Militairen en boeren houden niet van transparantie

COLUMN - Defensieminister Hennis (VVD) heeft de Tweede Kamer “keer op keer” onjuist geïnformeerd over de luchtaanval op de Iraakse stad Hawija in 2015, zo blijkt uit onderzoek van een commissie onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager. Het zal niemand meer verbazen. Defensie heeft wat openbaarheid betreft een bijzonder slechte reputatie (zie bijvoorbeeld hier, hier, en hier). Dat wordt nu ook bevestigd door hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. Hij deed onderzoek naar het onjuist of onvolledig informeren van het parlement. In de jaren 2001 tot 2020 telde hij 69 incidenten. 14 keer was Defensie de ‘schuldige’. Een greep uit die incidenten: in 2003 misleidde toenmalig minister Kamp (VVD) de Kamer over een schietincident in Irak. Eimert van Middelkoop (ChristenUnie) hield tussen 2007 en 2010 informatie achter over de kosten van de JSF. En in 2020 bleek dat de voortgang van de politietrainingsmissie in Afghanistan te rooskleurig en positief werden voorgesteld om politiek draagvlak te behouden. De huidige minister van Defensie Ruben Brekelmans belooft beterschap. De vraag is of dat gaat lukken in het huidige politieke en bestuurlijke klimaat. Dit kabinet staat bepaald niet bekend als voorvechter van de openbaarheid van bestuur.

Boeren

Dat blijkt ook uit de steun die landbouworganisaties van minister Femke Wiersma krijgen in een zaak van journalisten van FTM, NRC en Omroep Gelderland. Zij waren op zoek naar cijfers over aantallen dieren in Nederlandse boerenbedrijven. Boerenorganisaties hebben publicatie ervan tot dusverre weten te voorkomen. Dat deden ze via de rechter, de media en recentelijk ook via hun goede contacten met landbouwminister Wiersma (BBB). Tijdens een rechtszaak op 13 januari trok zij plots een bijna twee jaar oud besluit tot openbaarmaking van gegevens van boeren in. De journalisten werden al twee jaar aan het lijntje gehouden. De overheid hield al die tijd vol die gegevens wel te willen verstrekken, maar vanwege juridische procedures van boeren is dat tot op de dag van vandaag nog niet gebeurd. Op het laatste moment maakte Wiersma een draai met een telefoontje naar haar vertegenwoordiger in de rechtszaal om te vertellen dat ze van mening is veranderd. De BBB minister toonde zich daarmee een werktuig van de branchebelangen, waarbij je je kunt afvragen hoe serieus zij de rechterlijke macht neemt.

Uitholling van de Woo

‘Onder de Woo moet milieu-informatie, voor zover het gaat om emissiegegevens, openbaar worden gemaakt,’ had Wiersma’s voorganger Adema gezegd in antwoord op Kamervragen. Nederland heeft zich daartoe verplicht bij het Verdrag van Aarhus. Op zich is het geen geheim meer waar in Nederland veehouders zitten en welke dieren zij in hun stallen hebben. Het Handelsregister van de Kamer van Koophandel bevat alle gegevens van boerenbedrijven. Maar boerenorganisaties proberen te verhinderen dat journalisten deze gegevens publiceren. Ze vrezen voor de veiligheid van hun leden. ’Het publiceren van deze informatie is volstrekt disproportioneel en vormt een vergaande inbreuk in de levenssfeer van veehouders en hun gezinnen,’ was de reactie op het besluit van Adema. Een mediacampagne volgde. LTO-voorzitter Koopmans: ‘De Woo móet op dit punt aangepast worden.’Volgens Caroline van der Plas is het grondrecht op een transparante overheid een bedreiging voor de boer. Volgens haar maakt de Woo boeren ‘vogelvrij’. En ook al blijkt alle ophef over ‘intimidatie’ van boeren schromelijk overdreven, staatssecretaris Eddie van Marum (BBB) van Binnenlandse Zaken heeft toegezegd dit punt graag mee te nemen bij de evaluatie van de Woo die dit jaar moet plaatsvinden.

FTM, een van de indieners van het Woo-verzoek: ‘het wettelijk recht op een transparante overheid wordt uitgehold. En dat terwijl we de overheid alleen vroegen transparant te zijn over gegevens die goeddeels allang openbaar zijn.’