Kunst op Zondag | Armoede

Sargasso hackt armoede. Kunst heeft een bijzondere relatie met armoede. Op de eerste plaats zijn daar het hardnekkige clichés van de kunstenaar die in armoede leeft en dat armoede tot mooie kunst kan leiden. Ten tweede is armoede een onderwerp dat als de kunstenaar het aanraakt, het eveneens clichématig wordt verbeeld. Anders gezegd: armoede wordt in de context van kunst vaak geromantiseerd. Variërend van Dickensachtige zieligheidsprenten tot stoer realistische portretten van de werkende klasse.

Er zijn uitzonderingen. Neem de werkloze Ierse kunstenaar Frank Buckley. De man is steenrijk. Hij bezit biljoenen euros. Afgekeurde, versnipperde en tot bakstenen samegeperste  euros.   Hij heeft er zijn huis van gemaakt.

Move for life brengt kunst in de openbare ruimte. De organisatie heeft een aantal beroemde kunstenaars gevraagd statements te ontwerpen tegen armoede, geweld, aids, racisme en milieuvernietiging. Vrachtwagens worden ermee opgetuigd en zo brengt Move for life kunst naar het publiek. Hier een truck met een ontwerp van Jochen Gerz.

Fotograaf Stefen Chow  en econome Hy Lin werken aan The Poverty Line, ofwel de armoedegrens. Op fotos wordt vastgelegd wat in bepaalde landen aan eten te koop is, voor een bedrag dat gelijk staat aan wat daar de armoedegrens is. In Japan ziet dat er dan zo uit.

Dat zijn allemaal manieren om armoede onder de aandacht te brengen. Maar doen kunstenaars er ook wat aan? Het komt er meestal op neer dat kunstenaars werk beschikbaar stellen aan projecten die kunst verkopen voor het goede doel. Of meewerken aan uiteenlopende projecten in arme wijken.

In Edmonton (Canada) besloot armoedebestrijder Jim Gurnett zijn charitativiteit ook eens aan een kunstenaar te schenken. De plaatselijke beeldhouwer Keith Turnbull mocht het monument “The hope to end homelessness” maken. En dan zien we toch weer een wat clichématig beeld.

Het Spaanse street-artcollectief Boa Mistura ging met de bewoners van een sloppenwijk in het Braziliaanse São Paulo aan de slag om hun armoede van kleur te voorzien.

Het is natuurlijk aan politici om werkelijk wat aan de armoede te doen. Kunst kan hooguit aandacht vestigen of helpen de armoede te verlichten. Verder is kunst gewoon kunst.
In de vorige Kunst op Zondag was werk te zien van Giuseppe Penone. Een van de Italianen die tot de stroming Arte Povera (letterlijk: arme kunst) behoort. Arte Povera kunstenaars willen met goedkoop of gerecycled materiaal werken. Een vijftal voorbeelden, die laten zien dat het beslist niet to armoedige kunst hoeft te leiden.

Giuseppe Penone werkt veel met boommateriaal. Hier een werk bestaande uit stukken boomschors.

Alighiero Boetti (overleden in 1994) maakte een zelfportret van brons en electonische en hydraulische onderdelen.

Hier een werk zonder titel van Jannis Kounellis, maar het zou zomaar een monument van armoede kunnen zijn.

Mario Merz maakte een aantal iglos, die zo kunnen doorgaan voor daklozententjes, zoals die in Parijs werden verstrekt.

We eindigen in stijl met “Venus of the Rags” (vodden-Venus) van Michelangelo Pistoletto.

Ik geef toe dat met deze laaste voorbeelden Rutte en consorten wel eens gesterkt kunnen worden in het idee dat armoede er best nog aardig uit kan zien. Maar kunst is niet veel meer dan een toegevoegde waarde aan de werkelijkheid. Voor Rutte en trawanten geldt de boodschap die je op de afbeelding boven dit artikel ziet, gemaakt door graffiti-artiest Meek.