De IJslandse bevolking mag zich volgende maand uitspreken over een nieuwe, gecrowdsourcede, Grondwet. Een van de drijvende krachten daarachter, Katrin Oddsdotir vertelde dit weekend in Amsterdam of crowdsourcing in dit ongebruikelijke geval wel werkt.
Katrin Oddsdotir is niet bepaald iemand die je snel in een gewichtige commissie ziet plaatsnemen. De jonge IJslandse lardeert haar Engelstalige betoog met nogal wat What the fuck’s en een enthousiasme dat de serieuze taak van grondwetsherziening meestal niet oproept. Naar eigen zeggen heeft ze reden om enthousiast te zijn.
Vorig jaar had IJsland de primeur van een gecrowdsourcede Grondwet. In krap drie maanden boog een panel van 25 Commissieleden met een enorme digitale achterban zich over de toekomstige inrichting van het eilandstaatje. Op 20 oktober zal de bevolking van IJsland zich uitspreken in een referendum.
Waarom is de Grondwet gecrowdsourced? Hoe werkte dat en wat is het resultaat?
IJsland heeft een paar roerige jaren achter de rug. Volgens Oddsdotir was niet alleen sprake van een economisch faillisement, maar waren ook de politieke en morele waarden aan vernieuwing toe. In 2009 werden de zittende partijen weggestemd en wat ervoor in de plaats kwam, was wat Oddsdotir aanduidt als een matriarchale structuur: opvallend veel vrouwen zaten aan de teugels. En in de eerste bevlogen maanden werd besloten tot het instellen van een commissie die zich over een nieuwe grondwet zou buigen.
Die commissie heeft van meet af aan besloten de luiken open te gooien. Niet alleen specialisten namen plaats, maar een goede afspiegeling van de bevolking, waaronder een dokter, een boer, een gehandicapte en nog zo meer. Vergaderingen werden live gestreamed. Iedereen mocht meepraten. Volgens Oddsdotir heeft het crowdsourcen het hele proces gered. ,,Het was simpelweg teveel werk om in drie maanden een nieuwe Grondwet te schrijven. Doordat er zoveel mensen meehielpen, konden we veel sneller werken”, vertelt ze in rap Engels.
Wat haar vooral opviel was de beleefde wijze van discussiëren. ,,Daar waar online gediscussieerd wordt gaat het er nog wel eens, nou ja, minder beleefd aan toe zullen we maar zeggen. Maar we hebben eigenlijk alleen maar opbouwende reacties gehad.” Ze schat dat ongeveer duizend mensen hebben meegepraat en -geschaafd.
Wat heeft dit opgeleverd?
Een moderne Grondwet in ieder geval (hier de tekst in Engels). En eentje die in IJsland wel wat heilige huisjes omver probeert te duwen.
Zo zijn de natuurlijke hulpbronnen in deze Grondwet genationaliseerd. ,,De laatste jaren is er veel weerstand geweest tegen privatisering van bijvoorbeeld een aantal visgronden. Dat willen we terugdraaien met deze Grondwet. De natuurlijke hulpbronnen zijn voor alle IJslanders, nu en in de toekomst, en niet van een kleine elite.” Opvallend is ook de milieuparagraaf. De plicht tot natuurbescherming staat expliciet in een artikel vermeld. Ook de goede behandeling van dieren wordt genoemd.
De Grondwet voorziet ook in een radicale transparantie. Zo is het recht op informatie opgenomen. Alle overheidsorganen dienen een lijst bij te houden van documenten die met publiek geld zijn opgesteld en iedere burger moet die in kunnen zien, zonder dat er nodeloze drempels worden opgeworpen. Als er al documenten worden achtergehouden, dat moet worden aangegeven waarom en voor hoe lang. Dit naar Noors model.
De uitvoerende en wetgevende macht moet ook transparanter werken. Ministers en parlementariërs mogen geen bezit hebben die hen in een belangenconflict kunnen brengen. De zittingstermijnen worden beperkt (acht jaar).
Maakt deze Grondwet kans van slagen? Oddsdotir twijfelt. Ze merkt dat van het aanvankelijke enthousiasme bij de nieuwe bewindslieden en parlementariërs flink is bekoeld. ,,Macht corrumpeert en degene die nu de macht hebben, geven er liever niets van weg.” Of er naar het referendum wordt gehandeld, kan ze niet goed inschatten.
Zou dit model, het crowdsourcen van de Grondwet, ook voor Nederland geschikt zijn? Opeenvolgende regeringen hebben het laatste decennium geprobeerd om de Grondwet te herzien, maar alle rapporten en adviezen daartoe zijn in een la verdwenen. Het lijkt niet echt prioriteit te hebben. Terwijl iedereen het er eigenlijk wel over eens is dat de Grondwet nogal verouderd is.
Het lijkt mij daarnaast nogal lastig om onze bestuurscultuur zo radicaal te doorbreken. Nederland is toch het land van commissies die je wat makkelijker kunt negeren.
Foto flickr cc Kristine_Lowe
Reacties (10)
Niet zolang we het ons nog kunnen veroorloven kinderachtig te zijn in zaken die belangrijk zijn. IJsland komt uit een /echte/ crisis.
Terwijl iedereen het er eigenlijk wel over eens is dat de Grondwet nogal verouderd is.
Wat bedoel je met nogal verouderd? Moet het een modern stuk proza zijn met dit soort ? Een tekst in de taal van mensen van nu? Een stadsetiquette maar dan nationaal?
Of vind je dat het een tekst moet zijn die je kan lezen en begrijpen zonder alle uitleg die nodig is om de tekst van de huidige Grondwet goed te begrijpen?
Ik zeg het met tegenzin maar je laatste twee alinea’s zijn een beetje populistisch.
IJsland is wel even een andere schaal dan Nederland. Ruim 300.000 inwoners, waarvan verreweg de meeste in de hoofdstad en omgeving wonen. En de context verschilt ook. Het initiatief voor een nieuwe grondwet dateert uit een periode waarin IJsland in een ernstige crisis verkeerde vanwege het failliet van de banken. Met als gevolg een enorme schuld waarover het land moest onderhandelen met Engeland en Nederland. Er was een algeheel gevoel van urgentie om een aantal zaken fors te verbeteren.
Een vergelijkbare urgentie wordt hier in elk geval niet zoals in IJsland door alle partijen gedeeld. Nederland heeft daarnaast een veel te regenteske politieke cultuur om zoiets mogelijk te maken. Zie het failliet van Brede Maatschappelijke Discussies over o.a. kernenergie in de jaren tachtig. En allerlei andere vormen van inspraak. Ik vrees dat de politieke elite de inbreng van mensen buiten de eigen kring niet voldoende serieus zal nemen.
Nederland heeft daarnaast een veel te regenteske politieke cultuur om zoiets mogelijk te maken.
Dat is ook geen goed argument. We hebben met elkaar een afspraak gemaakt over de grondwet en hoe we die wijzigen. Je respecteert die afspraak of niet. Als je die afspraak niet kunt respecteren dan heb je heel wat uit te leggen.
a) Voordat je een grondwet wijzigt, moet je eerst bepalen wat je wilt wijzigen. Dat kun je alleen aan parlementariers overlaten, maar het lijkt mij wel aardig als je zo’n discussie wat breder voert. Wat vinden wij belangrijk?
b) De grondwet is in die zin verouderd dat er bijvoorbeeld tamelijk weinig en anachronistisch gesproken wordt over communicatie. Sluit niet meer aan. Ook kun je je afvragen of inderdaad natuurbescherming, of bescherming van natuurlijke bronnen geen grotere rol mag spelen. Een zekere verplichting naar toekomstige generaties is niet overbodig, gezien de verschillende grote crises die nu gelijktijdig plaatsvindt.
c) Of crowdsourcing nu het juiste middel is? Ik weet het niet. Daarom vraag ik het ook.
d) Grootste probleem is misschien inderdaad wel dat we wetten niet aan de grondwet kunnen toetsen. Daarin is NL een uitzondering. Het zou flink wat beleidsdiarree schelen als dat wel zou kunnen, maar Halsema’s wetsvoorstel voor een Constitutioneel Hof ligt al jaren op zijn gat.
e) NL regenteske cultuur. Ik kan je aanraden om eens informatie op te vragen of iets gedaan te krijgen als burger, bijvoorbeeld te agenderen. Dan kom je er vanzelf achter dat onze overheid (ja alle lagen) compleet autistisch is.
Ad a) De volgorde klopt niet. Eerst is er een (r)evolutionair maatschappelijk proces dat ertoe leidt dat een nieuwe Grondwet noodzakelijk wordt. Een nieuwe Grondwet is het eindpunt van een ontwikkeling en niet het startpunt.
Neem je een nieuwe Grondwet als startpunt dan lijkt dat veel op ‘we gaan trouwen maar we moeten alleen nog twee geschikte mensen vinden’. Een nieuwe Grondwet is geen doel op zich.
Ad b) Wetten verouderen omdat de maatschappij dynamisch is. Vandaar dat wetten bij tijd en wijle gewijzigd worden (zie a). Maar de Grondwet is niet zomaar een doorsnee wetje dat je via een ‘Holland’s Next Constitution’-format kunt aanpakken. Overigens.
Ad c) Sommige zaken kun je niet populiseren. In Ijsland werd het ook niet gepopuliseerd omdat het popul daar vroeg om dit instrument (zie a).
Ad d) Dat is een systeemkeuze. Overigens zie ik niet direct in waarom het flink wat “beleidsdiarree” zou schelen.
Ad e) Die cultuur is er en we moeten ons daar – wat mij betreft – niet bij neerleggen maar ik zie het verband niet direct met het onderwerp.
De Grondwet is echt niet verouderd. En de Grondwet kan hier niet door de rechter gebruikt worden, in IJsland wel, naar ik begrijp.
Maar dat crowd-sourcing, dat is natuurlijk gewoon Zin Doordrijven 2.0.
En als niemand straks meer weet wat crowdsourcen ook al weer was staat deze tekst nog altijd in het collectieve geheugen gegrift:
“We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness. — That to secure these rights, Governments are instituted among Men, deriving their just powers from the consent of the governed, — That whenever any Form of Government becomes destructive of these ends, it is the Right of the People to alter or to abolish it, and to institute new Government, laying its foundation on such principles and organizing its powers in such form, as to them shall seem most likely to effect their Safety and Happiness. Prudence, indeed, will dictate that Governments long established should not be changed for light and transient causes; and accordingly all experience hath shewn that mankind are more disposed to suffer, while evils are sufferable than to right themselves by abolishing the forms to which they are accustomed. But when a long train of abuses and usurpations, pursuing invariably the same Object evinces a design to reduce them under absolute Despotism, it is their right, it is their duty, to throw off such Government, and to provide new Guards for their future security. —”
Ik lees een aantal voorstellen,
Natuurlijk hulpbronnen genationaliseerd:
Aardig idee, ik ben voor. Maar in een kapitalistisch systeem waarin vele als de belangrijkste taak van de overheid het beschermen van privé eigendom zien, gok ik dat het niet gaat gebeuren.
Transparante overheid:
Ik werk zelf bij de overheid. Ik zie echt niet in wat mensen allemaal zouden willen inzien. Uitgezonderd mijn zeer slecht geschreven interne memo’s tbv saaie bureaucratische processen, is 95% van de stukken gewoon openbaar. Volgens mij moet een overheid gewoon efficiënt en doelgericht werken. ‘Lijsten bijhouden’ om conspiracy thinkers tevreden te houden, hoort hier m.i. niet bij.
Zitting termijn van 8 jaar,
Iemand moet dus eerst een carrière opbouwen, met een eigen netwerk, een leuke baan of een eigen bedrijf (en daaraan gekoppelde pensioenen en hypotheken). Vervolgens moet die diegene alles uit zijn handen laten vallen en zich volledig losknippen uit zijn omgeving, om belangeloos zonder ruggespraak 8 jaar de publieke zaak te dienen. Om daarna weer probleemloos verder te gaan waar hij/zij gebleven was (uiteraard zonder beroep te doen op dat onzalige wachtgeld). Dat kan dus gewoon niet!! Hebben we niet juist politici gezien (bv. Eurlings) die na hun politieke carrière het bedrijfsleven in gingen, op een manier waar je vraagtekens bij kunt plaatsen?
Ik zou wel het tegenovergestelde willen voorstellen. Jonge talentvolle mensen selecteren als bestuurlijke elite en die baanzekerheid en privileges geven voor de rest van hun leven. (als je het echt klassiek wil doen, verbied je ze zelfs om kinderen te krijgen)
Kortom het is niet zo raar dat dergelijke ondoordachte voorstellen, via een zorgvuldig crowdsourcing proces dat we een wel democratie noemen, nooit in de grondwet zijn opgenomen.
Meer: http://www.publiekrechtenpolitiek.nl/aandacht-voor-een-vergeten-document-crowdsourcing-en-de-grondwet/