Mag ons OV-bedrijf een echt bedrijf zijn?

In onze nieuwe rubriek De Praktijk, vertellen vakmensen vanaf de werkvloer over hun werk, de samenleving, dilemma’s en politiek. De rubriek verschijnt voorlopig wekelijks. De auteurs zijn vakmensen die openhartig zullen berichten en daarom vaak onder pseudoniem schrijven. Vandaag schrijft OV-man over zijn frustratie: is het OV-bedrijf een publieke dienst of een echt bedrijf. Politici kies!

Ons bedrijf is verzelfstandigd en dus officieel een eigen bedrijf. Ik zeg officieel, want de praktijk ziet er heel anders uit. De verzelfstandiging houdt vooral in dat we continu een wedstrijd moeten spelen waar de regels telkens van veranderen. Het gevolg is dat we de kwaliteit van onze publieke dienstverlening niet kunnen garanderen. Een relaas over privatisering van een publieke dienst, gezien vanuit een betrokken personeelslid.

Ik ben 30 jaar werkzaam bij het openbaar vervoer en we zijn de laatste jaren steeds verder in een stroomversnelling van veranderingen terecht gekomen. Toen ik met privatisering te maken kreeg dacht ik in mijn naïviteit dat een “tak van dienst” van de (semi-) overheid een volledig zelfstandig bedrijf zou worden, zoals alle andere bedrijven.

Al vanaf 2000 hebben we ons als bedrijf voorbereid en in 2007 gingen we los. De privatisering werd al verzelfstandiging genoemd en nu we hier 4 jaar mee werken vind ik het eens tijd worden om te kijken wat dit in de praktijk inhoudt.

Normaal krijgt een bedrijf een opdracht en dat zal best een flink pakket van eisen zijn, maar het is toch iets anders als de opdrachtgever zich tot in de details blijft bemoeien met het uitvoeren ervan.

Verder worden tijdens de wedstrijd steeds nieuwe eisen aan het pakket toegevoegd met de mededeling dat dit uit eigen budget moet komen. Ik zou verwachten dat een bedrijf hiervoor een rekening meerwerk zou sturen.

Nog meer dan tijdens het ambtenaarschap moet alles worden verantwoord en “bewezen” in uitgebreide rapportages, registraties en kleurrijke grafiekjes, waaraan we evenveel tijd kwijt zijn als de uitvoering van de gevraagde werkzaamheden. De totale interne bedrijfsvoering moet aan de opdrachtgever worden overlegd en per (ver)storing moet een verantwoording worden geschreven; men eist volledige transparantie.Als ik een TV koop vraag ik de winkel niet om de boekhouding van de afgelopen drie jaar. Dit zorgt er ook voor, dat we geen cent meer kunnen rekenen dan de kostprijs (anders worden we gekort) en alle tegenvallers moeten uit eigen budget worden opgevangen.

Korting volgt ook als niet alles voor 100% is uitgevoerd: te laat bij de halte is een niet gereden rit.

Opdrachten van de aanbestedende partij kunnen en mogen niet worden geweigerd.

Als de SRR het in zijn hoofd krijgt om 6000 camera’s in de stad te hangen wordt tevoren een bedrag gereserveerd voor de aanschaf en moeten wij alles (laten) installeren binnen dit bedrag; het onderhoud en in bestaande procedures passen ervan moet natuurlijk weer uit eigen budget.

De OV-chipkaart mocht van de tweede kamer geen staatssteun meer ontvangen, maar de klachtenstapel wordt nog elke dag hoger en een aantal oppositiepartijen EISEN terecht dat we daar nu eindelijk een keer iets aan doen. Er is een race aan de gang met hackers en krakers en dat moet worden betaald uit eigen budget.

Verder worden we nog steeds niet als bedrijf gezien als we iets moeten kopen. Alles moet Europees worden aanbesteed en dan mogen we geen voorkeursbeding inbrengen. Elke wijziging geldt meteen voor honderden voertuigen en komt dus altijd boven het bedrag voor Europese aanbesteding uit en we mogen geen voorkeursbeding inbrengen. Dat betekent dat we van alle apparatuur 5 uitvoeringen hebben met allemaal hun eigen bediening, reserve en gereedschap en we veel extra kosten moeten maken om deze ergonomische ramp in bedrijf te kunnen houden; men ziet alleen dat we nog steeds te duur zijn en maar niet leren.

Het veranderen tijdens de wedstrijd gaat zelfs zo ver dat de minister nu vindt dat het voor 52 miljoen minder moet (van 490 miljoen €), maar dat de reiziger hiervan geen last mag ondervinden.

Alternatieve inkomsten mogen we niet hebben volgens het management, want wat we krijgen heet “subsidie” en we worden een oneerlijke concurrent als we voor klanten gaan werken.

We moeten het risico lopen wat elk bedrijf probeert te spreiden door voor meer klanten te gaan werken: als onze opdracht wegvalt is het meteen met het “bedrijf” gedaan. In de grote boze buitenwereld mag een bedrijf zichzelf van de belastingdienst geen bedrijf noemen als hij maar 1 klant heeft.

Het enige dat ik heb zien veranderen is dat de overheid afstand heeft genomen van de verantwoordelijkheid en zich op de borst klopt dat het haast niets meer mag kosten.

De gemeente en de stadsregio hebben niets ingeleverd aan invloed, maar wijzen voor alle negatieve resultaat naar het bedrijf. Graag zou ik weten hoe die privatisering indertijd bedoeld is geweest en wat men dacht ermee te kunnen bereiken, want dan kunnen we zien of de doelstelling is gehaald. Samen met mijn collega’s hoop ik dat we op tijd een echt bedrijf mogen worden.