Kunst op Zondag | Kijk Jan Mankes

RECENSIE - 2020 is het grote herdenkingsjaar voor de schilder Jan Mankes (1889-1920. De Stichting 100 jaar Jan Mankes zocht naar een blijvend bewijs van de grote genegenheid voor deze schilder van het realisme. Van 1916 tot aan zijn dood in 1920 woonde Jan met zijn vrouw en zoon in het Gelderse Eerbeek. Daar schilderde hij ruim een derde deel van zijn totale oeuvre. Ook anno 2020 kent ons land nog veel Mankes-liefhebbers. Veertien van hen delen hun mooiste Mankes-moment in Kijk Jan Mankes.

Zelfportret Jan Mankes (1915) Collectie Museum MORE.

“Er was eens een man.
Die kon blij zijn met niks: met dingen die er zomaar waren.
Een gemberpot, een lijster op een twijg, een ingedroogde muis”.

Keuze van schrijver Lydia Rood – Klein Licht uit Kijk Jan Mankes (2020)

Over wie gaat dit boek?

De titel laat er geen twijfel over bestaan. Dit boek gaat over Jan Mankes en vooral over zijn werk. Wie met enige regelmaat een museum bezoekt, heeft vast wel eens iemand opgewekt horen roepen: “Kijk, een Mankes!” Dat gevoel krijg je ook al je de mooie omslag van dit jubileumboek voor het eerst ziet: “Ja een echte Mankes”. De jonge gespikkelde steenuil (1909), oplettend kijkend terwijl hij op de rand van een emaillen koffiebeker zit. Naast hem ligt een staafje houtskool. Het is net of Mankes even van zijn plaats is gegaan en dat de steenuil wacht op zijn terugkomst. De oplettende blik van de steenuil als metafoor voor de lezer om zelf de blik op scherp te zetten om dit boek verder te gaan verkennen.

Witte Haan (1917) Jan Mankes Coll. Museum MORE.

“Mankes schilderijen zijn vrij klein.
De indruk die hij achterlaat groot”.

Gerd Renshof over Jan Mankes (bron:Academie Renshof)

Hoe is het boek opgezet?

Na een voorwoord namens de Stichting 100 Jaar Mankes en uitleg over de techniek van Mankes door Gerd Renshof is ‘de pen aan’ veertien Mankes-liefhebbers. Dit bonte gezelschap varieert van beeldend kunstenaar, tot restaurator, van schrijver tot museumdirecteur. Iedereen heeft zijn eigen verhaal bij een schilderij van Mankes. Mankes oeuvre omvat zo’n 150 schilderijen, ongeveer 100 tekeningen en een kleine 50 prenten (etsen/grafiek). Onderwerpen voor zijn schilderijen vond de schilder in zijn directe omgeving. Zijn tuin, op zijn dagelijkse wandeling, zijn gezin en in zijn grote liefde voor vogels.

Geluid van de Hemelse Stilte, bijdrage Rob Mohlmann

“Die ochtend in november (1917) was het grauw buiten.
En stil. Veel stiller dan anders.
Ook het licht was anders”.

Keuze van Rob Møhlmann – Geluid van de hemelse stilte (Kijk Jan Mankes 2020).

Wat gebeurt er in dit boek?

De Stichting wil graag dat het herdenkingsjaar ‘100 jaar Jan Mankes’ niet alleen uit tijdelijke evenementen bestaat zoals lezingen, workshops en exposities. Er was behoefte aan een blijvend bewijs van genegenheid voor een van de beroemdste en meest geliefde inwoners van het Gelderse Eerbeek. En zo ontstond het idee voor dit prentenboek. Het voorwoord is namens de Stichting 100 jaar Jan Mankes geschreven door Marguerite Tuijn.

Centraal in het boek Kijk Jan Mankes staat het werk van de schilder. Veertien auteurs zijn benaderd om een stuk te schrijven. Zij hebben allemaal een persoonlijke keuze gemaakt uit het oeuvre van de schilder. Door deze aanpak zijn de veertien verhalen erg verschillend van karakter en leert de lezer veel wetenswaardigheden van Jan Mankes en zijn werk kennen.

Grote uil op scherm (1913) Jan Mankes – Collectie Museum MORE

“In dit schilderij komen enkele van de beste elementen uit
verschillende kunststromingen samen:
De kleuren van de zestiende eeuw, de compositie van de Japanse houtsnede en de verstilling van de religieuze kunst”.

Keuze van Charlotte Caspers – Het wonderlijke (Kijk Jan Mankes 2020).

Huid, bijdrage van Agave Kruijssen

Wie zijn de schrijvers?

In de auteurslijst staan Sjarel Ex (museum directeur); Han Boersma (schilderijrestaurator); Yvonne Jagtenberg (schrijfster en illustrator); Hans Dorrestijn (tekstschrijver, vertaler, cabaretier en vogelliefhebber); Bas Steman (schrijver en een van de twee Ridders van Gelre) ; Ruben van Veen (beeldend kunstenaar); Alexander Reeuwijk (schrijver en reiziger); Lydia Rood (schrijver), Rob Møhlmann (beeldend kunstenaar en schrijver over kunst); Gerdien Verschoor ( kunsthistoricus en auteur); Nicolien Kroon (meteoroloog); Agave Kruijssen (auteur van historische romans en uitgever);  Charlotte Caspers (kunstenaar, bij vele bekend als de schilder van het tv-programma het Geheim van de Meester ) en het echtpaar Henk & Babs Helmantel (Henk is  schilder) en samen zijn ze de trotse eigenaren van een particulier museum.

“Mankes is een meester in het weglaten
en laat daarom meer aan zijn toeschouwer over”

Gerd Renshof over Jan Mankes (bron: academie-renshof.nl)

Avondschemering Woudsterweg (1914) Collectie Museum MORE

Mijn ervaringen met dit boek

•  Deze publicatie valt in eerste instantie op door de paginagrootte afbeeldingen van verschillende schilderijen van Jan Mankes;
• De kleuren in het boek zijn heel erg mooi, heel erg Mankeswaardig;
• In de inleiding krijg je een goed beeld van het leven, het werk en het gezinsleven van de familie Mankes in het Gelderse Eerbeek. In dit deel staan o.a. historische foto’s, intieme portretten van zijn vrouw (en predikant) Anne Mankes-Zernike en enkele mooie houtgravures, zoals de egel uit 1916);
• Gerd Renshof zelf schilder, docent in het genre magisch realisme én initiatiefnemer van de stichting 100 jaar Jan Mankes, deelt zijn kennis en hij vertelt uitgebreid over de specifieke techniek die Mankes zich in de loop van de jaren eigen heeft gemaakt. Een bijzondere techniek waardoor je een echte Mankes uit duizenden herkent.

Titel            Kijk Jan Mankes
Auteur          14 bekende Nederlanders én Mankes-liefhebbers
Uitgever       GelderBoek Zutphen
ISBN             9-789492-588043
Omvang       64 pagina’s
Prijs              € 17,950

Gelder Boek Uitgevers

GelderBoek in Zutphen is een jonge uitgeverij die zich vooral richt op de literatuur, cultuur en geschiedenis van oostelijk Nederland. Kijk Jan Mankes is daar een mooi voorbeeld van. Het boek is te koop bij de boekhandel, in de museumshop van Museum MORE en hier online bij de uitgever.

Bekijk hier de video waarin Gerd Renshof de techniek van Mankes verwoord.

Glas met lelies (1910) Collectie Museum MORE

Meer lezen over Jan Mankes?

• Het verhaal over de Mankes- en Weberwandeling in Eerbeek.
• Jan Mankes tweeluik: deel 1 – zijn leven
• Jan Mankes tweeluik: deel 2 – een virtuele rondleiding door Jan Mankes in Museum MORE

© gebruik van de afbeeldingen met dank aan Stichting 100 jaar Jan Mankes, erven Jan Mankes, Museum MORE en alle bruikleengevers.