Links is in Duitsland verdeeld tussen drie partijen: de sociaal-democratische SPD, een van de oudste en invloedrijkste sociaal-democratische partijen van de wereld. De Bundnis ‘90/Die Gruenen, een van de succesvolste groene partijen van Europa. En Die Linke, een socialistische partij van de oude stempel.
De SPD is een van de oudste sociaal-democratische partijen van de wereld. De partijen is een model geweest voor veel sociaal-democratische zusterpartijen. De Nederlandse SDAP (een voorloper van de PvdA) vertaalde de programma’s van de SPD en gebruikte die zelf in verkiezingstijd. Als de SPD bewoog, bewogen de SDAP en later de PvdA mee. Tegenwoordig is dat overigens andersom: binnen de Duitse SPD wordt voortdurend gekeken hoe links in Nederland omgaat met het populisme.
De geschiedenis van de SPD staat vol van de ideologische twisten tussen rechtlijnige en rekkelijke socialisten. Bij een van die twisten splitste de Socialistische Duitse Studentenbeweging (SDS) zich af van de SPD. De SPD bewoog langzaam naar het politieke midden, terwijl de SDS een klassiek linkse, dogmatische koers bleef voorstaan. Gedurende de jaren ’60 begon de SDS ook te bewegen, het werd een van belangrijkste groeperingen in de studentenbeweging, de ‘Buitenparlementaire Oppositie’. De SDS werd de woordvoerder van een anti-autoritaire, ondogmatische linkse stroming. Deze verbond linkse politiek met betrokkenheid voor de derde wereld, tegenstand tegen kernwapens, basis-democratie en feminisme. In de jaren ’70 kwamen veel mensen uit de Buitenparlementaire Oppositie terug in de milieubeweging. Via de milieubeweging kwamen veel mensen uit de SDS uiteindelijk bij Die Gruenen, een partij die gevormd is eind jaren ‘70. Die Grunen verbonden linkse politiek met betrokkenheid voor milieu en andere nieuwe vraagstukken.
Nadat ze in de jaren ’80 electoraal succesvol waren geweest kwamen die Gruenen in zwaar weer. De hereniging tussen West- en Oost-Duitsland eiste veel aandacht op. De groene thema’s werden naar de marges van de agenda geschoven. Die Gruenen dreigden uit het parlement te vallen. De hereniging bood echter ook kansen. In Oost-Duitsland dat langzaam een open samenleving werd, ontstonden allerlei kleine groene en democratische bewegingen. Samen vormen die in Oost-Duitsland Buendnis ’90, een progressieve formatie. Na de voor de West-Duitse Gruenen dramatisch verlopen verkiezingen van 1990 fuseren de West-Duitse Gruenen met de Oost-Duitse Buendnis ’90 en vormen ze Buendnis ’90/Die Gruenen.
In 1998 vormt Die Gruenen samen met de SPD een centrum links kabinet. De SPD was in de laatste jaren nog meer naar het politiek centrum geschoven, de partij is de neo-liberale kant op gegaan. ‘Das Neue Mitte’ word deze koers genoemd. Dit is de Duitse equivalent van New Labour in het Verenigd Koninkrijk en de paarse PvdA in Nederland. Samen met die Gruenen voeren ze een gematigd links programma uit gecombineerd met een nadruk op groene politiek. Met name de SPD zet in op hervorming van de te grote Duitse verzorgingsstaat.
Binnen die Gruenen dat toch de linksere van de twee partijen was, leiden deze hervormingen nauwelijks tot opstand. Voor Die Gruenen draait linkse politiek niet meer per se om het verdedigen van de belangen van de arbeidersklasse thuis, maar is linkse politiek veel breder. Het gaat hen om eerlijke kansen voor iedereen, nu en in de toekomst, in het noorden en het zuiden.
In de SPD breekt echter over de hervorming van de verzorgingsstaat wel een strijd uit, opnieuw tussen de meer rechtlijnige linkse flank en de meer rekkelijke centrum gerichte flank. Het centrum wint en de linkse partijleden druipen af. Samen met Partij voor het Democratische Socialisme, een post-communistische partij die een opvolger is van de Socialistische Eenheidspartij, de partij die in de DDR regeerde, vormen ze Die Linke. Die Linke doen het sterk in de laatste verkiezingen, van 2005, en kosten daarmee de SPD de verkiezingen.
Die Linke is een tegenpool van Die Gruenen. Waar Die Gruenen staan voor linkse politiek die verder gaat dan de belangen van de huidige arbeidersklasse in het Westen, richten Die Linke zich juist op hun belangen. Waar die Gruenen kiezen voor Europa, zijn Die Linke sterk anti-Europees. Waar Die Gruenen in het rijkere West-Duitsland het met name goed doen, zijn Die Linke sterk in het armere Oost-Duitsland.
De geschiedenis van links in Duitsland is getekend door de bijzondere Duitse geschiedenis van verdeling en hereniging. Toch is de verdeling van links in Duitsland tekend voor links over heel Europa. De gematigde sociaal-democraten zijn ingesloten tussen twee partijen: een progressief, groen nieuw links en een oud links.
Dit artikel verscheen ook in de OverDWARS Zomer 2009.
[cmon]
Reacties (27)
Simon: Je zou iets meer nadruk kunnen leggen op waar dat “goed doen” van Die Linke de laatste tijd vandaan komt. Het betreft namelijk voornamelijk winst in het voormalige West-Duitsland.
In de jaren ’90 en ook tot ver in het afgelopen decennium was Die Linke/PDS in het Westen namelijk taboe, vanwege hun wortels in de SED. In de afgelopen jaren zie je daar duidelijk een kentering in ontstaan en stemmen niet meer alleen verhuisde Ossies, maar ook echte Wessies op Die Linke, die in de deelstaatverkiezingen sinds 2008 in het Westen bijna overal (muv. het aartsconservatieve Beieren) voor het eerst de kiesdrempel haalden. In Saarland zorgden ze vorig jaar zelfs voor een aardverschuiving, door meer dan 21% van de stemmen binnen te halen (dat is bijvoorbeeld meer dan in de Oostelijke deelstaat Sachsen diezelfde dag). Bij die verkiezingen haalde Die Linke trouwens aanzienlijk meer stemmen weg bij de CDU dan bij de SPD.
Overigens is de verdeling van die Grünen minstens zozeer Stad-Land als Oost-West. In de stadstaten (dus ook Berlijn, voornamelijk oud-Oost) halen ze ruim boven de 10%, net als in sterk verstedelijkte deelstaten (bv. NRW en Hessen), terwijl ze in de dunbevolkte deelstaten (bv. MVP en Brandenburg, maar ook Niedersachsen) aanzienlijk lager scoren. In dat opzicht staan de Grünen eerder tegenover de CDU dan Die Linke.
Waar wil je heen met dit verhaal? Wat is de moraal? In de huidige vorm is het meer iets voor wikipedia.
@2. Dat van het Saarland zal m.i. aan der Oskar hebben gelegen. En van de CDU zetels afpakken kan vanwege het sociaal-conservatisme, dat blijkt bij de ‘sociale hervormingen’ met de FDP, waar de achterban van de CDU niet blij mee is.
Vraag me af Bismarck, hoe dicht zitten de Gruenen bij de FDP? Hoe is hun relatie onderling?
@Bismarck. Dank voor je uitgebreide reactie. Het zit natuurlijk altijd ingewikkelder. Ik heb echter kaartjes van Duitsland als deze http://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Datei:Bundestag_2009_Buendnisgruene.svg&filetimestamp=20091229182552 altijd wel heel opvallend gevonden. De oost/west scheiding blijft sterk.
@Mark. Je hoeft het niet te lezen ;) Ik heb een vaste column in het blad van de GL jongeren waarin ik per land onderzoek hoe links in een land is verdeeld. Die zet ik nu op mijn site en GC neemt dat over. Op wikipedia zou dit overigens geen minuut overleven (geen voetnoten …)
@4: Pas op voor confounding, de dunbevolkte staten zitten vooral in Oost-Duitsland. Alleen Sleeswijk-Holstein is een beetje outlier.
@3: Naar mijn beleving zit daar niet zoveel electorale overlap. De FDP zit behoorlijk ver naar rechts (economisch duidelijk rechts van de CDU, terwijl de Grünen, zoals Simon zegt links van de SPD zitten). Daarnaast zijn ze het grondig oneens over milieu vs economie en veiligheid vs burgerrechten. Naar mijn mening zou bv. De Krom zich heel prettig voelen in de FDP, die net zo liberaal is als het grootste deel van de huidige VVD. Bij de Grünen heeft inmiddels de groep concensuszoekers wel de overhand (al sinds de 90’er jaren), er wordt niet meer teruggedeinsd voor regeringsverantwoordelijkheid, al zijn er ook nog wel sterke actie-grassroots (in dat verband ben ik benieuwd naar de uitslag in Baden-Würtemberg komend jaar, waar de Grünen fors mee actievoeren tegen een groot infrastructuurproject).
Maar goed, je zou eens kunnen kijken naar het eerder genoemde Saarland, waar sinds vorig jaar een Jamaika-coalitie zit (CDU-FDP-Gr), min of meer noodzakelijk vanwege de grote Linke-uitslag en de daar-willen-we-ons-niet-mee-associëren-reflex van de SPD (ook wel een puntje dat aandacht mag hebben).
Je hebt het over de geschiedenis van de SPD, maar je vergeet het mooiste uur van de partij, in de jaren dertig. De SPD was de enige partij die tegen de machtigingswet van Hitler stemde, terwijl stormtroepers buiten luidruchtig hun aanwezigheid kenbaar maakten om de Bondsdagleden te intimideren. Toch nam de leider van de SPD, Otto Wels, (onder luid geschreeuw van de aanwezige nazi’s) het woord om zich als enige uit te spreken tegen deze machtigingswet. Een man en partij met moed (destijds) om tegen het fascisme te strijden, ondanks bedreigingen, ondanks het feit dat zij het risico liepen vermoord te worden door de fascisten. Daarom is Wels één van de mensen in de geschiedenis die ik het meest bewonder, ondanks het feit dat hij een sociaal-democraat was. Hij stond pal voor de beschaving en de democratie.
Met andere woorden, ze waren een stel nazifoben. Nazifobie is een vorm van racisme. Vervolgen voor groepsbelediging en aanzetten tot haat en discriminatie!
@6: Ik neem aan dat je je geschiedenisboekjes goed genoeg kent dat je weet dat ze inderdaad fors vervolgd werden. Overigens is je wijze van conclusie trekken wel erg eng, een soort anti-Godwin (of je staat gewoon te springen om een Godwin uit te lokken om dat je maar al te goed weet aan wie die schreeuwende nazi’s van destijds doen denken in de huidige politiek).
@6: Zo fine was het hour trouwens niet, want de SPD leed een smadelijke nederlaag, omdat zowel conservatieven, liberalen als christen-democraten collaboreerden/gedoogden en met de nazi’s mee stemden om hun zo aan de benodigde 2/3e meerderheid te helpen om de wet door te zetten. Één van de eerste directe gevolgen was dat de SPD verboden werd.
@7 Ik realiseer me inderdaad dat je je niet zo kunt keren tegen het nazisme en heelhuids wegkomen. Sommige ideologieën kunnen geen kritiek dulden zonder met geweldsbedreigingen te komen. Wels had nazi’s tot in het diepste van hun ziel gekwetst, door ze hun zin niet te geven, en natuurlijk komt daar een reactie op. Actie = reactie. En ja, ik denk dat het aan iedere verstandige observant duidelijk is wie van vandaag het dichtst bij de nazi’s van weleer staat. Wie bedreigt al zijn critici met de dood? Wie terroriseert joden en homo’s? Wie gebruikt politiek geweld? Wie is uit op onderwerping van de wereld? Het moge duidelijk zijn, dat is de PVV. En wie wordt vervolgd voor zijn overtuigingen? Bij wie kunnen rechters niet eens objectief zijn? De moslim natuurlijk!
@8 Noem jij dat een smadelijke nederlaag? Al die andere partijen hebben verloren, maar de SPD had gewonnen, omdat zij stond voor wat juist was. De SPD-Rijksdagleden hadden hun eigen hachje kunnen redden door zich niet nazifoob op te stellen, maar ze besloten toch te doen was juist was: stemmen tegen de nazificatie van Duitsland, zelfs al zou het geen verschil uitmaken.
@8: Dat die andere partijen van harte of onder druk voor stemden is zwakte. De uitkomst van de stemming stond wel vast, dat de SPD het lastig zou gaan krijgen onder Hitler ook. Toch was ’t belangrijk wat ze deden: het nieuwe bewind had heel wat legitiemer geleken als de SPD niet tegen had gestemd.
Het finest hour van de SPD zit ‘m in hun optreden, niet in of dat optreden effekt had. Sowieso denk ik dat het optreden van de SPD in het interbellum erg te waarderen valt. Ze zagen trouwens ook op tijd het gevaar van het bolsjewisme in.
Jemig, je gaat toch niet in discussie met @8. Die wil alleen een punt maken dat de islamieten de nieuwe nazi’s zijn en de Pvv – Wilders vergelijken met Wells. De enige die zogenaamd nog zijn mond opendoet tegen de islamisering (nazificering). Wat een humor! Zeker tijd over?
Ik ben al afgehaakt bij “is … verdeelt” in de eerste zin. Gezien de reacties had ik het goed ingeschat. Wie al niet kan spellen kan al helemaal niet schrijven.
@12. Nou, stuur dan zelf maar een artikel in, en dan kijk ik wel of de spelling kloppend is. Met als stelling: “Wie al niet kan spellen kan al helemaal niet schrijven”. Want je bedoelt er eigenlijk nog iets anders mee.
Jezus, nog zo’n irritante taalfetisjist.
Even terug naar het heden en het onderwerp va dit artikel. Inmiddels zijn de Duitse Groenen in de polls de SPD voorbijgestreefd in populariteit: http://www.monstersandcritics.com/news/europe/news/article_1591195.php/Germany-s-Merkel-government-hits-new-low-in-polls
@11 “Die wil alleen een punt maken dat de islamieten de nieuwe nazi’s zijn en de Pvv – Wilders vergelijken met Wells. ”
Nee hoor, ik vergeleek Pechtold met Wels. Immers, het is Pechtold die wordt bedreigd door aanhangers van een fascistische ideologie, die niet veilig over straat kan, die wordt zwartgemaakt in de pers, en die een Kafkaesk showproces moet verduren vanwege zijn uitlatingen.
@16: En toch staan buiten de PVV’ers te schreeuwen, terwijl in het parlement moslimpartijen precies met nul zetels zijn vertegenwoordigd. Jij ziet de dreiging echt van de verkeerde kant af komen. Alleen zo zonde dat je daarmee ook weer dit topic moet komen vervuilen. Zou je misschien kunnen proberen om niet elk topic in een moslimbash-discussie te manoeuvreren en dat te beperken tot de plaatsen waar het tenminste nog enigszins on-topic is?
@17 Ik heb helemaal niets over de door jou geliefde mohammedanen gezegd. Ik heb slechts in een topic over de SPD mijn bewondering uitgesproken over de heldhaftige houding van de SPD en de Otto Wels, terwijl zij werden bedreigd door een fascistische ideologie. Bang waren ze niet – of misschien wel, maar ze vonden het belangrijker om te doen wat juist was. Sorry, ik kan het niet helpen, dat is iets dat ik bewonder.
@16: Kafkaësk? Kafka had dit niet kunnen verzinnen, het OM is zelfs voor Wilders. Als er al een showproces is, zijn ’t de indieners van de klacht die benadeeld worden.
Pechtold is wel een van de eersten die z’n bek durfde open te doen, die vergelijking klopt dus wel aardig. En Wilders wordt bedreigd, ja, dat valt te betreuren, maar daarmee is hij nog niet ‘de goede’, die Hitler werd ook bedreigd, liep ook met bodyguards. En net als toen, is ’t maar net welke pers je leest, de krant die Nederland graag uit z’n slaap houdt met haar nachtmerrie-verhalen of een krant waar echt nieuws in staat.
@18. Bla bla bla. Het zit er allemaal zo duidelijk in, jij kan er niets aan doen zoals je zegt. Leuke humor voor de rest. Je doet dat bij andere onderwerpen ook.
Leuk die grap trouwens van Belle.
On topic: Wat ik me afvraag of de SPD zich in de richting van die Linke zet of probeert op eigen kracht nog wat te maken eventueel samen met de Gruenen. Hebben zij ook niet hun veren verloren onder Schröder en of en hoe proberen ze die wederom terug te vinden? Wat is de koers?
@20: Ik heb ’t idee dat die Linke de gevallen veren hebben opgeraapt en in hun hoed gestoken, beetje zoals de SP hier die van de PvdA. Duitsland is wat later omdat de rui van de SPD wat langer heeft geduurd, die hebben niet zoals de PvdA in de jaren 90 de laatste veren er zelf in een ruk uitgetrokken. En bij ons stond er al een partij klaar die die veren goed stonden, in Duitsland moest die partij eerst opgericht worden.
Ik denk dat beide partijen (SPD en PvdA) drie opties hebben:
-het type nogal kleurloze centrum-bestuurderspartij blijven die ze nu zijn;
-een linkse partij gestuurd door marktonderzoek worden (zoiets als het CDA, maar dan op links);
-zich opheffen wegens overbodigheid.
Die Linke moeten zich nog bewijzen, dus de SPD zou ook nog kunnen proberen de oude veren terug te pakken, maar ik vraag me af hoe geloofwaardig dat zou zijn voor de kiezers.
De SP heeft ze stevig genoeg in handen, de PvdA hoeft dat zeker niet te proberen.
Ze zouden ook nog kunnen proberen het voortouw te nemen in linkse samenwerking, maar beide hebben de afgelopen jaren laten zien daar niet erg happig op te zijn.
@18:
a) leg me geen woorden in de mond.
b) In #9 heb je het wel degelijk over moslims. En nou niet doen alsof je #6 geen voorbereiding daarop was. Je was er van begin af aan op uit om dit topic weer te vervuilen met je favoriete onderwerp: moslims basen.
Die arme Mussert werd vroeger ook steeds maar vervolgd om zijn mening, terwijl hij ook heel duidelijk wist, wie er schuldig waren aan alle ellende in Nederland.
@21: Beide? Zover ik meekrijg is Die Linke wel geneigd tot samenwerking met de SPD (ik meen dat ze daar zelfs meermaals toe hebben opgeroepen oa. na die verkiezingen in Saarland). Het is alleen de SPD die daar maar niet op in gaat en zo na verkiezingen een linkse meerderheid negeert en regeren met de CDU prefereert (denk ook aan het vorige kabinet in de Bond), of zelfs een situatie waarin ze beiden in de oppositie terecht komen (wederom: Saarland).
@21: ‘Beide’ slaat op PvdA en SPD, #21 was een vergelijking van de duitse situatie met de nederlandse. De voorbeelden die je geeft zijn precies wat ik bedoelde.
Die Linke is niet ontstaan uit de SED. De oude SED is al in 1990 opgegaan in de PDS ( Partij van het Democratische Socialisme ). De PDS is in 2007 gefuseerd met een linkse sociaal democratische partij genaamd WASG.
Bündnis 90/Die Grünen is een GroenLinks partij. Helemaal niet socialistisch of echt links te noemen. Die partij heulde samen met de neoliberale SPD, net zoals GroenLinks hier en daar heult met de PvdA en andere rechtse partijen.
Die Linke noem ik ook niet echt socialistisch van aard. Die partij wil dolgraag met de SPD regeren. Dat zal van Duitsland geen socialistische staat maken. Dus ook hier verraden deze ”socialisten” van Die Linke hun achterban. Links is niet revolutionair, ze zijn reformistisch en te vaak zelfs pro kapitalistisch.
@26: Begrijp ik je goed dat voor jou links alleen links is als het revolutionair is?