Kunst op Zondag | Jarige griep

Er zijn verjaardagen die bedoeld lijken er wat van op te steken. De 100-jarige Spaanse griep bijvoorbeeld.

Awel, laat ons eens zien. Wie de jarige napluist in de werelds wijdse weetjes zou makkelijk kunnen concluderen dat de Spaanse griep zich kon verspreiden dankzij Amerikaanse soldaten op weg naar de ‘pearly gates’ op het slagveld van de Eerste Wereldoorlog.

Die jonge mannen, in de kracht van hun leven, worden als martelaren herdacht in de vele oorlogsmonumenten, terwijl er wellicht veel meer stierven aan de Spaanse griep, verzwakt als ze waren door een Russisch virus. Het Protocol van Genève (1925) en het Verdrag biologische wapens  kwamen rijkelijk te laat om biologische oorlogsvoering te verbieden.

Wacht! Dat staat nergens zo geschreven. Ook niet in de geschriften die zijn uitgekomen om de verjaardag van dat virus te vieren en die posthuum kennis zeggen toe te voegen aan lacunes die de Spaanse griep jarenlang omgeven schijnen te hebben.

Er zijn verjaardagen die bedoeld lijken er wat van op te steken. Weten we nu meer?

Nee. Want bij gebrek aan onweerlegbare, sluitende bewijzen zou de Spaanse griep net zo goed een Chinese varkensgriep kunnen zijn. Of de vogelpest. Even houdbare stellingnames omdat het virus van de Spaanse griep een tot varkensgriepvirus gemuteerd voelgriepvirus zou zijn geweest.

“Geen politicus, geen kunstenaar, geen schrijver kon er iets mee”, schreef collega Hulspas afgelopen week in zijn recensie over een boek dat pretendeert alles over de Spaanse griep nu eens bij elkaar te brengen. Er zou veel te weinig zijn geschreven over een van ’s werelds grootste pandemieën.

Ruby Lindsay (in 1919 gestorven aan de Spaanse griep) – Decoration to an Unpublished Tragedy.

Vermoedelijk is de destijds heersende wereldoorlog één van de redenen dat de griep tot schamele publicitaire ophef leidde. De oorlog was immers mensenwerk en dus beïnvloedbaar. De pandemie leek uit de lucht te vallen en was wellicht meer het werk van god. Daar was dus niets aan te doen.

Elsa von Freytag-Loringhoven (1874 1927) and Morton Schamberg (in 1918 gestorven aan de Spaanse griep)– God.

Sterven in de loopgraven door de kus van een kogel, was eigenlijk uitzonderlijker dan de laatste adem uitblazen door tuberculose, cholera, of griep.

Bohumil Kubišta (in 1918 gestorven aan de Spaanse griep) – Polibek smrti (Doodskus).

De griep trof iedereen, ongeacht status, leeftijd of welk demografisch kenmerk dan ook.

Egon Schiele (in 1918 gestorven aan de Spaanse griep) – Tod und Mädchen.

Een ziekte die, net als turbokiller tuberculose, gewoon bij het leven geacht werd te horen.

Gustav Klimt (in 1918 gestorven aan de Spaanse griep) – Tod und Leben.

Er zijn verjaardagen die bedoeld lijken er wat van op te steken. Zijn we er wijzer van geworden? Jazeker. Preventie en behandelingen zijn beter geworden. En we weten zeker dat tuberculose nog lang niet is uitgeroeid en dat we immer alert dienen te blijven op muterende griepvirussen.

Het is zeer waarschijnlijk ook van een absolute zekerheid dat kunst een pandemie niet kan voorkomen door virussen in glas of keramiek te isoleren.

Luke Jerram – H1N1 influenza virus.

Wie weet komt het er ooit van dat het griepvirus niet meer dan een modelletje in een museum is…

… of een project van een student medische visualisatie. Naina Nair – 3D visualisatie van griepvirus.

Hopelijk worden pandemische virussen alleen nog in granieten monumenten herinnerd. Opdat we bij verjaardagen geen ebola meer opsteken.