Het aardige van Yanis Varoufakis is dat hij een helder denker is die – voordat hij noodgedwongen de politiek inging en de Griekse minister van financiën werd – met lucide analyses kwam over de wereldwijde economie, en waarom de huidige economische crisis niet vanzelf over zal waaien.
In deze boekpresentatie van The Global Minotaur uit 2011 geeft hij in vijfentwintig minuten tijd een panoramisch overzicht van de naoorlogse economie.
Na Tweede Wereldoorlog zaten de Verenigde Staten met een productieoverschot. De oplossing die Keynesianen daarvoor bedachten was om afzetmarkten in Europa en Japan te creëren met behulp van leningen en investeringen, de dollar tot internationale handelsstandaard te maken en tegelijkertijd de Duitse en Japanse industrie weer op te bouwen, zodat hun sterke munt als schokdemper zou kunnen dienen in tijden van recessie. Men noemde dit het systeem van Bretton-Woods.
Tegen de jaren ’70 liep de VS tegen een probleem op: ze had niet langer een productieoverschot. Integendeel, ze importeerde inmiddels meer dan ze exporteerde. De oplossing hiervoor was door geld te lenen en Wallstreet de aantrekkelijkste kapitaalinvesteringsmarkt te maken. De VS werd zodoende afzetmarkt voor de productieoverschotten van Duitsland, Japan en China, en het kapitaal dat daarmee in die landen verzameld werd, werd vervolgens weer teruggezonden naar de VS in de vorm van aandelenhandel op Wallstreet. We hebben het dan over 3 tot 5 miljard dollar per werkdag, twintig jaar lang.
Dit systeem van het recyclen van kapitaal in de tweede na-oorlogse periode zorgde eveneens voor redelijke stabiliteit. Met een allusie op de mythe van de Minotaurus, waarin de koning van Minos de vrede aan het Middelandse zeegebied oplegde, in ruil voor schatting van de Atheners om het beest onder zijn paleis te voeden, noemt Varoufakis dit systeem ‘de wereldwijde Minotaurus’.
De investeringsbanken op Wall Street zagen echter mogelijkheden om op de rug van al dat geld een lekkere bijverdienste te creëren, door de uitvinding van allerlei synthetische financiële constructies met bundels leningen en uitstaande schulden die zij aan elkaar en investeerders ruilden en verkochten, en die de vorm aannamen van een soort van quasi-geld. Toen die piramide van quasi-geld in 2008 onder haar eigen gewicht ineenstortte, heeft dit de economische ‘Minotaurus’ die sinds de jaren ’70 voor stabiliteit zorgde, dodelijk verwond.
Probleem van de Eurozone is dat die is gebaseerd op de stabiliteit die de economische ‘Minotaurus’ bood. Nu die stervende is, dreigt een implosie. Men wilde eigenlijk van de EU een soort supervariant van de Duitse economie maken, met een navenant sterke munt. Maar, zegt Varoufakis, dat is helemaal niet mogelijk, want we kunnen nu eenmaal niet allemaal netto-exporteurs zijn. Als een aantal landen met elkaar handel drijven en de helft is netto exporteur, dan is de andere helft netto-importeur. En Duitsland heeft dan wel het voordeel dat ze superieure goederen maakt en dus minder last heeft van investeringsvlucht naar lagelonenlanden, zoals Italië; maar er moet wel iemand zijn die je goederen kan betalen.
Probleem is derhalve dat de Europese muntunie op onjuiste veronderstellingen is gebaseerd en haar architectuur drastisch veranderd zal moeten worden.
Reacties (13)
Ja, goed verhaal. Goeie samenvatting ook.
Een ‘surplus recycling mechanism’ is als ik het goed begrijp gewoon een eufemisme voor een permanente welvaartsafdracht van exporteurs richting importeurs. Sprekend is ook dat voorbeeld met Duitsland als netto-exporteur en Italië als netto-importeur (rond 34:30). Duitsland produceerde mooie goederen, en Italië wilde die wel hebben maar produceerde zelf niet genoeg goederen waar de Duitsers behoefte aan hadden om daarmee een door beide partijen gewenste ruilhandel te bewerkstelligen. Dus gaven de Italianen geld aan de Duitsers, wat je in de onderlinge context zou kunnen zien als het recht om later, als Italië mooie goederen zou gaan produceren, die goederen te kopen. Maar deze situatie kan natuurlijk niet goed blijven gaan zolang Duitsland de netto-exporteur blijft; Italië bouwt in zo’n situatie enorme schulden op. De truc was dan ook om de Italiaanse lira constant te laten devalueren.
Volgens mij in de conclusie hiervan gewoon dat het monetair beleid van Italië verbloemde dat de Duitsers een ruilhandel aangingen waar ze, als alle details mee werden genomen, niet mee akkoord zouden gaan. Daarentegen werd de verwachte devaluatie van de lira gewoon meegenomen in de wisselkoers, dus misschien leek Duitsland ook een grotere netto-exporteur dan ze daadwerkelijk waren, en was de Italiaanse schuldopbouw zodanig klein dat deze kon worden gecompenseerd door economische groei. Maar goed.
Zo’n verhaal over dat Duitse exporteurs klanten nodig hebben klinkt mooi, maar als die klanten niet produceren wat de Duitsers nodig hebben dan levert dat Duitsland niks op. Neem de volgende deal: je geeft Griekenland geld en met dat geld kopen ze Duitse auto’s. Dat is dan eigenlijk gewoon werkverschaffing voor Duitse fabrieksarbeiders, gesponsord door de Duitse belastingbetaler (die o.a. ook de grondstoffen betalen). Voor de welvaart van Duitsland als geheel is het beter als die arbeiders papier zouden prikken in een park (misschien cru geformuleerd, maar daar komt het op neer). Zo’n ‘surplus recycling mechanism’ faciliteert dan het geld richting Griekenland, al zou je ze net zo goed gewoon gratis producten kunnen sturen.
Dat zo’n ‘surplus recycling mechanism’ nodig is voor welvaartsafdracht tussen bijvoorbeeld steden en agriculturele achterlanden, daar zal iedereen het over eens zijn. Maar tussen landen is dat gewoon een stuk controversiëler. Ik kan me voorstellen dat je maar één industrieel gebied nodig hebt in Europa, gewoon omdat als Griekenland (als ratio van BBP) net zoveel auto’s als Duitsland zou produceren er geen behoefte aan al die auto’s zou zijn, met welvaartsverlies in beide landen tot gevolg. Daarentegen is gezonde concurrentie tussen Griekse en Duitse autofabrikanten goed voor de productiviteit; een survival of the fittest stimuleert dan innovatie. En je hebt natuurlijk altijd al wat concurrentie onderling tussen Duitse bedrijven.
In essentie zijn er twee filosofieën: de ene is accepteren dat Griekenland eigenlijk een semi-permanente (behoudens dramatische demografische of technologische ontwikkelingen) status als achterland krijgt, terwijl de andere is dat de verstoorde balans kan worden hersteld door Griekenland te ‘dwingen’ om óf minder te consumeren óf meer te produceren. Het conflict tussen die filosofieën zie je nu terug in de onderhandelingen.
@2: Italie is pas sinds de euro netto importeur. Heeft best wel producerende industrie, denk Fiat en Ferrari
@3:
Ook onderling ten opzichte van Duitsland?
@4: *Te laat voor edit*: al maakt dat voor de lira als nationale munteenheid weinig uit, natuurlijk.
Heel fijn dat geklets dat het vertrouwen moet herstellen. Jammer dat geklets je geen baan oplevert. En op het moment dat geforceerd wordt dat je met geklets een baan krijgt, is het zo overduidelijk is dat het geklets is, dat het om het even welk geklets is dat je een baan oplevert.
De minotaurus stelt zo de onderlinge solidariteit nogal op de proef. Als we dat beest dodelijk hebben verwond, waarom blijven we er dan precies voeding heen sturen. Kunnen we hem niet laten versterven?
Laat de Grieken lekker hun minotauros voeden, waarom moeten wij dat precies doen. Wij hebben hier ook legendes die gevoed moeten worden. Johan Cruijf bijvoorbeeld. Of moeten we soms die kant op komen om dat beest de genadeslag te geven?
@3:
“Best wel” is nogal een understatement. Fiat en Ferrari zijn er ook niet de enige industrieën. Italië is gewoon een industriële grootmacht in Europa (tweede na Duitsland) en in de wereld. De problemen die het land heeft komen dus beslist NIET door een gebrek aan productiviteit.
@0:
Dat klopt niet. Het eerste deel klopt, maar dat van de dollar niet. Het moge zo zijn dat dit inderdaad de standaard werd die in Bretton Woods afgesproken is, maar het waren niet de Keynesianen die met deze oplossing kwamen. Keynes zelf had een speciaal daarvoor in het leven geroepen wereldmunt in gedachten, die hij de Bancor noemde. Hij slaagde er in dit het officiele voorstel namens Groot Britannie te laten zijn, maar het werd in Bretton Woods vrijwel onmiddelijk van tafel geveegd.
Vervolgens zitten we sindsdien met de dollar als internationale munt. Bizar, als je er bij nadenkt, want het geeft Amerika de privileges om over de rug van de rest van de wereld maar geld aan te maken en te profiteren, en de kosten daarvan bij de wereld te leggen.
Het systeem van Brenton-Woods gaat voor Griekenland niet op. Het geleende geld is niet besteed om de Griekse economie op te bouwen, maar aan clientelisme en consumptie. Dit in tegenstelling tot landen als Polen die vanuit vrijwel dezelfde economische positie wel een gestaagde welvaartsgroei wisten te realiseren. Ook de nieuwe regering laat blijken niet te willen investeren, maar te consumeren en het systeem van clientelisme weer voort te willen te zetten.
Het Minotaurus verhaal is een leuke Griekse mythe, maar de EU is geen gesloten economisch systeem. Russen gaan b.v. massaal op vakantie in Griekenland van geld wat ze verdient hebben door aan de Duitsers gas te verkopen. De waarde van dat gas is een nieuwe inbreng in de circulatie, waardoor het systeem in zij geheel kan groeien. En zo zijn er meer factoren die de wereld economie in zijn geheel kunnen laten groeien.
Ja, de pax americana: een zwembad en een duur jacht voor John C. Martin en hepatitis-c voor de indiers.
Je hebt mensen die te dicht bij de happy machine zijn gekomen, die dan geen enkele maat meer weten. Dan begint ’t wel een beetje op te vallen, wat de prijs is van de pax americana.
Mooie analyse van Varoufakis. Het héle beeld wordt pas goed duidelijk als je de verbanden weet te leggen met het globalisme.
“We are using capitalist money to destroy capitalism.”
(Alexander Trachtenberg, Communistische Partij USA; CPUSA).
Geld is een machtig wapen. Die functie heeft het. Het monetaire instrument wordt bespeeld om de VN-heilstaat te realiseren.
In die zin is de conclusie van Yaris voorbarig, als dat het beest dodelijk verwond zou zijn.
Wie de duiding door insider Naomi Klein er bij neemt; de Shock-doctrine’ ziet dat het monster niet verwond is, integendeel.
Het is extra peper onder de staart gestopt. Nog valser gemaakt.
De crux geeft Yanis zelf n.b. nog wel aan. Kijk op 16’30, waar hij het casino-kapitalisme met monopolie geld uit de doeken doet. De ’tsunami van kapitaal’ – naar Wall Street; wordt geabsorbeerd d.m.v.. ‘financial engeneering’. ‘Synthetic forms of capital’ zijn gemeengoed geworden. Zoals CDO’s. Dit virtuele kapitaal is omgezet in geld als schulden (‘minted’).
Precies wat de bedoeling is. ‘Geld’ dat omhoog stroomt.
Dat is inherent aan het fiat-geld, het monetaire systeem van ons is gebaseerd op fractioneel reserve bankieren.
De schuldenberg kan alleen maar groeien.
En het weinige reële geld in de handen van de middenklasse wordt onvermijdelijk opgeslurpt.
De kortste weg naar een dusdanig grootschalige crisis dat de VN-Heilstaat er doorgedrukt kan worden.
Precies de opzet van de bankiers. Vanzelf de totale controle over de hele wereld in handen krijgen.
In dit verband is wat insider John Perkins hier zegt over de rol van IMF en Wereldbank als WMD’s voor velen waarschijnlijk nog wel een openbaring:
John Perkins on Globalization:
https://www.youtube.com/watch?v=TFC18pFvo1g
@8 Kijkt u naar de geschiedenis, de Am. grondwet, etc. De VS zijn een kolonie van het Britse Koningshuis.
“US Constitution Gave Legal Ownership and Control of the US to London”: http://www.truedemocracy.net/hj31/20.html
Misschien lichtelijk off-topic, maar als je het liveblog op de Guardian er zo op naleest dan zijn de besprekingen tussen Griekenland en de eurogroep van vandaag op een regelrecht drama uitgelopen. Als ik het goed lees werd een voorlopige versie van een akkoord tijdens de besprekingen naar de pers gelekt, met de mededeling dat Griekenland het had afgewezen. Vervolgens zijn de besprekingen vroegtijdig beëindigd; een unicum, volgens ene Mats Persson.
Tsipras wil geen verlenging van het huidige programma (het ‘memorandum’) en had het vorige akkoord (wat volgens mij al was ondertekend door Varoufakis) afgeschoten omdat het woord ‘verlenging’ erin voorkwam. Moscovici zei echter in de persconferentie na de besprekingen vandaag dat hij geen alternatief ziet voor een verlenging; Dijsselbloem zegt dat verdere onderhandelingen voorlopig geen zin hebben, dat deze vrijdag nieuwe besprekingen kunnen worden gehouden maar dat Griekenland dan eerst een verzoek voor een verlenging moet indienen. (“If a request for a bailout extension comes in, then we could have another eurogroup meeting on Friday”.)
“What a mess”, zeggen ze op het liveblog.
This conspiracy theory is getting too much support by facts to deny. Read Jean Ziegler-la Haine de l´Occident-for confirmation.