Modelspoorbaan

COLUMN - De generatie die genoot van het bouwen van een miniatuurspoorbaan, sterft uit. Maar hobby’s verdwijnen niet, ze veranderen hooguit van vorm.

In de buurt waar ik leef, de Amsterdamse wijk Oud-West, zijn verschillende winkels bezig met hun opheffingsuitverkoop. In een korte wandeling telde ik er al zes. De foto hiernaast toont een winkel in de Bilderdijkstraat die voor het laatst speelgoedtreinen aan het verkopen is.

De sluiting was vermoedelijk onvermijdelijk, aangezien het product snel aan populariteit verliest. Niet alleen winkels ervaren daarvan de gevolgen. ’s Werelds grootste producent van miniatuurtreinen, de Duitse firma Märklin, is de afgelopen jaren twee keer door het oog van de naald gekropen.

De diepste oorzaak, zo is me eens verteld, is demografisch. De generatie die genoot van het bouwen van een miniatuurspoorbaan, vergrijst, en latere generaties blijken er geen belangstelling voor te hebben. Ik heb zelf een andere theorie: de trein hoort voor veel mensen niet langer tot het dagelijkse leven. Dat was ooit anders, maar inmiddels is de trein vooral het vervoermiddel voor mensen die geen auto kunnen betalen. De internationale treinen hadden ooit een zekere glamour, maar tegenwoordig zijn vliegtuigen hét transportmiddel voor buitenlandse reizen. Als de trein al in het nieuws komt, is het negatief. Ik vermoed dat het onrendabelenvervoer daardoor geen onderwerp meer is voor een hobby.

Ik vind het sneu voor de betrokkenen, al is het een verhaal van alle tijden: winkeliers die wellicht een leven lang in de zaak hebben gestaan, ooit hoopten die aan hun kinderen te kunnen overdragen en – met het verstrijken der jaren – hun verwachtingen steeds meer moesten bijstellen, tot ze uiteindelijk de winkel moesten sluiten. De winkel in de Bilderdijkstraat gaat verder met online-verkoop, en ik hoop voor de mensen dat daar muziek in zal zitten.

Hobby’s kunnen uitsterven, maar er gaat iets verloren. Ik heb als kind een geweldige tijd gehad met de spoorbaan die ik kreeg op mijn tiende verjaardag. Een locomotiefje, twee wagonnetjes, tien of twaalf rails en een transformator. Al heel snel bracht Sint-Nicolaas wat uitbreidingen en later kocht ik nog meer materiaal, dat overigens verdraaid duur was.

Er waren bouwpakketten van huisjes, die, naarmate ze mooier oogden, moeilijker waren om te maken, zodat het uiteindelijk vaak mijn vader was die ze in elkaar lijmde. Niet dat ik zelf niets deed overigens. Nu ik dit schrijf, voel ik weer een zekere trots op het personenwagonnetje dat ik geel schilderde, zodat het leek op de rijdende materiaal- en schaftkeet die ik wel eens zag op het station van Apeldoorn.

Mijn vader maakte ook de treintafel, die twee meter langs de ene muur, vier meter langs de volgende muur en nog anderhalve meter langs de derde muur liep. Middenin het centrale deel was het station, en ik had mijn spoorbaan zó ontworpen dat de treinen rond konden rijden zonder elke keer het station aan te doen. Het was een behoorlijk complexe baan, die op drie niveaus lag, waarvan het onderste een verborgen rangeerterrein was en het bovenste een stadje, vol vakwerkhuizen die zouden moeten lijken op Rothenburg ob der Tauber.

Want om een of andere reden was Duitsland nooit ver weg. Märklin was een Duitse fabriek, net als Faller, dat de huisjes maakte en de rest van het landschap waar je trein doorheen reed. Vreemd was het dus niet dat veel treinmodellen waren geïnspireerd door de Deutsche Bundesbahn en dat de originelen van veel modelhuisjes waren te vinden in zuidelijk Duitsland. Toen ik nog niet zo lang geleden in Neurenberg kwam, herkende ik het huis van Albrecht Dürer van het modelbouwhuis dat ik ooit in elkaar had gelijmd.

Mijn nagebouwde Zuid-Duitse stad is nooit af gekomen. In 1984 ging ik in militaire dienst, een jaar erna ging ik studeren en vanaf toen had ik belangstelling voor andere dingen. De generatie die uiteindelijk geen belangstelling heeft voor een modelspoorweghobby, die begint zo ongeveer met mij.

Maar oude liefde roest nooit helemaal weg. Als ik in Madurodam kom, vind ik de treintjes altijd weer het mooist, temeer daar in sommige daarvan een filmcamera in de locomotief zit, zodat je op een beeldscherm bij de ingang kunt zien wat de kleine machinist zou hebben gezien. Kom ik in een museum, dan zal ik altijd het langste kijken naar de maquettes. Ik ben jaloers op de Vlaming die een prachtig model heeft gemaakt van het Forum Romanum.

En van de verschillende computerspelletjes die ik ken, vind ik SimCity redelijk leuk. Waarschijnlijk omdat het op een hedendaagse wijze biedt wat ook de modelbouw ooit bood: een wereld die je kon inrichten zoals jij haar het liefste zag, zonder vijanden of problemen.

Hobby’s mogen uitsterven, utopisme is eeuwig.

Via Mainzer Beobachter.