Macron speelt met vuur op de Balkan

ELDERS - Wat beweegt de Franse president om moeilijk te doen over Noord-Macedonië?

Alsof de EU-top het al niet moeilijk genoeg had met de Brexit zette de Franse president -met steun van premier Rutte- ook de uitbreidingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië op het spel. Vooral voor de Macedoniërs is het een hard gelag. Ze hebben de afgelopen jaren hun best gedaan om het conflict met Griekenland over de naam van hun land uit de wereld te helpen. Dat is jarenlang de drempel geweest om überhaupt over een EU-lidmaatschap te praten. Nu dat probleem na flinke druk vanuit de EU uit de wereld is zou je verwachten dat er een stap gezet kan worden naar toetreding. Het EU-lidmaatschap was bij het referendum over de naamswijziging ook de belangrijkste reden voor de bevolking om in te stemmen met het akkoord van Prespa tussen premier Zaev en de Griekse regering, toen nog onder leiding van Syriza’s Tsipras (die mede daardoor in eigen land flink aan populariteit moest inboeten).

‘Eerst het eigen huis op orde’

Onderhandelingen over het EU-lidmaatschap kunnen jaren duren. Met Kroatië startte de procedure in 2005 en het land kon pas in 2013 officieel toetreden. Sindsdien zijn de EU-lidstaten bepaald niet soepeler geworden inzake uitbreiding. Macron gaat nu voor de beloofde uitbreidingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië liggen omdat hij vindt dat eerst de hele procedure moet worden herzien. Hij wil de kandidaat-landen best een positief signaal geven om hen aan te moedigen door te gaan met hervormingen, maar de EU zal volgens hem eerst het eigen huis op orde moeten brengen voordat nieuwe bewoners kunnen worden uitgenodigd. Hij vindt het ‘bizar’ dat we de visumplicht intrekken nog voordat er een begin is gemaakt met toetredingsonderhandelingen. Macron:

“Een paar jaar geleden besloot een lid van de familie te vertrekken en het blijkt moeilijk om het huis te verlaten. Soms hebben we problemen met het renoveren van het huis, het repareren van de lichten, de elektriciteit. En trouwens, als je de leden vraagt: ‘Ben je klaar om te investeren om de lichten te repareren, om de deur opnieuw te doen?’ zeggen velen: “Nee, ik ben niet klaar om in dit huis te investeren. Niet meer dan 1 procent.” Maar dezelfde mensen zeggen ook: ‘Hoewel we niet weten hoe mensen kunnen vertrekken of hoe we renoveren, willen we toch nieuwe vrienden uitnodigen.’ “

Waarschuwingen

Kwade tongen beweren dat Macron met deze weigering om te beginnen aan de uitbreiding van de EU op de Balkan andere bedoelingen heeft. Sommige diplomaten vermoeden dat het een poging is om op bepaalde punten concessies te krijgen van zijn collega-regeringsleiders. Anderen wijzen op nog aanwezig chagrijn bij Macron over de afwijzing van zijn kandidaat-Commissielid Goulard. Velen waarschuwen echter voor de risico’s van een verder uitstel van toenadering van de EU tot de landen van de West-Balkan.

Zo vreest Johannes Hahn, EU-Commissaris voor uitbreiding, de invloed van een negatief besluit over Noord-Macedonië en Albanië op de voortzetting van de vredesbesprekingen tussen Servië en Kosovo. De Noord-Macedonische premier Zaev waarschuwde voor het effect van de teleurstelling in zijn land over uitstel van de besluitvorming. Het vertrouwen in de EU zal erdoor worden geschaad en daar kunnen anderen van profiteren. Dat is dan een verwijzing naar zijn nationalistische en meer pro-Russische tegenstanders die eerder een poging deden de deal met Griekenland te blokkeren. Zaev’s sociaaldemocratische regering heeft ook niet het eeuwige leven.

De Visegrad-landen (Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije) hebben in een brief aan EU-president Tusk gewaarschuwd voor instabiliteit in de regio. Ook in die landen kan het vertrouwen in de EU, voor zover nog aanwezig, een deuk krijgen door de koppige houding van Macron inzake uitbreiding op de West-Balkan. Overigens is de houding van de Hongaarse premier Orbán inzake toetreding van Noord-Macedonië niet helemaal zeker aangezien hij enkele jaren geleden de vorige Macedonische premier Gruevski, die oppositie voerde tegen het Prespa-akkoord en in eigen land vervolgd dreigde te worden voor corruptie, asiel heeft verleend. Zowel Orbán als Gruevski hechten aan goede relaties met Rusland.

Strijdtoneel

De hoop is nu gevestigd op EU-president Tusk en de Duitse bondskanselier Merkel die moeten voorkomen dat de Balkanlanden en andere Oost-Europese landen zich verder verwijderen van de andere EU-lidstaten. In Trouw schrijft columnist Rob de Wijk waarom de uitbreiding met landen van de West-Balkan nu noodzakelijk is:

“Wat er nu op de westelijke Balkan gebeurt, laat zien wat de gevolgen van niet-toetreding zijn. Het hele gebied is het toneel geworden van een strijd over ­invloed die heel Europa raakt. China, Rusland, Turkije, Iran, Saoedi-Arabië en andere Golfstaten zijn druk bezig hun positie te versterken. Islamitische landen steunen hun moslimbroeders, China en Rusland trekken landen naar zich toe om te voorkomen dat ze lid van de Unie worden en Turkije wil zijn eeuwenlange invloed niet verliezen.”

De Wijk is het eens met het standpunt van de Commissie, die stelt ….

“……dat een geloofwaardig uitbreidingsbeleid ‘een geostrategische investering in vrede, stabiliteit, veiligheid en economische groei in heel ­Europa is’. Stabiliteit in Europa kan inderdaad alleen ­bereikt worden als landen toetreden. Dan kunnen we meteen echt werk maken van hinderlijke Balkancriminelen. Die types kunnen we effectiever aanpakken als die landen lid zijn van de Unie.”

Maar president Macron lijkt dat niet te willen zien. Hij haalt liever de banden aan met Rusland. ‘Russia fully belongs within a Europe of values’ zei hij op een gezamenlijke persconferentie met Poetin afgelopen zomer, vlak voor de G7-conferentie waar Rusland niet bij mocht zijn.

Politico’s Live blog over de EU-top meldde gisteravond laat dat EU-president Tusk, bondskanselier Merkel en president Macron nog bijeen waren voor een tekst over uitbreiding van de EU. Maar dat heeft geen resultaat opgeleverd. Noord-Macedonië en Albanië blijven in de wachtkamer.