Kunst op Zondag | Outlet

Serie:

Musea krijgen meer ruimte om delen van hun collectie in de uitverkoop te gooien. Een museum als outlet van kunst?

Outlets zijn winkels die  aan uitverkoop in het groot doen. Ze slijten behoorlijke hoeveelheden restpartijen, soms ook van zeer gerenommeerde merken. Musea krijgen de kans hun B-garnituur in de ramsj te gooien. De opbrengst moet ten goede komen aan het behoud van erfgoed van nationaal belang. 

Zo kun je de brief van minister Bussemaker lezen, die zij deze week naar de Tweede Kamer stuurde. Ze wil een erfgoedwet opstellen, waarin de bescherming van collecties van nationaal belang mede gefinancierd worden door het musea makkelijker te maken om minder belangrijke stukken af te stoten.

Gemiste kans. Want reken maar dat als het Rijksmuseum de Nachtwacht op de markt mag gooien, op het  museum fiks meer bezuinigd kan worden. Maar dat doekje zal wel op de lijst van nationaal belang staan.
Het is nog maar de vraag of het Rijksmuseum iets te verpatsen heeft. Je mag er immers vanuit gaan dat in een Rijksmuseum alleen maar spulletjes van nationaal belang staan. Zo niet, dan is het museum de naam niet waard.

Minister Bussemaker volgt de adviezen die de commissie Asscher-Vonk en de Raad voor Cultuur (beiden in pdf)  hebben opgesteld.  Beide adviezen gaan over een nieuw museumbestel. Musea moeten nog meer bezoekers trekken, zelf nog meer inkomsten genereren en meer met hun collecties doen.

De commissie Asscher-Vonk stelt dat musea continu hun “collecties moeten verbeteren en aanpassen aan actuele situaties en vraagstukken”. Dat betekent alsmaar kunst inkopen. Maar, zo schrijft de commissie, de voortdurende groei van de museale collecties is echter problematisch, zeker nu de publieke middelen afnemen.

De commissie ziet een oplossing: “Verwerving betekent daarom tevens de gelijktijdige opdracht tot ontzameling, door afstoten of overdragen of uitruilen. Musea kunnen om te beginnen hun depots opschonen door de collectiestukken die geen bijzondere culturele waarde vertegenwoordigen (de zogenoemde D-collectie), af te stoten”.

De Raad voor Cultuur vindt dat de collecties veel te weinig zichtbaar zijn voor het publiek. De Raad adviseert “collecties ook buiten museale instellingen te tonen en te laten functioneren, zeker wanneer dit depotstukken betreft. Het museum is immers meer dan een gebouw”. En, heel mooi: “Museaal erfgoed, waaronder we ook moderne kunst verstaan, moet een zo groot mogelijk publiek bereiken dat recht heeft op toegang tot dit collectief gedeelde bezit”.

Mooie woorden, die ongetwijfeld tot gedonder in de musea zal leiden. Want de musea hebben nu al weinig te zeggen over hoe ze hun ondernemerschap vormgeven. In 2011 werd MuseumgoudA uit de museumvereniging gezet, wegens de verkoop van een werkje van Marlene Dumas. Met de verkoop voorkwam het museum sluiting wegens financiële nood.

Rotterdam heeft een curieus cultuurbeleid. Het Wereldmuseum in Rotterdam wilde de Afrikacollectie verkopen, maar de gemeenteraad houdt dat tegen. Gevolg: de bezuinigingen worden nu gecompenseerd door medewerkers te ontslaan.
Met museum Boijmans van Beuningen gaat het ook niet zo best, maar loopt al vooruit op het ideetje van de Raad voor Cultuur. Met onder andere de financiële complimenten van de gemeente gaat het museum een “openbaar depot” bouwen. Toegankelijk voor het publiek. Het gaat ettelijke miljoenen kosten.

Je vraagt je toch af of het openstellen van de huidige depots niet een goedkopere oplossing is. Het zou gewoon moeten zijn om lekker te kunnen struinen in de diepste krochten van de musea.

Ondertussen zijn al wat musea aan de bezuinigingen ten onder gegaan en volgen er meer. Het prachtige museum De Paviljoens gaat per 1 juli dicht. De gemeente Almere heeft andere plannen met de gebouwen en het land er omheen. De collectie wordt deels op de markt gegooid en deels aan andere musea geschonken.

Bij het ‘afstoten’ van (delen van) de collectie moeten musea zich nu nog houden aan de LAMO (Leidraad voor het Afstoten van Museale Objecten – pdf).  Als objecten niet aan andere musea worden geschonken, maar in de verkoop terecht komen dan luidt de regel: “Ga bij verkoop alleen in zee met een bonafide handelaar/veilinghouder”.

Er gaan stemmen op om de LAMO te veranderen. Ik zou zeggen: neem in de nieuwe regels een verplichting op de te verkopen kunst eerst aan het publiek aan te bieden en niet aan de handel. Museale kunstoutlet genereert ongetwijfeld minder geld, maar wij hebben recht op ons openbaar kunstbezit.

Reacties (5)

#1 HansR

Tsja, en op dit moment is blijkbaar het Tropenmuseum aan de beurt. Nederland zonder Tropenmuseum? Is dat Nederland nog of zie ik een rode (xenofobe) draad?

Je kunt honderd wetten over Nationaal Erfgoed schrijven, het vertrouwen is weg. De Nachtwacht zal niet snel weggaan maar privatisering van de grote musea zit in de lucht en dan is de stap niet zo ver meer.

Houdt de kunsthandel levendig zal ik maar zeggen.

  • Volgende discussie
#2 MrOoijer (Jan van Rongen)

Heijne legde dit onderwerp gisteren in de NRC onder zijn operatielamp en fileerde het vakkundig. Veranderen is afbreken: http://www.nrc.nl/heijne/2013/06/16/dode-mus/

Sommer ziet vandaag een overheid die het ook niet meer weet en het maar aan de burger overlaat: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6235/Martin-Sommer/article/detail/3459718/2013/06/16/Sommer-We-bevinden-ons-in-een-machteloze-ideologie-van-zelfregulering.dhtml

En de burger is vooral een onbeschaafde hork die alles van niet direct materiele waarde ziet als een links hobby.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Kalief

Je mag er immers vanuit gaan dat in een Rijksmuseum alleen maar spulletjes van nationaal belang staan. Zo niet, dan is het museum de naam niet waard.
Je gelooft zelf toch niet dat alles in het Rijks allemaal even belangrijk is als de Nachtwacht? Hoe groter de collectie hoe groter de variatie en dus ook hoe groter de verschillen in museaal belang. Iets dat beter past in een andere collectie mag best verkocht of geruild.

In 2011 werd MuseumgoudA uit de museumvereniging gezet, wegens de verkoop van een werkje van Marlene Dumas.
Volstrekt onjuist. Het museum werd uit de vereniging gezet omdat zij niet overlegde met de vereniging en omdat zij het doek niet eerst aan andere musea aanbood. Overigens is ‘het werkje’ 1,6 bij 2 meter, een flink stuk dus.

Ondertussen zijn al wat musea aan de bezuinigingen ten onder gegaan en volgen er meer.
Aan bezuinigingen of aan te hoge kosten en een niet dekkende exploitatie? Geef niet meteen de overheid de schuld. En is bijvoorbeeld Almere wel de juiste locatie voor zo’n museum? Mensen die naar het Rijks gaan knopen daar een dagje Amsterdam aan vast, maar wie gaat er nou voor zijn lol naar Almere?

Ik zou zeggen: neem in de nieuwe regels een verplichting op de te verkopen kunst eerst aan het publiek aan te bieden en niet aan de handel.
Welk publiek? Voor mij is een kaartje van 15 euro waarmee ik honderd stukken kan bekijken makkelijker te betalen dan 150.000 euro waarmee ik slechts een doek kan bekijken. Alleen de handelaren en verzamelaars kunnen de kunstprijzen betalen, dezelfden als op de veilingen dus. Van publieksprijzen zou een museum niet kunnen bestaan. En als het publiek zo geïnteresseerd zou zijn als jij veronderstelt zouden ze wel vaker naar een museum gaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 P.J. Cokema

@3: Je gelooft zelf toch niet dat alles in het Rijks allemaal even belangrijk is als de Nachtwacht?
Nee, maar het zal toch ook niet zo zijn dat het Rijksmuseum ook prullaria verzamelt? Terzijde: wat even belangrijk is als de Nachtwacht wordt een lastige discussie. Wat is het belang van een groepsportret van een paar narcistische burgerwachten?

Over MueseumgoudA: Volstrekt onjuist. Het museum werd uit de vereniging gezet omdat zij niet overlegde met de vereniging en omdat zij het doek niet eerst aan andere musea aanbood.
De LAMO naar de letter en komma geïnterpreteerd heb je gelijk. Maar om dan het museum meteen uit het gilde te zetten? Nota ene vanwege een werk dat de status van de Nachtwacht bij lange na (nog?) niet heeft en het alleen maar in de handel goed doet.
Ik vermoedt hier een stevige dosis angst voor het precedent dat er mee geschwoen zou kunnen zijn. De andere musea (overigens lang niet alle) vreesden wellicht dat ook zijn over zouden moeten gaan tot het verkopen van topstukken. De discusssie daarover is (voorlopig) nu geëindigd met het compromis dat B-stuikken de deur uit mogen. Onder een herziene LAMO wel te verstaan.

Overigens is ‘het werkje’ 1,6 bij 2 meter, een flink stuk dus.
Is u de ‘understatement’ bekend?

Aan bezuinigingen of aan te hoge kosten en een niet dekkende exploitatie? Geef niet meteen de overheid de schuld
.
Zei ik dat? Ik verwees naar de bezuinigingen die ook financieel lekker draaien toko’s treffen. Die bezuinigingen komen voort uit “De Crisis”, die weer voortkomt uit wanbeleid van een paar banken.
De verantwooordelijken daarvoor hebben wat mij betreft de schuld. De overheid is hooguit medeplichtig door een beleid te voeren die de crisis alleen vergergert.

Voor mij is een kaartje van 15 euro waarmee ik honderd stukken kan bekijken makkelijker te betalen dan 150.000 euro waarmee ik slechts een doek kan bekijken.
Kwestie van de “nieuwe regel” goed toepassen. Voorwaarde kan zijn: pas als niemand anders dan musea en publiek een stuk wil aanschaffen (de prijs maakt niet uit), dan pas mag men zich tot de handel wenden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Kalief

Musea hebben nou eenmaal ook spullen die niet relevant zijn voor de collectie. Zo zal voor een kleine-vaasjes-museum een Nachtwacht een prul zijn. Wat het intrinsieke belang van een Nachtwacht is weet ik niet, er zijn finaciële belangen, kunsthistorische belangen, toeristische belangen, nationalistische belangen.

Het museum uit die vereniging gooien vond ik een nogal kinderachtig machtsvertoon, een van ‘kijk ons eens even daadkrachtig zijn’. Gedreven door angst wat jij al zei.

Ja The Understatements, schattig punkbandje is dat!

Musea en hun collecties vind ik vergelijkbaar met concertzalen en hun orkesten. Beiden zijn alleen te exploiteren als ze worden losgekoppeld van elkaar. Niet helemaal vergelijkbaar natuurlijk, als een orkest wordt opgeheven is niet de (blad)muziek weg.

Je nieuwe handelsregel zal zo niet werken. Degene die het als eerste voor de laagste prijs mag kopen wordt automatisch zelf handelaar die de winst kan opstrijken. Gun die winst dan liever aan het museum die het stuk van de hand moet doen. Anders moet je ingewikkeldheden inbouwen als ‘de koper mag het werk alleen doorverkopen aan een ander museum’, een beetje zoals woningbouwcorporaties huurhuizen verkopen. Maak er dan bruikleen of een soort lease van. Dan kan de eigenaar ook nog controle houden op zaken als zonlicht, temperatuur en vochtigheid die de kwaliteit kunnen beïnvloeden.

  • Vorige discussie