Krijgt Frankrijk een vrouwelijke president?

Om de komende tijd in de gaten te houden: de campagne voor de Franse presidentsverkiezingen. Het lijkt voor Macron, die zich overigens nog niet als kandidaat heeft aangemeld, beslist nog geen gelopen race. En na de wisseling van het leiderschap in Duitsland kan een nieuwe politiek leider in Frankrijk grote gevolgen hebben voor Europa. Begin deze maand hebben Les Républicains Valerie Pécresse gekozen als hun kandidaat voor het presidentschap. De Republikeinen vormen met hun erfenis van het gaullisme het traditioneel centrum-rechtse blok in Frankrijk dat eerder -onder andere namen- presidenten had als Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy (onlangs veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens illegale financiering van zijn presidentscampagne in 2012).

Tweede ronde

De keuze voor Pécresse was een verrassing. Haar partij is nogal verdeeld in een rechtse vleugel, die dichtbij de radicaal-rechtse Marine Le Pen (Rassemblement National) en haar nog extremere concurrent Eric Zemmour staat, en aan de andere kant centristen die hopen stemmen te kunnen winnen bij voormalige, teleurgestelde aanhangers van Macron. Pécresse zal beide groepen te vriend moeten houden om in april bij de presidentsverkiezingen succes te kunnen boeken. Dat succes moet resulteren in een plek voor de tweede ronde, die hoogstwaarschijnlijk tegen zittende president Macron uitgevochten gaat worden. Als zij er in slaagt tot de tweede ronde door te dringen is Macron, gegeven een overmacht aan de rechtse kant, niet zeker van een nieuw mandaat. Daarvoor moet Pécresse, die als gematigd bekend staat, extreemrechts niet te veel tegen de haren in strijken. En tevens hopen dat Le Pen en Zemmour elkaar kiezers blijven afsnoepen, zodat geen van beide groot genoeg wordt om de tweede ronde te halen. Volgens de laatste peilingen staat ze op 17%, net vóór Le Pen (16%) en Zemmour (13%). Samenwerking van de twee extremisten lijkt nauwelijks mogelijk. Ze haten elkaar, schrijft Politico. Le Pen probeert nog steeds een opening naar het midden te maken. Zemmour trekt fascistisch geweld aan.

Spannend

Het wordt hoe dan ook spannend voor Emmanuel Macron die vorig jaar nog hoopte ondanks alle kritiek straks eenvoudig zijn slag te kunnen slaan voor een tweede termijn. Dat hij zich nog niet gemeld heeft als kandidaat kan alles te maken hebben met de kansen die hij begin januari ziet om zich als voorzitter van Europa heel presidentieel te kunnen presenteren. Zodra hij presidentskandidaat is gelden ook voor hem de voorwaarden voor een evenredige presentatie in de Franse media en dat betekent dat hij zich als president voortdurend moet verdedigen om aan te tonen dat hij niet als kandidaat spreekt.

Intussen is de campagne al op volle gang met geruchten die Macron moeten beschadigen. Samenzweerders uit de hoek van extreem rechts en de anti-vax beweging beweren dat Brigitte Macron, Emmanuels 24 jaar oudere echtgenote, als man is geboren. Een vreemd verhaal als we weten dat Brigitte drie dochters heeft uit een vorig huwelijk. Ze heeft nu bekend gemaakt dat ze de verspreiders van deze geruchten wil laten vervolgen. Het valt nog te bezien of het nieuws over deze rechtszaak in campagnetijd in het voordeel van Macron zal uitvallen.

Links blijft verdeeld

Ter linkerzijde hebben zich verschillende kandidaten gemeld die voorlopig nog niet boven de tien procent komen in de peilingen. Hoogst genoteerd staat Jean-Luc Mélenchon van de linkse beweging La France Insoumise (vrij vertaald: Frankrijk laat zich niet onderdrukken). Hij komt in de polls niet verder dan de helft van zijn aanhang in 2017. Mélenchon ziet naast zich de socialistische kandidaat Anne Hidalgo, de burgemeester van Parijs, Yannick Jadot van de Groenen en de communist Fabien Roussel. Onlangs meldde zich ook nog Christiane Taubira, de voormalige minister van Justitie onder de socialistische president Hollande. Zij zal wellicht stemmen kunnen winnen onder het gekleurde deel van het linkse electoraat.

Alle pogingen binnen links om met één kandidaat te komen zijn mislukt. Opnieuw zal dus geen van de kandidaten er vermoedelijk in slagen tot de tweede ronde door te dringen. Hidalgo heeft het begin deze maand nog geprobeerd met het voorstel een primary te organiseren voor linkse kandidaten. Mélenchon ziet te grote programmatische verschillen. Roussel nodigde Hidalgo uit zich bij hem aan te sluiten als ze zelf twijfels heeft over haar kandidatuur.

Tegen de oligarchie

Zoals in andere landen worstelt links met het vinden van een antwoord op een toenemend wantrouwen van grote groepen kiezers in de politieke elite. De socialistische kandidaat is weliswaar populair bij een deel van de groene en linkse bewoners van de hoofdstad vanwege haar milieubeleid en het terugdringen van de auto uit de stad. Maar juist op dat punt haken veel bewoners van de randgemeenten af. Zij zijn afhankelijk van hun auto en kwamen met hun gele hesjesbeweging in opstand tegen Macron toen hij de dieselprijs wilde verhogen. Ook op het gebied van veiligheid en migratie ontbreekt het bij links aan aansprekende oplossingen. De polarisatie groeit en een deel van het socialistische en communistische kiezerspotentieel is inmiddels vertrokken naar Le Pen of erger. Bij de Gemeenteraadsverkiezingen deze zomer wonnen de Groenen nog fors, bij een zeer lage opkomst. Uitspraken van groene burgemeesters (“de Tour is vervuilend”) werden vervolgens breed uitgemeten in de pers. Met een daling in de peilingen als gevolg. Ook Mélenchon heeft een slechte pers vanwege zijn uitvallen naar de Franse elite in het algemeen en Macron in het bijzonder. Over de Franse president zei hij: “In elk land ter wereld hebben ze iemand zoals hij uitgevonden, die uit het niets komt en naar voren wordt geduwd door de oligarchie.” Hij gaat het er niet mee winnen.