COLUMN - De winnaar van de P.C. Hooftprijs 2017, Bas Heijne, weet het ook niet meer. Hij zegt aan het eind van het nieuwe boekje Staat van Nederland dat hij geen ‘pamflet’ heeft willen schrijven, maar een ‘pleidooi’. Maar het komt niet tot een pamflet of een pleidooi, het is niet meer dan een woeste wanhoopskreet van letters, dit boekje.
Het bevat opvallend lelijke taal. Zinnen als de volgende vliegen je om de oren:
Volgt dat programma de insteek van Rijkxman in haar nieuwjaarstoespraak, dan wordt Zwarte Piet blijvend aangepast, om hem van zijn racistische connotaties te ontdoen, omdat “de samenleving aan het veranderen is”.
De analyses zijn vaak net zo vlak. Er is veel verongelijktheid in het publieke debat. Het populisme gaat niet meer weg. Dat weten we sinds Wilders en Trump. Als we elkaar blijven verketteren, komen we niet meer tot elkaar. Het boekje eindigt met een ‘pleidooi’: “Wil je je gehoord en gezien weten, dan zul je anderen moeten horen en zien.”
Jaaahaaaa!
Volwassenheid
Het meest vernieuwende is, geloof ik, dat Heijne Johan Huizinga erbij haalt, en diens begrip ‘puerilisme’, dat ergens tussen kwajongensachtigheid en kinderachtigheid in ligt. Maar dat allerlei deelnemers aan het maatschappelijk debat uitblinken in rebellie zonder gevoel voor volwassen verantwoordelijkheid, dat is natuurlijk in de jaren tussen Huizinga en Heijne ook al vaker gezegd.
Bovendien: als dat het probleem is (als dat het probleem is), wat moet je dan met de zoveelste oproep om elkaar te horen en te zien? De puerielen gaan degenen die streven naar volwassenheid heus niet ineens ‘horen en zien’ omdat Bas Heijne ze dat vraagt.
Doorpolderen
Het lijkt me het probleem van veel van de journalistieke projecten die nu overal opduiken en die tot doel hebben om voor de lezer van de kwaliteitskranten of van De Correspondent de gedachtewereld van de PVV-stemmer zichtbaar en hoorbaar te maken. Als wij hen maar eenmaal de hand reiken en begrijpen, dan zullen zij zich ook wel wat redelijker opstellen, zo lijkt de gedachte. Als wij maar voldoende interviews lezen met mensen die zich enorme zorgen maken over de ‘islamisering’, dan gaan die mensen vanzelf Staat van Nederland lezen.
Als wij maar rustig blijven debatteren, dan matigen zij hun toon ook wel en kunnen we over de gigantische verschillen in wereldbeeld die er zijn, wel gewoon doorpolderen.
Tijd verdoen
In mijn ogen kom je daar niet verder mee, je blijft eeuwig hangen in een verlangen naar gemeenschap met mensen met wie je feitelijk weinig deelt. Mij valt bij alle beschouwingen over PVV-stemmers in ieder geval op hoe oninteressant hun politieke denken is. Die obsessie voor het ‘gevaar’ dat van migratie of van het observeren van de ramadan komt: ik begrijp niet hoe een mens daar meer dan een paar minuten van zijn leven aan wil verspillen. Ik heb dan ook niet de neiging om daar keer op keer naar te luisteren.
Wie zijn tijd besteedt aan angst voor de islam is wat mij betreft zijn tijd aan het verdoen. Net als degene die eindeloos in discussie gaat met zo iemand. Je hebt maar één leven, en dat kun je beter besteden.
Rare sekte
We moeten met elkaar door, ieder met onze rare ideeën over de samenleving, de democratie is de beste politieke vorm die we hebben, en we zitten, zoals Heijne zegt, ‘allemaal in hetzelfde schuitje’. Maar het beste is denk ik te kiezen voor de vorm van gedogend samenleven waarin we in Nederland al eeuwen zo goed zijn: zolang je anderen niet in de weg zit, mag je je eigen waanzin lekker beleven, maar ik hoef er verder niks over te horen.
Die PVV’ers vormen wat mij betreft een rare sekte. Er zitten vast heel goede mensen bij, echte lieverds, die goed op hun zieke buurvrouw passen en een groot deel van hun geld weggeven aan goede doelen, maar ze hebben krankjorume ideeën over de inrichting van de samenleving. Dat moeten ze zelf weten, ze doen hun best maar met hun bizarre obsessie, en dat dan liefst zo veel mogelijk achter de eigen voordeur, zodat ze andere mensen er niet mee lastig vallen.
(Waanzinnig is wie algemeen gedeelde ideeën over de werkelijkheid niet deelt, en in die zin ben ik vast waanzinnig voor wie ervan overtuigd is dat het kalifaat hier ook weldra wordt uitgeroepen. Dat mag. Zolang men mij dan maar met rust laat met mijn waanzin, waar ik immers ook niemand kwaad mee doe.)
Volwassen worden betekent ook: geen tijd hebben voor pueriel gedrag. Niet van jezelf, maar ook niet van een ander. Ik hoop dat Bas Heijne snel ook weer eens over iets anders schrijven kan, dingen die écht belangrijk zijn in plaats van die oververhitte discussie over niks.
Bas Heijne, Staat van Nederland. Een pleidooi. Amsterdam: Prometheus, 2017.
Reacties (9)
De tijd dat andere mensen mij meenden te kunnen vertellen waar ik wel of niet op moest stemmen is gelukkig voor altijd voorbij. Vandaag de dag bepaal ik zelf of ik stem of waarop. Voor het eerste dien ik me te onderwerpen aan een systeem dat niet meer van deze tijd is. Als ik redelijk veilig kan internet bankieren of contactloos kan betalen lijkt mij dat er geen enkel probleem bestaat om online of per app te stemmen. Maar ik ben nu eenmaal overgeleverd aan mensen uit het verleden. Maar waar ik op stem was altijd al geheim. Ik stem als ik besluit om te stemmen en op wie ik wil. Wilders of een ander. De keuze ligt bij mij en bij niemand anders. Wen er maar vast aan.
En zo lever je zelf ook weer een bijdrage aan die oververhitte discussie over niks. ‘Mijn bijdrage aan de discussie is: we moeten nu allemaal stoppen met discussiëren’. Dat werk.
@2: Mag jij raden, KJH, wat jouw bijdrage dan was (net als de mijne nu). Schiet niet op zo, hè?
@3: Ik heb geen mogelijkheid om stukjes op Sargasso te plaatsen; zo ik al iets kan ‘initieren’, is dat uiterst gelimiteerd en in ieder geval ondergeschikt. Ik vind mijn rol daarom een fundamenteel andere.
@4: En dat was je tweede bijdrage (en dit mijn tweede eveneens). Bijdragen aan een discussie is niet hetzelfde als iets initiëren (waar overigens helemaal niemand het over gehad heeft).
Als niet ieders rol gelijkwaardig is, dan is het ook geen discussie.
Ook niet belangrijk hoor — wilde je alleen maar even een spiegeltje voorhouden. Die schijnen vandaag de dag hier te lande heel slecht te werken.
@1: “lijkt mij dat er geen enkel probleem bestaat om online of per app te stemmen.”
Jij leest zeker niet al die dingetjes waarmee je akkoord moet gaan bij alle apps? Anders wist je wel dat je “Maar waar ik op stem was altijd al geheim” wel kan vergeten, zodra je per app kan stemmen.
De organisaties achter de P.C. Hooft-prijs hebben zich steeds ingezet voor de vrijheid van meningsuiting en drukpers. Marc van Oostendorp hoeft van de bedreiging daarvan niets te vrezen: hij heeft niets te melden en kan daar ongetwijfeld mee doorgaan.
Dit is me uit het hart gegrepen:
Inderdaad, de stuitende naïviteit van De Correspondent is adembenemend. Die lievige handreikingen en zijige pogingen tot begrip zullen toch voornamelijk met onverschilligheid, spot, minachting of erger begroet worden. Kom op, laat het over de inhoud gaan en laat de plichtplegingen maar achterwege. En dat die inhoudelijke discussie verhit zal zijn, is onvermijdelijk. Als hartstochtelijk aangehangen standpunten mijlenver uiteenliggen, moet je geen gezellig theepartijtje verwachten. Hup, ga er maar met gestrekt been in.
Hoe ben kan je rustig waanzinnig zijn achter je voordeur, als er geen voordeur meer is? Zou het kunnen zijn dat de strijd gaat over de beste startpositie voor de tijd zonder voordeur, die we in sneltreinvaart aan het benaderen zijn?