Kunst op Zondag | Spiegel

Kunst is een afspiegeling van de werkelijkheid. Kunst houdt ons een spiegel voor. Kunst reflecteert. Is kunst is een spiegel of een vals beeld?

Jawel, de spiegel blijft intrigerend voor kunstenaars die het bij verf op doek houden. Een portret krijgt een andere dimensie als de geportretteerde niet direct, maar via het spiegelbeeld wordt afgebeeld, Zoals de 17e eeuwse schilder Gerard ter Borch een “Vrouw voor een Spiegel” weergaf. Te zien in het Rijksmuseum.

Het portret als spiegelbeeld is sindsdien geëvolueerd van René Magrittes “La reproduction interdite” (1937), die de rijke Engelsman Edward James afbeeldde voor een spiegel en van wie je zowel voor als in de spiegel alleen het achterhoofd van de man ziet, tot “Figure Writing Reflected in Mirror” (1976) van Francis Bacon.

Maar als kunst reflectie is, waarom al die moeite doen met kwast en verf, met beitel en steen, met choreografieën, composities of constructies van welke aard dan ook? De spiegel zelf is dan het ultieme materiaal. De kunstenaar hoeft alleen nog na te denken over waar en hoe een spiegel te plaatsen. Sommige kunstenaars hebben dat allang begrepen.

Zo is Lawrence Malstaf blijkbaar geïnspireerd geweest door Francis Bacon. Zijn “Mirror” is een installatie bestaande uit een donkere kamer, waarin de toeschouwer op een stoel plaatsneemt tegenover een vibrerende spiegel. Hoe dat werkt zie je in dit filmpje.

Het idee om het spiegelbeeld met behulp van technologie te manipuleren is niet nieuw. In 1999 bouwde Daniel Rozin zijn eerst mechanische manipulator: de houten spiegel. Bestaande uit 830 vierkante houtblokjes, die door evenveel motoren worden aangestuurd door een computer die het videobeeld van de toeschouwer doorstuurt.

Anish Kapoor mag wel een van de meesterspiegelmakers worden genoemd. Over heel de wereld zijn zijn enorme spiegelende sculpturen te zien. Zoals “Cloud Gate” in Chigago.

In het Tilburgse museum De Pont is van 13 oktober tot 27 januari 2013 werk van Anish Kapoor te zien. Kapoor creëert situaties, waarin het vertrouwen in de eigen visuele waarneming even wankelt, aldus het museum, die onder andere “Vertigo” tentoonstelt. Een spiegel die “een gevoel van duizeling en desoriëntatie” teweeg brengt. De diepere betekenis van kunst als lachspiegel?

Nog zo’n meesterspiegelmaker is Jeppe Hein. Zowel in zijn museale werken als in zijn opdrachten voor de publieke ruimte maakt hij regelmatig gebruik van spiegels. Bijvoorbeeld in deze driediemnsionale “Mirror Mobile”.

Een spiegel in de publieke ruimte vonden we ook ten zuidoosten van Veghel. In het woon- en natuurgebied VeghelsBuiten werd in 2010 de “Mirror” van Simon Kentgens geplaatst. Een spiegel ter grootte van een bioscoopscherm.
Het moet een symbool worden van hoe door de tijd het beeld kan veranderen. De spiegel zal door weer en wind op den duur barsten vertonen en het natuurschoon krijgt dan een ander gezicht.

Alles is vergankelijk, dus de spiegel als kunst, kunst als spiegelbeeld, kunst als reflectie. Dat moet Michelangelo Pistoletto hebben gedacht bij het maken van “Seventeen Less One” (2009).

Om dat idee kracht bij te zetten viel hij in 2009 op de Biënnale in Venetië een spiegel met een hamer aan.

Geeft dat te denken? Dat kan in Pistolettos spiegelzaal voor Reflection and Meditation (2007), die je boven dit artikel ziet afgebeeld.
Wat er met al die werken ook weerspiegelt wordt, we zien het altijd met de “False Mirror” (René Magritte – 1928).