Welkom in de 0%-rentewereld: een case study.
Weet je wat het voor jou betekent, een rentetarief van 0,75% van de Europese Centrale Bank? Het betekent nul komma nog minder rente op je spaargeld en dat in aller eeuwigheid.
Minstens zo lang totdat alle staatsleningen op dit lage niveau zijn geherstructureerd. Ik spreek vanuit mijn ervaring in Japan. Daar liet de Bank of Japan zijn rentetarief in 1994 al onder de 1% zakken. De Japanners sloegen de 0,75 over en gingen meteen op 0,5% zitten. Tot de dag van vandaag is de rente er nooit meer bovenop gekomen, alleen maar lager. Er staan immers nog 30-jarige staatsobligaties met 9% rente uit, en die matureren rond 2020. Pas dan verwacht ik een substantiële renteverhoging. Hopelijk kan Japan dan teren op het goedkoop geleende geld en zijn immense overheidstekort terugvoeren. Wat dat concreet voor de Japanse spaarders betekent illustreer ik aan een case, die van mijn vriend Jiro.
Jiro opende in 1999 een bankrekening. De bank wilde van hem een borg hebben. 500.000 yen (toentertijd het equivalent van 3846 euro, cq. pakweg 8000 gulden) gingen op een spaarrekening. Die rekening heeft hij gelaten voor wat hij is. Na 13 jaar lui liggen heeft hij nu 504.485 yen te boek staan. Een fenomenale vermogensgroei: 0,89% winst in 13 jaar tijd. Beter dan Icesave, geef het toe. Maar sparen voor je oudedag? Jiro en zijn landgenoten zetten liever in op doorwerken. Hoe de rente op zijn spaargeld bij Japans grootste commerciële bank verliep laat het grafiekje hieronder zien. Tussen 2004 en 2012 schommelde hij tussen de 0,02 en 0,25 procent, en staat momenteel op 0,025. (De afschriften van vóór 2004 heeft hij niet in reikwijdte, sorry, maar geloof me, het was nooit meer dan 0,3%.) Japan kende in deze jaren nauwelijks inflatie, eerder tendens deflatie. Jiroʼs reële winst was dus 0,89%.
Staat dit de Europese burgers ook te wachten? Ik denk van wel. Want wat zich in Europa voordoet geeft me een heel sterk déjà vu gevoel. Japan stortte in 1990 in zijn financiële pleuris, met zijn doorgeprikte huizenbubbel, biljoenen bankenreddingen, en triljoenen economische stimuleringsplannen op kosten van staatsschulden. Anno 2012 zijn Japanse banken grosso modo gezond. Dankzij het feit dat ze hun eigen huizen op orde moesten krijgen, bleven ze verschoond van de schone-schijn-subprime-derivative-verpakte- certificaten-illusies wier gevolgen momenteel Europa en de VS in de financiële wurggreep houden. Jiro, niet afhankelijk van zijn spaarpot, laat zijn 500.000+ yen lekker als case study rijpen, voor het nageslacht, wanneer hij het de geschiedenis van geldpolitiek gaat vertellen. Hoofdstuk1.
Nawoord. Wat lees ik in mijn zaterdagkrant? Jiroʼs hooggeachte bank heeft vrijdag de rente op spaargeld naar 0,01% gereduceerd. Dit keer danken we de renteverlaging aan de Europeanen en andere speculanten die massaal hun geld naar ʻveiligʼ Japan verhuizen. Dan kan je als bank je condities aanpassen. Het land met de hoogste staatsschuld (200+%), het hoogste overheidstekort (>50%), de hoogste vergrijzingsgraad (23% bevolking is 65+), en een historisch dure munt, is voor speculanten beter dan de risico-beladen westerse wereld.
Nawoord 2. Wat Jiroʼs slapende spaarrekening illustreert, gebeurt bij pensioenfondsen, levensverzekeraars, spaarproducten-met-kleine-lettertjes in het groot. Hoofdstuk 2 in de geschiedschrijving der geldpolitiek en de teloorgang van rijpe economieën is de ontluisterende waarheid van het schone-schijn-zwitsers-leven-gevoel. Japan is de avant- garde. Europa loopt 22 jaar achter. Doorwerken dus als je ook op hogere leeftijd wat te bikken wilt hebben.
Rente-ontwikkeling Japan
Reacties (46)
Ranko, leuk, maar wat betekent zo’n lage rente eigenlijk voor zo’n land? Hoe beinvloedt dat “het leven” zoals je in de titel zegt?
PS: een overheidstekort van >50% lijkt met toch wat overdreven. Het is eerder 10%.
Paul, nee het is echt 50%. Voor belastingjaar 2010/2011 (d.w.z. van 1 april 2010 t/m 31 maart 2011) was slechts 37,4 van de 92,3 biljoen yen begroting via belastinginkomsten gedekt. “The budget this fiscal year hit a record 92.3 trillion yen, of which only 37.4 trillion yen is covered by tax revenues.” http://www.reuters.com/article/2010/09/01/japan-economy-budget-idUSTOE68007820100901
Voor de reguliere begroting 2011/2012 was 41% financiering met bonds nodig, de rest kwam uit belastinginkomsten: http://www.reuters.com/article/2011/03/29/us-japan-economy-budget-idUSTRE72S1G120110329
Japan heeft de gewoonte om in de loop van het jaar nog enkele extra begrotingen toe te voegen. Die worden doorgaans 100% met obligaties gedekt. Dan kom je al gauw boven de 50%.
En voor de lopende “initial” begroting (2012/2013) was de dekking uit belastinginkomsten 49% (de extra budgets zijn er dus nog niet bij opgeteld!): http://www.japantimes.co.jp/text/nn20111224a1.html#.UARsqK55qJQ
Nogmaals aan Paul, de titel is niet van mijn hand, maar van sargasso-redactie. Mijn titel staat nu als eerste zin daaronder opgevoerd. Ook een grafiekje waarnaar ik verwijs is niet opgenomen. Het stuk is een illustratie, uit een land met reeds 18 jaar 0% rente en – gelukkig – 0% inflatie (af en toe deflatie) – een mogelijk en zeer realistisch scenario voor de eurolanden.
Het 0%-beleid heeft trouwens enorm grote gevolgen voor de mensen, want de meeste mensen zetten hun spaargeld op spaarrekeningen. Net als in NL of D, of elders ter wereld. Dus groeien doet dat geld dan niet om voor de dure jaren in senioriteit voor te zorgen (de Japanner heeft een veel hoger eigen risico in ziektekosten dan de NLer: 20-30% van reële kosten). Alleen mensen met veel spaargeld investeren (ook) in andere producten die eventueel meer geld opbrengen, maar waaraan navenant meer risico kleeft. De meeste mensen hebben niet veel spaargeld, ergo alleen geld op spaarrekening.
“Doorwerken dus als je ook op hogere leeftijd wat te bikken wilt hebben.”
Of Spaanse of Italiaanse staatsobligaties kopen, daar krijg je namelijk wel heel veel rente op.
Misverstand.
Je krijgt een hoge risicovergoeding, het risico voor dat je geld foetsie is.
Misverstand.
Je krijgt een risicovergoeding, het risico voor dat je geld foetsie is.
Beleggen tegen 0.3 % doe je zelf, zoals Lapis zegt kan je ook Spaanse obligaties kopen, en wereldwijd zitten nog miljoenen optie’s daar tussen in. Met de EU u er achter zijn Spaanse obligatie’s zo slecht nog niet eens, zeker niet als je maar een deel van je geld daar parkeerd.
Op zich is het vreemd dat een bank 3846 euro borg kan vragen, al weet je niet wat voor risico daar tegenover staat. Maar goed, als je het op je oude dag moet hebben van rente op 3846 Euro heb je sowieso een probleem. Kan je de rest op de wereldmarkt beleggen, dan kom je er nog best aardig vanaf. Het is dus van het hoogste belang de internationale belemmeringen daartoe te slechten, zowel voor deze Japanner als voor landen als Spanje.
als je het op je oude dag moet hebben van rente op 3846 Euro heb je sowieso een probleem.
Dat valt best wel mee, als je het op tijd op de bank zet en het rendement een beetje normaal is (4% was tot voor kort niet bepaald extreem voor een spaarrekening). Uiteraard niet genoeg om je pensioen mee uit te leven, maar wel ruim genoeg voor alle bijzondere aankopen die je in die periode nog doet (nieuwe TV, wasmachine, keuken, desnoods zelfs een auto). Een heel aardig spreekwoordelijk appeltje voor de dorst en precies wat je nodig hebt als je op een karig pensioentje (in NL bv. alleen de AOW) zit.
Een rente van bijna nul betekent vooral inflatie.
Die lage rente kan alleen worden bereikt door geldschepping, zelfs Philips II, onze vijand van de Tachtigjarige oorlog, kwam er achter dat de goud- en zilvervloten (ook als Piet Hein ze inpikte), de waarde van dat goud en zilver sterk verminderden.
Je kunt daaruit zelfs de Spaanse burgeroorlog deels verklaren, en de teruggang van het Ottomaanse rijk, wat zilver als betaalmiddel had.
Het goud en zilver deed de Spanjaarden hun economie verwaarlozen, hun kennis van de Griekse mythologie was beperkt, Midas kenden ze niet.
Zelfs voormalig belastingambtenaar Kamp lijkt het nu te begrijpen, dat dit onmogelijk voort kan duren, hij heeft de pensioenfondsen uitstel gegeven van rekenen met een rekenrente van twee procent.
Met vier procent rekenrente is de dekkingsgraad van onze pensioenfondsen weer voldoende, zij het nog steeds veel lager dan het streefcijfer van 130 %, de VS hypotheekzwendel en het Griekse faillissement.
De goudstandaard was onzin, goud moeilijk diep in Z Afrika opgegraven werd diep onder Ford Knox weer begraven, maar voorkwam wel dat in het wilde weg geld kon worden gecreëerd.
Juist. Geld wordt steeds minder waard. Je kunt niet langer geld maken met geld. Investeren in aandelen, obligaties en vastgoed levert steeds minder rendement op.
Je kunt je geld beter zo snel mogelijk omzetten in dingen met echte (vaste) waarde.
Werken voor geld zal ook minder interessant worden. Werken voor je plezier wordt steeds belangrijker.
toch gek dat we vooral het omgekeerde zien van dit soort beweringen, inflatie in Japan is namelijk negatief, dat wil zeggen dat geld meer waard wordt [x]
In Europa staat de inflatie nog op +2,4%.
De afgelopen 15 jaar was de inflatie ‘vooral’ nooit negatief in Europa.
> Werken voor je plezier wordt steeds belangrijker.
Ik ben benieuwd hoe je op je 75e nog voor je ‘plezier’ wilt werken.
Het alternatief is op je 75e achter de geraniums gaan zitten.
Veel ouderen willen blijven werken vanwege de sociale contacten en het idee dat ze nog iets bijdragen aan de samenleving.
Ik vind mijn werk leuk en wil graag na mijn 65ste blijven werken.
Dat zeg je nu. Ik ben benieuwd wat je op je 67e zegt.
Die lage rente kan alleen worden bereikt door geldschepping, zelfs Philips II, onze vijand van de Tachtigjarige oorlog, kwam er achter
Die had juist eerder een probleem met extreem hoge rentes. Verder ben ik geen econoom, maar naar mijn mening ontstaan juist hoge rentes door veel geld te scheppen, een direct gevolg van inflatie. De lage rente in Japan hing nogal sterk samen met de deflatie die daar optrad, lees ik ook in het artikel.
Hij is al -0.38 en -0.05 op zwitsers en duitse obligaties
Kijk dat is wel interessant, Duitse obligaties met negatieve rente. Dat wijst erop dat mensen met veel geld denken dat Duitsland aan het langste eind trekt in de strijd om het economisch beleid van de euro.
Nederlandse 2-jaars obligaties zijn ook net negatief.
Een indicatie voor hetzelfde. Ik neem aan dat niemand zulke obligaties gaat kopen als ze verwachten dat de europers aangezet wordt (de Zuid-Europese voorgestelde oplossing voor de eurocrisis). Dat Duitsland en Nederland zulke obligaties kwijtraken lijkt me dus een indicatie dat men ervan uitgaat dat de Duitse oplossing gekozen wordt (bezuinigen, bezuinigen en nog eens bezuinigen, met deflatie als gevolg).
De lage rente wordt veroorzaakt door het feit dat de economie op zijn gat licht. Investeerders zien het niet meer zitten en brengen hun geld onder bij de meest risicoloze belegging: staatsobligaties. Volgens de wetten van vraag en aanbod is de rente daarom nul (en als je inflatie mee neemt kan in sommige gevallen zelfs van negatieve rente gesproken worden: zo happig zijn beleggers op lenen aan de staat dat ze dat verlies er bij nemen). Zo slecht staat het er dus voor met de economie.
Nog een opmerking aan Servetus en Hans Verbeek: er is juist geen sprake van inflatie maar van deflatie. Het geld wordt meer waard. Dat is dus juist het probleem. De beste belegging op dit moment is in … geld, en niet in “dingen”, en al helemaal niet in fabrieken of zo. Neem huizen. Wie wil nu zijn geld nog in huizen beleggen? Maar dat geldt dus ook voor veel andere zaken. Er is overcapaciteit doordat er te weinig vraag is.
De overheid die zou moeten inspringen door meer geld te lenen doet dat niet want men heeft zich zelf wijs gemaakt dat we moeten bezuinigen. Hierdoor krimpt de economie nog meer en daalt de rente nog verder.
Investeerders zien het niet meer zitten en brengen hun geld onder bij de meest risicoloze belegging: staatsobligaties.
Stel je voor dat je een griek bent met 100.000 euro op een bankrekening. Je wilt dat die 100k veilig blijft, en niet dat je de lul bent als griekenland uit de euro wordt geflikkerd en de griekse regering euro’s omzet in ‘new drachma’s’ die de helft minder waard zijn. Wat doe je dan? Je zet je geld vast in de meest veilige europese zekerheid: duitse, nederlandse en franse staatsobligaties.
En je bent bereid om daar een kleine vergoeding voor te betalen — alles beter dan de helft kwijtraken.
“Er is overcapaciteit doordat er te weinig vraag is.”
Er is teveel geïnvesteerd. En alles is te duur.
@25 Je bevestigt mijn punt. Het is te duur, dus de prijs moet zakken. Pas als de markt weer in evenwicht is, de prijs weer gaat stijgen (als de over capaciteit weg is) en als (mede daarom) de stemming weer beter is gaan investeerders beleggen in zaken met risico.
@gronk (020) Jij stelt de pathologische situatie als voorbeeld: Griekenland in het bijzonder – en de eurozone landen in het algemeen. Die landen hebben geen eigen munt, zij moeten lenen in een vreemde munt, die gesteund wordt door een Centale Bank die niet het Griekse (of ander euroland) op het hoog heeft maar alleen kijkt naar inflatie. Dat pakt goed uit voor Nederland en Duitsland (te goed eigenlijk), slecht voor bijna alle anderen.
In het algemeen geldt dat landen die hun eigen munt hebben, zoals de VS, Denemarken, en ook het VK, een lage rente betalen.
@michel: je doet alsof er maar een effect aan de hand is. In werkelijkheid heb je drie, vier verschillende mechanismes die tegelijkertijd aan de gang zijn, en waarvan je het totale effect ziet. Soms werken die mechanismes tegen, soms met elkaar. En net zoals ‘echte’ economische journalisten bedenk je een lulverhaal wat past op wat je denkt dat de werkelijkheid is.
@gronk,
je doet alsof
hoe weet je dat?
In werkelijkheid heb je drie, vier verschillende mechanismes die tegelijkertijd aan de gang zijn. Soms werken die mechanismes tegen, soms met elkaar
Soms is het mooi weer, soms regent het … altijd waar dus.
En net zoals ‘echte’ economische journalisten bedenk je een lulverhaal wat past op wat je denkt dat de werkelijkheid is.
Nul argumenten, maar wel 3 of 4 loze beschuldigen. Weet je hoe ik dat noem? Gelul.
@michel: je kan wel beledigd zijn, maar om ’t goed te begrijpen moet je goed in de data zitten. Ik heb best vaak gezien dat d’r een of ander lulverhaal wordt opgehangen wat niet onderbouwd wordt met statistieken (noord-europa wat zou exporteren naar zuideuropa, etc). Dat gebeurt niet alleen door bloggers, journalisten en analisten, soms zelfs door FED-officials. Wie hoort je nu nog over de ‘savings glut’?
En dan nog, je moet je niet blindstaren op een getal. Zo’n getal is een gemiddelde, maar het zegt geen reet over de verdeling. D’r zijn genoeg statistici die verdronken zijn in een rivier die gemiddeld 70 cm diep was.
@gronk
ik voel me niet beledigd, ik wijs er alleen maar op dat je op de persoon argumenteert, en geen argumenten aandraagt.
Wat data aanleveren van data betreft: ik heb in mijn vorige stuk toch wel degelijk met data uit Eurostat onderbouwt. Kom zelf eens met een onderbouwing van je beweringen zou ik zeggen.
Wie hoort je nu nog over de ‘savings glut’?
Ik gebruik de term nooit, maar dat is wel waar ik steeds op zit te hameren (zie ook de discussie in de post van Gijsbert Rering). Of wil je zeggen dat dat onzin is en dat als iedereen tegelijkertijd schuld gaat afbetalen dat dat goed is voor de economie?
Blindstaren op een getal? Op de inflatie bedoel je? Waar is de inflatie dan 0 of zelfs negatief en waar is het 10% … ? Ik kan je niet volgen.
De lage rente komt door de ECB, die het geld zo’n beetje weggeeft, om de economie te stimuleren.
Door het vrijwel volledig gebrek aan vertrouwen, noch in banken, noch in landen, noch in ondernemingen zou zonder de ECB de rente heel hoog zijn, dat wil zeggen tijdvergoeding plus risicovergoeding.
Sparen doe je toch door iedere maand iets opzij te zetten? Rente is mooi meegenomen maar zolang je relatief kleine bedragen spaart is het een grijpstuiver.
De vraag is dan alleen wat de voordeel van een bank is boven een oude sok?
De dames in mantelpak die je koffie geven?
parallax: “Mijn pas is kapot ik zou graag 100 euro opnemen.”
bankmedewerker: “Sorry u kunt hier geen cash geld meer opnemen.”
parallax: “Pardon? Hoe kom ik aan mijn geld dan?”
bankmedewerker: “Misschien kunt u geld overmaken aan een vriend en het hem laten pinnen.”
Sokken hebben geen gevoel voor humor.
Waar heb je dan al die bankmedewerkers nog voor nodig?
Om content te genereren op blogs en bloeddrukverlagende middelen aan de man te brengen.
Trickle down economics.
su: “De vraag is dan alleen wat de voordeel van een bank is boven een oude sok?”
– Banken hebben hebben kluizen waarin ze je geld veilig bewaren (hahaha).
Dat geld lenen ze dan wel tien keer uit, allemaal mensen die ze stuk voor stuk 6 à 7% voor die lening rekenen. Jij krijgt echter maar een paar procent rente, meestal dus nog minder dan de inflatie die jouw kapitaal geleidelijk opvreet. Die inflatie is ook omdat je bank permanent de centrale bank de geldhoeveelheid, ten bate van jouw bank, laat uitbreiden. Tenminste, tot voor kort ging dat zo, want de rek is er eigenlijk uit.
Het is heel sneu voor de banken dat ze niet langer makkelijk jaarlijks 50 of 60 procent per jaar aan jouw inleg kunnen verdienen; zoveel moet dat zijn, aangezien banken stikken van de overhead. Maar de waarde van de onderpanden, waar de banken onderling met mekaar voor in het krijt staan, is namelijk nogal onzeker, aangezien we Peak Credit hebben overschreden.
De oplossing volgens economen (de standaardgenieën die de crisis dus niet zagen aankomen, aangezien—zoals een uitzonderlijk econoom als Steve Keen uitleggen kan—schulden geen faktor zijn in de standaard economische modellen) zal zijn. dat overheden zichzelf gaan financieren door hun uitgaven rechtsstreeks door de centrale bank te laten monetariseren. Er moet alleen nog wat politici opstaan die zullen beweren op die wijze volledige werkgelegenheid en optimale vraag te kunnen creëren.
Artikel gaat ervanuit dat je bij een bank rente krijgt om je kapitaal te vergroten. Complete misvatting. In Nederland krijg je net zo weinig rente op je bankrekening als in Japen (als je corrigeert voor inflatie). Het rendement op je kapitaal wordt bepaald door het risico dat je met het kapitaal neemt. Zoals het artikel aangeeft is het risico van je geld bij de bank stallen heel laag. Depositogarantie stelsel, reddingsacties etc zorgen ervoor dat je geld veilig is (behalve voor inflatie).
Economie blijkt toch moeilijker te zijn dan ik altijd heb gedacht.
Lezen is ook een punt.
Ik schreef niet dat Philips II last had van rente, welke dan ook, ik schreef dat hij er achter kwam dat de aanvoer van goud en zilver uit Amerika de waarde daarvan deed dalen.
Verder beweert iemand dat het geld meer waard wordt.
Helaas is de ervaring van mijn vrouw in supermarkten het omgekeerde.
De koers van de euro ten opzichte van de valuta’s van landen die het goed doen laat hetzelfde zien.
Verder zie dat rente en risicovergoeding door elkaar worden gehaald.
Rente is wat je betaalt omdat geld nu meer waard is dan geld in de toekomst.
De risicovergoeding is voor de kans dat het uitgeleende geld niet terugbetaald wordt.
Er is zo weinig vertrouwen in terugbetalen door banken en potverteerlanden dat zelfs Frankrijk op drie en zes maands leningen een negatieve rente krijgt.
Dat betekent dus dat beleggers er een vijf procent voor over hebben geld te stallen bij een land waaarvan ze verwachten dat dat over drie en zes maanden nog zal betalen.
Vier procent is historisch gezien een normale rente, de vergoeding voor dat geld nu meer waard is dan geld in de toekomst.
Politici hadden nooit veel verstand van economie, dat komt waarschijnlijk omdat zij gewend zijn te manipuleren, markten, waar prijzen tot stand komen, reageren maar in zeer beperkte mate op wat politici doen en roepen.
Uit niets blijkt dat er iemand in Brussel is die snapt wat er gebeurt, en dat Brussel de ramp alleen maar aan het groter maken is.
Het in stand houden van de euro is voor hen het houden van hun baantjes, of zelfs machtsvergroting.
Ellende voor burgers van Europese landen, het zal hen een zorg zijn.
Verder lijkt nog vrijwel niemand te begrijpen dat export naar landen die niet betalen gelijk staat met die export in zee gooien.
‘Verder lijkt nog vrijwel niemand te begrijpen dat export naar landen die niet betalen gelijk staat met die export in zee gooien.””
Helemaal niet zo’n gek idee om dat geld meteen in zee te gooien altijd beter dan het hier aan uit te geven:
Griekenland is 4e importeur van wapens en Duitsland levert 31% van die wapens, The SIPRI arms transfers program, http://tinyurl.com/6vbr6b5
Rente en risicopremie worden niet doorelkaar gehaald. Rente is de som van inflatie en risicopremie (geld is nu meer waard plus hoe groot is de kans dat ik het kwijtraak als ik het aan iemand anders geef).
Ik krijg het sterke vermoeden dat verschillende rentes doorelkaar worden gehaald. Historisch gezien is de rente bij een bank geen 4%. Dit wordt alleen gehaald op 10 jarige staatsleningen van bijv Nederland. In het voorbeeld van Jiro lijkt het te gaan om een bankrekening dus vrij opneembaar. Deze rentes zijn veel lager.
Blijft staan dat een rendement van 0,89% bovenop inflatie helemaal niet gek is voor risicoloos sparen.
We hebben leren leven met de aflossingsvrije hypotheek en met de nucleaire optie. We zullen ook wel wennen aan negatieve rente.
Het failliet van de Reaganomics.
Goedkoop geld is net als tandpasta: je krijgt het niet meer de tube in als het er eenmaal uit is.
http://logicfreezone.wordpress.com/2012/07/04/waarom-de-ecb-de-rente-met-rust-moet-laten/
Beetje simplistisch gedacht, allemaal. De geldhoeveelheid tijdelijk verhogen is helemaal niet slecht. Daarnaast is geld helemaal niet zoals tandpasta: de rente verlagen maakt die lening niet ineens geen lening meer. Het moet wel degelijk worden terugbetaald. De praatjes over ‘de broekriem aanhalen’ zijn ideologisch geïnspireerd en hebben minder basis in huidig economisch denken dan wordt gesuggereerd.
http://www.huffingtonpost.com/2012/06/28/paul-krugman-manifesto-for-economic-sense_n_1634312.html
Als je op de bank spaart laat je je gewoon bestelen en gebruiken. Spaar liever in edelmetaal of iets anders fysieks…