Kunst op Zondag | Tweehonderd

Er gaat geen dag voorbij of er is wel een verjaardag. En naar mate de geschiedenis voortschrijdt worden die verjaardagen ouder.

Zo is de vorige week hier besproken 100-jarige Spaans griep een dreumes vergeleken bij 200ste verjaardagen van hoogleraar/oogarts Franciscus Cornelis Donders of badplaats Scheveningen. Om een paar willekeurige grootheden te noemen.

Je zou kunnen zeggen dat zulke oudjes maar bijgezet moeten worden in het eveneens 200-jarige Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Maar niet al het oud hoort tussen oudheidkundige kunst.

Het Rijksmuseum van Oudheden sluit aan bij de jaarlijkse openlucht beeldententoonstelling ‘Beelden in Leiden’, die deze keer het concept van tijd als thema heeft. En zo staat er dus ineens hedendaagse kunst tussen de oudheden.

Er zijn verjaardagen die bedoeld lijken er wat van op te steken, schreven we vorige week, en wellicht valt er iets te leren door nieuwe naast oude kunst te zetten.

Het minste dat er van zulke jubilea valt op te steken is dat heel wat maatschappelijke verschijnselen onveranderlijk aanwezig zijn en slechts in vorm en uiterlijkheden veranderen. Dat is een dooddoener die enkel lamlemdige, lusteloze passiviteit motiveert. Ja, dan is er geen lol meer aan welke geschiedenis dan ook.

Een verjaardag waar zeker wat van op te steken valt, is die van de volstrekt onbegrepen en ten onrechte bezoedelde Karl Marx.

Geboren in het jaar waarin in Nederland armoedebestrijding van een sterk koloniale allure was, hetgeen ook al een 200ste verjaardag beleeft. Ga maar eens kijken in museum De Koloniehof en in beeldentuin Witharen met de ‘Ommerschansportretten’, geïnspireerd op de bedelaarskolonie Ommerschans, onderdeel van de Koloniën van Weldadigheid (kunstenaars Pieter Zandvliet, Harrie Neutel, Thea Dijkema en Louis van Vilsteren).

Marx wist uitstekend waar die sociale bijstand ‘avant la lettre’ uit voort kwam. Wie nu aan komt zetten met “ja maar Stalin….” of “staatterreur van communistische dictaturen” heeft Marx niet begrepen. Wie de moeite wil nemen de waarde van Marx tot zich te nemen bezoekt het web-project Marx200, opgezet door de Duitse Rosa Luxemburg Stichting en de Helle Panke Vereniging. En bezoek de tentoonstellingen die in Marx’ geboorteplaats Trier worden gehouden.

Maar Marx en kunst? In een essay in Trouw betoogde kunsthistorica Joke de Wolf dat de invloed van Marx op de kunstkritiek een zegen is. Marx’ visie was dat beeldende kunst onderdeel van een groter syteem is. En dat is, schrijft De Wolf, “een systeem dat, als je even niet kijkt, niet kritisch blijft, zomaar bepaalde kunstuitingen kan wegstoppen als te modern, schokkend of revolutionair.”

Wat missen we in Nederland tentoonstellingen rond Marx’ verjaardag, zoals Marx@200 in het Amerikaanse Pittsburg (hier meer daar over). Met o.a. de ‘Minimum Wage Machine’ van Blake Fall-Conroy, die demonstreert hoe lang het in Pennsylvania duurt duurt een minimumloon bij elkaar te verdienen. Met excuseus voor de slechte beeldkwaliteit.

Het collectief Clair Fontaine (bij Kunst op Zondag hier al eens getoond) brengt in Pittsburgh deze ode aan Marx (annex ‘de verlichting’).

In 2013 werd de 130ste sterfdag van Marx herdacht met deze installatie van Ottmar Hörl, nu ook in Pittsburgh te zien.

Het minste dat we van jubilea opsteken is dat geschiedenis zich herhaalt. Dat zouden we kunnen lezen in de concentrische cirkels ‘Ringen aan zee’, een inmiddels weer gesloopt stukje ‘land art’van Bruno Doedens, ter gelegenheid van 200 jaar badplaats Scheveningen.

De geschiedenis is geen zelfstandig levend wezen, dus het is aan ons om de herhaling in goede zin evolutionair te laten zijn. Op naar een gereviseerde Marx?