Kasjmir: ‘een instrument in nationale verhalen’

‘Er stroomt geen bloed door mijn aderen, maar hete Sindoor’, zei de Indiase premier Modi met verwijzing naar het rode poeder dat getrouwde hindoevrouwen aanbrengen in de scheiding van hun haar,  als ‘een krachtig, heilig symbool van huwelijk, vrouwelijkheid, bescherming en eer’. Operatie Sindoor heette de vergeldingsactie van India voor de moord op 26 Indiase toeristen door terroristen in de regio Kasjmir in april. De naam is gekozen vanwege het feit dat onder de slachtoffers een pasgetrouwde vrouw op huwelijksreis was. Modi bracht een bezoek aan Bikaner, een stad in het westen van India, niet ver van de Pakistaanse grens. Hij bezocht naast de iconische Karni Mata tempel een legerbasis om de militairen moed in te spreken.

Er is nu een wapenstilstand, maar de verwachting is dat het conflict elk moment heel gemakkelijk weer kan oplaaien. De Pakistaanse premier Shehbaz Sharif zei te hopen op bemiddeling van Saoedie-Arabië. Hij wil het hebben over ‘water, handel, Kasjmir en terrorisme’. Pakistan, dat alle betrokkenheid bij de terreuraanslag ontkent, wil de verdeling van ‘Kasjmir’ op de internationale agenda houden maar India vindt dit een lokale kwestie, schrijft NRC. Modi, die het voor Pakistan belangrijke Indus water-project heeft stopgezet, laat weten dat Pakistan de prijs voor terrorisme zal moeten betalen. Hij wil hoogstens praten over terrorisme en de bezetting van het Pakistaanse deel van Kasjmir. Het staakt-het-vuren noemt hij een pauze in de strijd die India niet als grote overwinnaar heeft kunnen afsluiten. ‘Velen konden niet begrijpen waarom de regering instemde met een staakt-het-vuren dat door de VS leek te zijn opgelegd. De woede onder hypernationalistisch extreemrechts – Modi’s politieke achterban en waar veel van de desinformatie vandaan kwam – was bijzonder krachtig en de roep om een ​​terugkeer naar de oorlog is nog steeds niet helemaal verdwenen.‘

Volgens de Leidse universitair docent Ritanjan Das fungeert het conflict ‘als bliksemafleider binnen een steeds meer gepolariseerd binnenlands debat.’ Modi heeft nog genoeg te stellen met de binnenlandse oppositie, zoals de communisten die in bepaalde delen van het land nog veel aanhang hebben. Woensdag hebben veiligheidstroepen minstens 27 mensen gedood in centraal India, bij een operatie die volgens de politie gericht was op maoïstische militanten. De autoriteiten intensiveren nu een militaire campagne die erop gericht is de tientallen jaren oude linkse opstand in het land te verslaan. De Indiase regering onderneemt voorts juridische stappen tegen academici, journalisten en particuliere bedrijven die kritisch staan ​​tegenover de recente militaire campagne tegen Pakistan. Daarbij is onder meer een professor gearresteerd die Indiërs had gewaarschuwd ‘die om oorlog roepen’. 

Ook in Pakistan wordt Kasjmir gereduceerd tot ‘een instrument in nationale verhalen’, schrijft Das. Pakistan presenteert Kasjmir vooral ‘als een morele en ideologische kwestie, onlosmakelijk verbonden met de tweestatenleer: het idee dat hindoes en moslims fundamenteel van elkaar verschillen en daarom gescheiden staten behoeven.’ In Pakistan profiteert volgens The Guardian het leger ook van het conflict met India. ‘Na een periode van reputatieverlies, is het leger opnieuw de meest vereerde instelling van het land geworden – wat bewijst dat niets beter is voor het lot van de Pakistaanse generaals dan een confrontatie met India.’ 

Nederlandse betrokkenheid

Het conflict tussen India en Pakistan speelde recent ook een rol in de diplomatieke contacten tussen Nederland en India. Aanvankelijk was deze week een bezoek van Modi aan Nederland gepland. Maar de nieuwste fase in het conflict rond Kasjmir gooide roet in het eten: Modi zegde het bezoek af. In plaats daarvan kwam de minister van Buitenlandse Zaken, Subrahmanyam Jaishankar, twee dagen naar Den Haag. Die zal daar een eerder verzoek van zijn collega Rajnath Singh aan de Nederlandse minister van Defensie Brekelmans herhaald hebben om te stoppen met de wapenhandel met Pakistan. Nederland zou volgens Rajnath Singh Pakistan „toerusten met technologie en defensiematerieel” waarmee het land zowel „de veiligheid van India als de stabiliteit van de regio in gevaar brengt”. Volgens het SIPRI is de Nederlandse wapenexport naar Pakistan juist vorig jaar enorm gegroeid. Nederland is na China een opvallende tweede in de wapenhandel met Pakistan met gemiddeld meer dan 5 procent en een piek in 2024, zo blijkt uit recente cijfers van onderzoekscentrum Sipri in Stockholm. Ook onder het kabinet Schoof groeide deze wapenhandel. Ondanks bezwaren van de grootste coalitiepartner tegen de export van wapens naar islamitische landen.