandse nationaliteit gegarandeerd. Artikel 6 “Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.” Dat voorbehoud is weer een enorm gat waardoor de grondwet nauwelijks iets beschermd. En zo gaat het maar door. Neem nu artikel 10.1 “Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.” In Amerika bepaalt de grondwet dat er een gerechtelijk bevel nodig is om een huiszoeking te doen. In Nederland is er in de grondwet niet zo’n bescherming. Kortom, een waardeloos document vol gaten dat de rechten van het individu nauwelijks beschermd.