Juan Cole | Open brief aan Links over Libië (1)

Een gastbijdrage van Juan Cole. Dit stuk werd met toestemming overgenomen van zijn weblog: Informed Comment.

Zoals ik verwachtte, herovert de Libische bevrijdingsbeweging terrein, nu Qadaffi’s voordeel in pantservoertuigen en zware wapens wordt geneutraliseerd door de luchtcampagne van de VN-alliantie.

In de nacht van zaterdag op zondag namen bevrijders cruciale oliesteden als Ajdabiya en Brega (Marsa al-Burayqa) wederom in, en leken vastberaden om verder westwaards op te rukken. Deze gezwinde opmars is deels vrijwel zeker mogelijk gemaakt door de haat jegens Qaddaffi onder de meerderheid van de bevolking in deze steden. Het Buraiqa Bassin bevat veel van Libië’s olierijkdom, en de Overgangsregering in Benghazi zal spoedig weer tachtig procent van deze grondstof beheersen, een voordeel in hun strijd tegen Qadaffi.

Ik moedig de bevrijdingsbeweging onbeschroomd aan, en ik ben blij dat de interventie door de UNSC werd goedgekeurd en heeft voorkomen dat ze werd vermorzeld.

Ik herinner me nog goed hoe teleurgesteld ik als tiener was dat de tanks van de Sovjets toegelaten werden de Praagse Lente neer te slaan en het socialisme met een menselijk gelaat uit te vagen. Onze multilaterale wereld bevat echter meer plekken voor succesvolle verandering en trotsering van totalitarisme dan de oude bipolaire wereld van de Koude Oorlog, waarin de VS en de USSR dergelijke kwesties veelal overlieten aan elkaars invloedssfeer.

De door de Verenigde Naties goedgekeurde interventie in Libië roept ethische vraagstukken op van het hoogste belang, en splijt progressieven op ongelukkige manieren uiteen. Ik hoop dat we een kalme en beschaafde discussie zullen hebben over wat hier zoal goed en fout aan is.

Oppervlakkig bezien hield de situatie in Libië van twee weken terug een tegenstelling in tussen twee sleutelprincipes van Linkse politiek: het steunen van de gewone mensen en het gekant zijn tegen buitenlandse overheersing. In stad na stad zijn de arbeiders en stedelingen van Libië opgestaan om de dictator omver te werpen – Tobruk, Dirna, al-Bayda, Benghazi, Ajdabiya, Misrata, Zawiya, Zuara, Zintan. Zelfs in de hoofdstad Tripoli hadden arbeiderswijken zoals Suq al-Jumah en Tajoura de geheime politie de wijk uit gejaagd. In de twee weken na 17 Februari, was er weinig of geen teken dat de demonstranten gewapend waren of betrokken bij geweld.

Al Qaeda

De smadelijke leugen die de dictator uit deed gaan, dat de 570,000 mensen van Misrata of de 700,000 mensen van Benghazi aanhangers waren van “al-Qaeda”, was dan ook zonder grond. Dat een handjevol jonge Libische mannen uit Dirna en het omliggende gebied in Irak hadden gevochten doet eenvoudigweg niet ter zake. Het soennitisch-Arabische verzet in Irak werd voor het overgrote deel ten onrechte bestempeld als ‘al-Qaeda’, dat in dit geval fungeert als propagandaterm.

Alle landen die nu bevrijdingsbewegingen ondergaan, hadden sympathisanten met het soennitische Iraakse verzet; sterk nog: enquêtes tonen aan dat een dergelijke sympathie vrijwel universeel is in de soennitische Arabische wereld. Al deze landen hebben tevens op zijn minst een paar fundamentalistische bewegingen. Maar dat was geen reden om de Tunesiërs, Egyptenaren, Syriërs of anderen kwaad toe te wensen.

De hamvraag is wat voor soort leiderschap boven kwam drijven in plaatsen als Benghazi. Het antwoord is.dat het eenvoudigweg de notabelen van de stad waren. Als er in Milaan een opstand zou ontstaan tegen Silvio Berlusconi, dan zou dit waarschijnlijk zakenlieden en fabrieksarbeiders, katholieken en secularisten verenigen. Het zou gewoon de bevolking van Milaan zijn. Mogelijk zouden daar een paar voormalige leden van de Rode Brigades tussen opduiken, en wellicht zelfs enkele leden van de georganiseerde misdaad. Maar om gans Milaan met hen te besmeuren zou slechts propaganda zijn.

Mogelijke massaslachting

Vervolgens verzamelden de zonen van Muammar Qadaffi zijn gepantserde brigades en luchtmacht om de burgermassa’s te bombarderen en tankgranaten op hen af te schieten. Leden van de Overgangsregeringsraad in Benghazi schatten dat zo’n achtduizend man werden gedood toen Qadaffi’s troepen Zawiya, Zuara, Ra’s Lanuf, Brega, Ajdabiya en de arbeiderswijken van Tripoli zelf aanvielen en onderwierpen, waarbij er met scherp geschoten werd op weerloze demonstraties. Als achtduizend overdreven was, dan was “duizenden” dat toch zeker niet, zoals de berichtgeving van linkse media zoals Amy Goodman’s Democracy Now! duidelijk maakte. Terwijl Qaddafi’s tank brigades de zuidelijke districten van Benghazi bereikten, doemde het vooruitzicht op van een grootschalige slachting onder toegewijde rebellen.

De goedkeuring van de VN-Veiligheidsraad aan VN-lidstaten om in te grijpen teneinde dit bloedbad af te wenden, wierp aldus de vraag op. Als Links zich zou verzetten tegen militair ingrijpen, zou het in feite instemmen met Qadaffi’s vernietiging van een beweging die de aspiraties van de meesten van Libië’s arbeiders en armen belichaamt, naast die van grote aantallen kantoorarbeiders uit de middenklasse. Qadaffi zou zichzelf weer stevig in het zadel hebben gewerkt, nu met de bevrijdingsbeweging verpletterd als een insekt en het land teruggebracht onder de overheersing van de geheime politie. De gevolgen van een heroplevende, boze en gewonde Dolle Hond, zijn schatkisten gevuld met oliemiljarden, hadden wel eens bijzonder desastreus kunnen uitpakken voor de democratische bewegingen aan beide zijden van Libië – in Egypte en Tunesië.

De argumenten tegen internationaal ingrijpen zijn niet trivaal, maar ze droegen allen de implicatie met zich mee dat de wereldgemeenschap er vrede mee had gehad dat Qadaffi tanks inzette tegen onschuldige burgermassa’s die eenvoudig hun recht uitoefenden op vreedzame vergadering en het recht om hun overheid verzoekschriften aan te bieden. (Het is eenvoudigweg niet waar dat veel van de demonstranten in het begin al de wapens opnamen, hoewel sommigen hiertoe later werden gedwongen door Qaddafi’s agressieve militaire campagne tegen hen. Nog altijd zijn er geen noemenswaardige getrainde troepen van de kant van de rebellen.)

Neoconservatisme?

Sommigen hebben de beschuldiging opgeworpen dat de Libische actie de geur heeft van het neoconservatisme. Maar de neoconservatieven haten de Verenigde Naties en willen haar vernietigen. Ze trokken ten strijde in Irak ondanks het gebrek aan UNSC-goedkeuring, op een wijze die duidelijk tegen het VN-Handvest inging. Hun woordvoerder en kortstondig de ambassadeur bij de VN, John Bolton, ontkende op zeker moment zelfs daadwerkelijk het bestaan van de Verenigde Naties.

De neoconservatieven vonden het geweldig om unilateraal de Amerikaanse spierkracht in te zetten, en dit in iedereens gezicht te wrijven. Degenen die hierin niet mee wilden gaan, werden onderworpen aan kleinzielige pesterijen. Frankrijk, beloofde de toenmalige plaatsvervangend minister van defensie Paul Wolfowitz, zou “gestraft” worden voor haar weigering zich op Irak te storten op de grillen van Washington.

De actie in Libië, daarentegen, eerbiedigt alle normen van het internationale recht en multilaterale raadpleging die de neoconservatieven minachten. Er is geen kleingeestigheid. Duitsland wordt niet ‘gestraft’ omdat ze er niet in meegaat. Bovendien wilden de neoconservatieven voornamelijk Anglo-Amerikaanse militaire macht uitoefenen in de dienst van het beschadigen van de publieke sector en opgelegde ‘shock therapie’-privatisering, teneinde het overwonnen land te kunnen openen voor penetratie door Westerse bedrijven. Al deze social engineering vereiste laarzen op de bodem, een grondinvasie en bezetting. Louter beperkte luchtbombardementen kunnen niet het soort extreem-kapitalistische revolutie bewerkstelligen die de neoconservatieven nastreven. Libië in 2011 lijkt in niets op Irak in 2003.

De neoconservatieven toestaan om humanitaire interventie te oormerken als steevast hun soort project bewijst de internationale wetgeving en instituties een bijzonder slechte dienst, en geeft de neocons eer die ze niet verdienen voor zaken waar ze niet werkelijk in geloven.

Dit is het eerste deel van Juan Cole’s ‘Open brief aan Links over Libië. Binnenkort: deel 2

Juan Cole is islamoloog, Midden-Oostendeskundige en hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Michigan. Hij is een terugkerende gast bij Democracy Now! Lees meer van zijn commentaar op Informed Comment.