Kunst op Zondag |Luiheid

COLUMN - Momenteel ben ik aan het lezen in Boek (256 blz.) van Robert van Eijden. U kent ‘m wellicht van zijn website [maar wat is het], alwaar hij onder de naam Oxysept immer verkwikkende verhalen schrijft over zijn (gebrek aan) avonturen in het Utrechtse stadje U. Als u ‘m nog niet kent, dan moet u daar als de wiedeweerga verandering in brengen. Bijvoorbeeld door het lezen van Boek (256 blz.).

Boek (256 blz.) heeft ongeveer hetzelfde onderwerp als [maar wat is het]: het leven van een eeuwige jongeman die ten doel heeft het leven met zo min mogelijk inspanningen tot een goed einde te brengen. Voor zover je van een goed einde kan spreken natuurlijk. Van Eijden slijt zijn dagen met niet veel meer dan slapen, op de bank hangen, naar documentaires over de Tweede Wereldoorlog op National Geographic kijken, mijmeren, uit het raam staren, katten aaien, wandelen en naar het café gaan om Witte Trapist te drinken. In zijn eigen woorden: “Zonder veel hoogte- of dieptepunten kalmpjes op weg naar het einde. De enige ambitie die ik heb, niet aan mijn kop gezeurd worden, had ik al tot op een redelijk hoog niveau weten te verwezenlijken.” Hij is zelfs te lui om De Eerste Vereniging voor Onderpresteerders op te richten.

Geheel in lijn met de luie aard van de hoofdpersoon, heb ik al een recensie over Boek (256 blz.) geschreven. Zonder het te lezen. Enthousiast gemaakt over mijn eigen woorden, ben ik het boek meteen gaan lezen. En ik kan u wel verklappen: het lost alle verwachtingen in. Kortom, een mooie aanleiding om het in deze aflevering van Kunst op Zondag eens over luiheid te gaan hebben. 

Nu is luiheid zoals bekend een van de zeven hoofdzonden. Deze prent is van Pieter Bruegel den Oude. Duivels gebroed verleidt menselijke gedaanten om niks te doen. Check de ezel, de slakken en de hand onder het hoofd, motieven die later terugkomen. Onderaan staat een inscriptie die je volgens mij vrij kan vertalen als “luiheid maakt machteloos en verdort de zin, zodat de mens nergens meer voor deugt.” Een waarheid de Van Eijden, zo stel ik me voor, met genoegen zou onderstrepen, mocht onderstrepen niet zo’n vermoeiende bezigheid zijn.

Van recentere datum is deze tekening van de Vlaamse schilder James Ensor. Terwijl buiten hardwerkende Vlamingen zwoegen op het land, liggen meneer en mevrouw Traagheid in bed te rotten met hun pokdalige plofkoppen. Kleine duiveltjes verleiden hen vooral niet op te staan. Voor op het bed zien we een paar slakken traag naderen, zoals we dat eerder bij Bruegel zagen.

Sluiten we het hoofdstukje luiheid als hoofdzonde af met een scène uit de film Se7en, waarin Kevin Spacey een seriemoordenaar speelt die de mensheid wreekt door zich te laten inspireren door de zeven hoofdzonden. In bovenstaande scène ontdekken detectives Pitt en Freeman op wat voor inventieve manier Spacey luiheid in zijn magnum opus heeft verwerkt.

Maar goed. Tijd om de stichtelijkheden achter ons te laten en ons meer te focussen op de kunst van de luiheid. Ooit treffend verbeeld door Gummbah.

Leuker worden ze niet vaak gemaakt, als u het mij vraagt.

Belangrijkste luiaard uit de geschiedenis van de kunsten is hoogstwaarschijnlijk Oblomov. Nu ben ik zelf ook vrij lui van aard. Lui genoeg in ieder geval om nog nooit de moeite te hebben genomen om Oblomov te lezen. Maar ik neem aan dat het een bijzonder goed boek is. Bovenstaande schilderij is van Anastasia Rurikov Simes, aan de rest van haar schilderijen te zien zo ongeveer de Ans Markus van Rusland.

De Oblomov van deze tijd is Jeff Lebowski, beter bekend als The Dude. Hier de beginscène. Waarin The Dude een cheque uitschrijft voor een pak melk en hij ‘quite possibly the laziest man in Los Angelos County’ wordt genoemd, ‘which would place him high in the running of laziest worldwide’.

De Catalaanse schilder Ramon Casas i Carbó concentreerde zich op het portretteren van de beau monde. Nu komt er in die kringen altijd veel luiheid voor (zie ook Oblomov) en op zijn schilderijen ook. Bovenstaande schilderij heet zelfs Luiheid.

In zijn fotoserie Instructies voor Luiheid geeft de Australische Oostenrijkse kunstenaars Erwin Wurm tips voer hoe je lui kan zijn in het dagelijks leven. Tip die hierboven wordt uitgebeeld: knap een uiltje op de wc. Een tip die ik denk ik wel in de praktijk ga brengen. De wc is immers zo ongeveer de enige plek waar ik mijn rust kan pakken.

Tijdens mijn rondgang langs luiheid in de kunsten door de jaren heen, viel me op dat men vroeger luiheid graag verbeelde door een persoon die zijn of haar hoofd ondersteunde met zij of haar hand. Als om duidelijk te maken: deze persoon is zo lui, die kan zelfs z’n eigen hoofd niet zonder steun hoog houden.

Weinig mensen weten dat Rodin zijn beroemde beeld eigenlijk De Luiaard wilde noemen. Het was dat Claude Monet zich hardop afvroeg waar het beeld aan dacht. Daarop besloot Rodin dat De Denker een betere naam was.

Wil ik nog even bovenstaande kunstwerk in herinnering roepen. Toen ik er langs liep in het Stedelijk Museum, dacht ik in eerste instantie dat de verlichting naar beneden was geflikkerd. Dat bleek niet het geval. Het bleek een installatie van Felix Gonzales-Torres. Op het bordje las ik:

De sculptuur “Untitled” (A Love Meal) bestaat uit een koord met 42 gloeilampen, dat hier bungelend aan een spijker in het plafond naar beneden hangt. Onderdeel van het werk is dat de eigenaar of bruikleennemer zelf kan kiezen in welke configuratie het wordt getoond.

Zoals ik hier al schreef: “Voor zoveel luiheid kon ik niets anders dan mijn hoed afnemen.” Nadere verdieping leerde mij overigens dat het kunstwerk meer om het lijf had dan ik dacht.

https://www.youtube.com/watch?v=pIKsHh3BFPI

Eindigen we met The Kinks. Omdat het zondag is. Luier ze!