Erwin Lichtenegger (1928-2004) tekende de wortelstelsels van bomen en planten, zoals in 2002 van een fijnspar (hierboven afgebeeld). Lichtenegger was onderdeel van een driepersoonsteam van wortelonderzoeker Lore Kutschera, die inmiddels ook overleden is. Bodemkundige Klaas Metselaar van Wageningen Universiteit digitaliseerde en archiveerde 1000 van hun tekeningen van wortelstelsels.
De fijnspar is populair als kerstboom, maar vanuit oogpunt van biodiversiteit en klimaat kunnen we weinig met deze boom. De fijnspar is hier inmiddels geworteld vanwege massale aanplant zo’n eeuw geleden voor de productie van hout, maar de boom is niet inheems. In de afgelopen eeuwen is vanwege economische redenen vaak gekozen voor het aanplanten van naaldbossen, waardoor herbebossing maar weinig geholpen heeft tegen klimaatverandering, zo concludeerden onderzoekers enkele jaren geleden. Het beste was geweest om de oerbossen onaangetast te laten, maar als er dan toch aangeplant moet worden dan is het beter te kiezen voor loofbossen.
Een boom slaat niet alleen CO2 op in de stam en takken maar ook in de wortels. Grotere bomen slaan meer CO2 op dan kleine, maar hoe groot een boom is kun je niet in een oogopslag zien, want je kunt de grootte van het wortelstelsel niet afleiden uit wat je bovengronds ziet. Dat zien we bij de fijnspar maar bijvoorbeeld ook bij deze kleine zomereik (inheems in Nederland) die Kutschera en Lichtenegger tekenden.
Zomereik (Quercus robur), 2002, tekening L. Kutschera, en E. Lichtenegger. Figuur 111 in de Wageningen Universiteit Image Collection.
Milieu- en klimaatorganisaties pleiten voor het planten van 1 biljoen bomen voor 2050. Maar, waarschuwen experts ook richting fossiele bedrijven: “planting trees can help, but no amount of tree planting can possibly replace the need for emission cuts.” Dan denken we natuurlijk even aan Shell, de oliegigant die deze week de Gouden Hockeystick 2021 kreeg toegekend voor hun oeuvre van klimaatontkenning en uitstel van klimaatactie. Shell wil hun CO2-uitstoot onder meer compenseren met het planten van bomen. In 2020 was hun samenwerking met Staatsbosbeheer al een van de reden voor een nominatie voor de Gouden Hockeystick – investeren in 5 miljoen bomen planten is een prima plan natuurlijk, maar het is natuurlijk ook gewoon greenwashing. Het gaat overigens om het project van Staatsbosbeheer om essen te planten, omdat deze inheemse boom door de essentaksterfte uit het Nederlandse landschap dreigt te verdwijnen.
Wortelstelsel van een Es (Fraxinus excelsior), 2002, tekening van L. Kutschera en E. Lichtenegger. Figuur 176 in het archief van Wageningen Universiteit image collection.
Reacties (11)
Prachtig
“essentaksterkte” moet misschien “essentaksterfte” zijn.
Overigens is essenhout heel geschikt voor het maken van stelen van hamers en bijlen, maar die worden nu soms van plastic gemaakt.
Als je een bos plant en het bos laat staan is het een eenmalige actie die eenmalig opslag creëert.
Wat als je snelgroeiend (Naald?)hout plant en dat na een optimale groei kapt en opslaat? En opslaan is ook er huizen mee bouwen en dergelijke. Opslag in verlaten mijnen is al genoemd.
Stel dat je een (te diepe) polder vult met boomstammen, laag grond er over heen en hoppa, win-win. In feite de turf die we afgegraven hebben weer terugleggen.
Of opslaan in mijnen of onder de grond een oplossing is vraag ik me af. Want daar zal het hout door biologische processen worden afgebroken. De koolstof komt dan dus weer vrij als CO2 of misschien zelfs als methaan. Misschien blijft er ook wel iets achter in de bodem, maar zeker niet alles.
Als je koolstof uit hout lange tijd ergens op wilt slaan, dan zou het beste idee wel eens kunnen zijn om eerst de energie uit het hout te halen (verbranden dus) om daarna de vrijgekomen CO2 in een leeg gasveld te stoppen.
Hout onder water in de kolenmijnen zonder zuurstof rot nauwelijks tot niet.
Hout verpakt in natte zure veengrond rot ook nauwelijks, ik heb zelf eens een vierkante vurenhouten paal uit een veensloot getrokken die aantoonbaar ouder dan 60 jaar was, het gedeelte in de veengrond zag er uit of dat gisteren gezaagd was.
CO2 in de grond persen lijkt mij nog steeds gevaarlijk.
Zie ook de commotie rond gifwater dat in de Twentse bodem geperst wordt door de NAM.
Hoeveel hout zouden wij inmiddels duurzaam in de grond hebben zitten in de vorm van heipalen?
Volgens mij zit het wat ingewikkelder in elkaar. Er zijn bepaalde houtsoorten, die bij bepaalde omstandigheden onder water niet of nauwelijks vergaan. En het hout dat lang goed blijft onder water zal vermoedelijk niet het meest in aanmerking komen om zomaar in een oude mijn te mieteren. Want dat hout heeft allerlei nuttige toepassingen.
Zonder zuurstof en bacteriën rot hout vrijwel niet.
Vurenhouten (naaldbomen) heipalen worden daarom al eeuwenlang gebruikt en blijven doorgaans goed zolang de kop onder het grondwaterniveau blijft. Al onze oude binnensteden staan op die houten palen en de windmolens staan ook vaak al driehonderd jaar op houten palen.
Vurenhout groeit snel en wordt meestal niet voor kozijnen en deuren e.d. gebruikt, bovengronds is het erg kwetsbaar indien niet goed beschermd door een regelmatige lik verf. Je gaat geen langzaam groeiend eiken of meranti in een mijn stoppen als je er ook duurzame constructies mee kan maken die kunststof of beton kunnen vervangen.
Kanttekening: In plaats van “bovengronds” is het wellicht beter om te spreken van “aan het weer blootgesteld”. Vurenhout is namelijk een prima constructie-materiaal met een hoge veerkracht, dus prima geschikt voor (vloer-)balken, tengels ed.
Zolang het maar niet aan de elementen blootgesteld wordt, zijn er erg veel toepassingen voor.
Kanttekeing #2 : Vurenhout is specifiek SPARRE-hout. Niet alle naaldbomen leveren it.
Dennen, bijvoorbeeld, leveren het hoogwaardiger Grenen hout.
Dan zou het plan dus kunnen lukken als je de goede naaldbomen gebruikt. Het schijnt dat veel van het veen dat we hier hebben of hadden is ontstaan uit naaldbossen, die na de laatste ijstijd afstierven. Dat zou bevestigen dat naaldhout, of in elk geval bepaalde soorten, niet zo makkelijk vergaat.
(Helemaal gerust zou ik er trouwens nog niet op zijn, als dat plan echt wordt uitgevoerd. Bij een beetje anaerobe afbraak zou methaan vrij kunnen komen en dat zou je van de regen in de drup helpen. En de omstandigheden bij een ondergrondse houtopslag zijn anders dan die voor een heipaal in de klei.)
(reactie op #4.2 en #4.4)
Op dit moment is in sommige steden het probleem dat de grondwaterstand gedaald is.
(er wordt te hard gepompt, vermoed ik, misschien voor de landbouw).
En als de houten heipalen niet meer onder water staan, gaan ze rotten.
(bestaande woningen kunnen op betonnen palen gezet worden, maar het kost een hoop geld natuurlijk).