Klein kapitalisme, een betere toekomst?

Wanneer ik kijk hoe sinds pakweg de jaren tachtig (en ongetwijfeld daarvoor ook al) achtereenvolgende kabinetten omgaan met het bedrijfsleven, dan kan ik niet anders dan concluderen dat onze politieke machthebbers grote ondernemingen aangenamer lijken te vinden dan kleine ondernemingen. Een achterdochtig mens zou achter deze politieke stelling name een gezonde portie eigenbelang van individuele politici boven het maatschappelijk of zelfs partijbelang vermoeden. Een cynisch mens zou wellicht nog een stapje verder gaan en achter dit gedrag een belangenverstrengeling of complot tussen de top van het bedrijfsleven en de top van de grote politieke partijen vermoeden. Grote ondernemingen hebben tenslotte bestuurders en commissarissen nodig. Waar moeten al die op enig moment overbodig geworden bewindslieden tenslotte anders hun geld verdienen?

Een nog verdergaande vorm van geheimzinnige machtspolitiek wordt gevormd door de Bilderbergconferenties. Tijdens deze bijeenkomsten overleggen, vaak democratisch gekozen, politieke leiders met topfiguren uit het bedrijfsleven. Hierbij wordt noch vooraf noch achteraf ooit gecommuniceerd over het besprokene. Sommigen denken dat deze conferenties als doelstelling werelddominantie hebben. Gezien het tempo waarin in de gehele westerse wereld, vaak onder dreiging van zogenaamd terrorisme, privacywetgeving wordt verkwanseld zou hier nog een kern van waarheid in kunnen zitten ook.

Kijkend naar het belang van “de individuele modale burger” dan lijkt het zo te zijn dat kleine ondernemingen veel beter passen binnen onze maatschappij en, zeker op de langere termijn, een veel zekerder en flexibeler toekomst bieden dan de huidige fixatie op grote ondernemingen. Ondernemingen, grote zowel als kleine, zijn per definitie moraalloos. Dat is op zich niet slecht, slechts een constatering van een feit. Moraal kan een bedrijfsmiddel of last zijn, maar zal verder slechts als elk gegeven financieel voor- of nadeel opleveren.

Wat is nu het probleem met grote ondernemingen? Het probleem met deze organisaties is de feitelijke oncontroleerbaarheid en wetteloosheid waarbinnen zij opereren. Indien de wetten en regels van één land teveel kosten met zich mee brengen, dan gaan we toch naar een ander land. Ongeacht de consequenties voor milieu, arbeidsomstandigheden of werkgelegenheid. Is dat de bestuurders van grote ondernemingen aan te rekenen? Nee, het is hun taak zo veel mogelijk omzet en winst te produceren. Het is wel onszelf en onze politieke leiders aan te rekenen! Zolang wij liever voor een dubbeltje op de eerste rang zitten en zolang we onze politieke leiding zo’n nauwe band met dat bedrijfsleven toestaan, een veel nauwere band dan met de burgerij, zal er niets veranderen. Een tweede probleem is de grenzeloze zelfverrijking van de hoogste managementlagen van deze organisaties. Een laag die overigens meestal niet eens gevuld is met ondernemers die persoonlijke risico’s nemen, nee een laag die gevuld is met ‘ons kent ons‘ mensen die elkaar in de juiste posities manoeuvreren en waarbij mislukking geen enkele reden is geen bonus uit te keren.

Overgang naar een model waarbij, in plaats van het huidige bevoordelen van grote ondernemingen, kleine ondernemingen worden bevoordeeld zou wellicht een veel gezonder samenleving met veel gezonder verhoudingen creëren. Een samenleving waarin kennis en expertise weer gewaardeerd kan worden. Een samenleving waarin niet een groot deel van het ondernemingskapitaal wordt verkwanseld aan niets aan de organisatie toevoegende managementlagen. Een samenleving waarin ondernemingen aanspreekbaar zijn op goed milieubeleid, goede arbeidsomstandigheden en goede sociale arbeidsvoorwaarden. Een samenleving ook waarin we weer ontdekken dat lokale producten milieuvriendelijker zijn dan de eenheidsworst van de multinationals.

Betekent deze column dat ik een voorstander ben van een “socialistische heilstaat” of iets dergelijks en dat ik dus zo’n linkse rakker ben? Nee, ik denk het niet. Wat ik probeer duidelijk te maken is dat, zolang de ‘Bilderberg Politiestaat’ nog niet gevormd is er kansen zijn om machtspatronen te veranderen. De huidige machtspatronen verleggen al decennia lang de macht van ‘de gewone burger’ naar ‘het multinationale bedrijfsleven’. Juist door van onze politici (zowel ter linker als ter rechterzijde!) te eisen dat kleine nationale ondernemingen minstens evenveel, maar liefst een klein beetje meer, ondersteuning verdienen als grote ondernemingen en daarnaast van diezelfde politici absolute openheid te eisen wanneer het gaat over verbanden tussen politiek en bedrijfsleven, kunnen de machtsverhoudingen tussen de sociale kant en de economische kant van de samenleving misschien weer een beetje in balans komen.

Wat wij daarnaast zelf kunnen doen is kijken op wat voor manier we de lokale economie kunnen stimuleren. Misschien als producten, maar zeker als consument. Coöperatieve samenwerkingsvormen waarbij burgers en boeren het grootwinkelbedrijf grotendeels uitschakelen moet, zeker met behulp van internettechnologie niet heel moeilijk realiseerbaar zijn.