Kunst op Zondag | Woodstock in 4’33”

Deze maand zal het 50 jaar geleden zijn dat het roemruchte Woodstockfestival werd gehouden. Het geplande verjaarsfeestje gaat definitief niet door. Teveel tegenslagen met zich terugtrekkende artiesten tot gevolg.

Nostalgisch zwijmelen bij de ‘meer dan complete’ Woodstock (38 cd’s, video, boeken en wat extra’s) is er niet bij, want  uitverkocht. Bij de uitgever kunt u wat magerder varianten van dit historisch popfestivalletje verkrijgen.

Dat Woodstock vooral bekend is van popmuziek komt natuurlijk omdat de vercommercialisering van dat soort muziek en van het toenmalige hippiegebeuren de bekendheid levend houdt onder een groot publiek. Maar de geromantiseerde idealen van ‘vrijheid, blijheid’ zouden nooit op dat weiland van een boerderij in Bethel zijn geland als niet op anderhalf uur rijden in noordoostelijke richting de Maverick Art Colony was gesticht in, jawel, Woodstock.

Nu wil het toeval dat het Mute-label ook met een bijzondere verzamelbox uitkomt. In het najaar mogen we een box met vijf vinylplaten verwachten waarop 58 versies staan van 4’33”, de vermaarde stiltecompositie van John Cage. In augustus 1952 werd het werk voor het eerst uitgevoerd in de Maverick Concert Hall, in Woodstock dus.

De Maverick Concert Hall staat bekend als Amerika’s oudste zomerpodium voor kamermuziek, waar sinds 1915 tot nu nog steeds concerten worden georganiseerd. De kunstenaarskolonie Maverick is gesticht door schrijver/dichter Hervey White, die Amerika’s eerste echte hippie, annex goeroe zou zijn. Kunstenaars van alle disciplines konden er wonen en werken

De naam ‘Maverick’ staat voor ‘onafhankelijke, vrije geest’ en is ontleend aan de anekdote dat de veehouder/advocaat/politicus Samuel Augustus Maverick (1803 – 1870) weigerde zijn vee te brandmerken om dierenleed te voorkomen. Er gaat ook een verhaal rond dat Maverick een kudde vee won bij een spelletje poker, de dieren niet brandmerkte en vrij rond liet lopen.

En nu is er dan die verzameling uitvoeringen van 4 minuten en 33 seconden stilte, als eerbetoon aan John Cage, een van Amerika’s echt onafhankelijke, vrije geesten.

Elke uitvoering is voorzien van een visueel clipje. Dat is dan weer jammer, want het ging  Cage er om dat je vooral je oren gebruikte om de geluiden om je heen te ervaren. Dat je dan weer afgeleid wordt door visuele prikkels…

Nou ja, daar zou John Cage zijn schouders over opgehaald hebben, ongetwijfeld een wijs statement er aan toevoegend.

Het Mute-label heeft natuurlijk aan de verkoopbaarheid van 3 uur 53 minuten en 54 seconden stilte gedacht. Niet om er stinkend rijk mee te worden. De netto opbrengst gaat naar de Britse Tinnitus Associatie en Music Minds Matter, een organisatie die muzikanten wil helpen die mentale, geestelijke of psychische problemen hebben. Het Mute-label verklaart hiermee een eerbetoon te willen brengen aan Craig Hill, drummer van Inspiral Carpets, die na 20 jaar niet langer tegen zijn tinnitus kon en een einde aan zijn leven maakte.

Ter promotie heeft men al één versie geopenbaard en wel die van het notoire bandje Laibach. De band blijkt goed geïnformeerd over John Cage want de clip refereert o.a. aan de draaitafelcomposities (33 1/3 en Address) en ‘Reunion’, een performance van John Cage en Marcel Duchamp, waarbij hun schaakspel in elektronische muziek werd omgezet.

Onder de andere 57 uitvoerenden o.a. Einsturzende Neubauten, die in 2011 de stilte al bezong in ‘Silence is sexy’ (van hun gelijknamige album. Uit de tekst: “Nur ich & ich & ich & Tinitus”). Wil je weten of jouw favoriete Mute artiest er bij zit? Helemaal onderaan de lijst.

Blijkbaar kan popmuziek, hoe avant-gardistisch ook, niet zonder visuele begeleiding en een verzamelalbum met louter geluidsopnames van alle uitvoeringen die er ooit van 4’33 waren zou zeker geen verkooprecords scoren. We gaan de honderden uitvoeringen hier ook niet bij elkaar harken.

Als straatmuziek moet de compositie misschien nog wel het welluidendst zijn, moet Cage gedacht hebben (filmpje 1’22”).

Ook het Ierse duo Softday (kunstenaar Sean Taylor en computerwetenschapper Mikael Fernström) voerden de compositie uit op straat en wel met bodhráns. Over duo’s gesproken: de gezamenlijke uitvoering van de jazzpianisten Keith Jarrett en Chick Corea mag niet ongenoemd blijven. En het kan niet anders dan dat er ook een ‘death metal’ uitvoering is, hier van de Oostenrijkse band Dead Territory.

In 1993 kwam ‘A Chance Operation – The John Cage Tribute’ uit. Frank Zappa droeg aan dat eerbetoon bij met zijn uitvoering van 4’33.

Het dichts bij de originele uitvoering is een opname van David Tudor, de pianist die in Woodstock op 29 augustus 1952 de compositie in première bracht. Hier een latere opname, met commentaar van Tudor zelf (filmpje 5’48”).

Is 4’33 een historische anekdote of is het vandaag nog van betekenis? Los van het feit dat het stuk nog altijd wordt uitgevoerd, is de betekenis onverminderd actueel: we leven in een wereld waar geen stilte is, maar we nemen amper de moeite echt naar de geluiden om ons heen te luisteren.

Tot slot: Zoals beloofd hier de lijst bandjes/artiesten van het Mute-label, die 4’33 uitvoeren, zit jouw favoriet daar bij?

A Certain Ratio
A.C. Marias
ADULT.
The Afghan Whigs
Alexander Balanescu
Barry Adamson
Ben Frost
Bruce Gilbert
Cabaret Voltaire
Carter Tutti Void
Chris Carter
Chris Liebing
Cold Specks
Daniel Blumberg
Danny Briottet (Renegate Soundwave)
Depeche Mode
Duet Emmo
Echoboy
Einstürzende Neubauten
Erasure
Fad Gadget
Goldfrapp
He Said
Irmin Schmidt
Josh T. Pearson
K Á R Y Y N
Komputer
Laibach
Land Observations
Lee Ranaldo
Liars
Looper
Lost Under Heaven
Maps
Mark Stewart / Sonskrif / The New Banalist Orchestra
Michael Gira
Mick Harvey
Miranda Sex Garden
Moby
Modey Lemon
Mountaineers
New Order
Nitzer Ebb
NON / Boyd Rice
Nonpareils
The Normal
onDeadWaves
Phew
Pink Grease
Pole
Polly Scattergood
Richard Hawley
ShadowParty
Silicon Teens
Simon Fisher Turner and Edmund de Waal
The Warlocks
Wire
Yann Tiersen and Gareth Jones