OPINIE - Gisteravond was Minister van Financiën en voorzitter van de Eurogroep Jeroen Dijsselbloem te gast bij de Universiteit Utrecht om zijn visie te geven op de toekomst van de Europese economie. Vlak voor aanvang, was ik even in de gelegenheid een vraag aan hem te stellen. Dijsselbloems antwoord, samen met de daaropvolgende lezing, gaven een aardig inkijkje in het vermogen en onvermogen van een moderne minister van financiën.
Op mijn vraag of grote financiële crises, zoals we die de afgelopen vijf jaar hebben meegemaakt, een inherent onderdeel zijn van ons economisch systeem, antwoordde Dijsselbloem als volgt:
Iedere economie kent vette en magere jaren, maar een crisis van deze omvang hoeven we niet te accepteren. Door middel van betere regulering en beter bestuur kunnen we de reusachtige financiële bubbels, die de oorzaak van de huidige crisis zijn geweest, voorkomen. Strakker toezicht is een middel om de excessen in de financiële sector binnen de perken te houden. Niet alleen nu, maar in principe ook over dertig jaar.
Wel is het zo dat je als bestuurder altijd de vorige oorlog aan het uitvechten bent. Maar toch is het wel degelijk mijn ambitie om toekomstige crises, ook op de lange tot zeer lange termijn, te voorkomen.
Zoals zoveel bestuurders, lijkt Dijsselbloem dus een aanhanger te zijn van wat je managerialism zou kunnen noemen, het geloof dat problemen van bovenaf kunnen worden opgelost en dat beter management de oplossing is voor tekortkomingen in het openbaar bestuur.
Tijdens Dijsselbloems lezing – en ook daarna in de commentaren van hoogleraren Clemens Kool, en Esther Mirjam-Sent – werd echter veelvuldig gesproken over de ‘fundamentele weeffouten’ die al voor de invoering van de euro in de Europese Economische en Monetaire Unie (EMU) waren geslopen. En voorafgaand aan deze missers waren er natuurlijk de weeffouten die eind jaren zeventig en begin jaren tachtig leidden tot de beruchte stagflatie en recordwerkloosheid.
Ondanks Dijsselbloems alleszins bewonderenswaardige ambities, is het dus niet bepaald reëel om te verwachten dat systeemfouten en bijbehorende economische crises kunnen worden voorkomen. Want ook tijdens de jaren zeventig en daarna, gedurende de geleidelijke totstandkoming van de EMU, zal er geen tekort zijn geweest aan nobelprijswinnende economen en capabele bestuurders en managers.
Hoewel het een bestuurder als Dijsselbloem natuurlijk niet valt te verwijten dat hij het systeem waarbinnen hij werkzaam is zo veel mogelijk wil perfectioneren, is het simpelweg niet realistisch om te verwachten dat een complex systeem als de Nederlandse of Europese economie überhaupt kan worden geperfectioneerd. En hoewel ik allesbehalve een fan ben, denk ik toch dat Friedrich Hayek een punt had toen hij erop wees dat de kennis die nodig is om een rationele economische orde te scheppen nooit in geconcentreerde of geïntegreerde vorm kan bestaan:
The peculiar character of the problem of a rational economic order is determined precisely by the fact that the knowledge of the circumstances of which we must make use never exists in concentrated or integrated form but solely as the dispersed bits of incomplete and frequently contradictory knowledge which all the separate individuals possess.
Kortom: op een gegeven moment gaat het dus gewoon weer helemaal mis.
Zodoende zit er weinig anders op dan te erkennen dat we een systeem hebben waarbinnen – om de dertig jaar of zo – een grote groep mensen onvermijdelijk de lul is. Want ook al vind je als schoolverlater tijdens een crisis na verloop van tijd toch nog een aardige baan, die vijf of tien jaar die je als krantenbezorger of, erger nog, doekjesvouwer hebt doorgebracht, zijn hoe dan ook funest voor je totale verdienpotentieel.
Naast solidariteit tussen jong en oud of – binnen Europa – tussen Noord en Zuid, zou het dus ook geen kwaad kunnen om eens serieus werk te maken van de solidariteit tussen de toevallige profiteurs en de even toevallige slachtoffers van economische cycli.
Immers, in de woorden van een welbekend middeleeuws gedicht:
Fortuna […] egestatem, potestatem dissolvit ut glaciem.
Wilt u Sargasso financieel steunen en helpen haar toekomstdromen waar te maken? Doe dan mee en investeer in inhoud, investeer in Sargasso.
Reacties (17)
De man heeft wat aan bedrijfskunde gedaan.
Dat hij niets begrijpt van macro- en monetaire economie, kennelijk niet meer nodig voor een minister van financiën nu, die moet alleen de domme Diktaten van Brussel uitvoeren.
Onze politieke elite is pro Europa, misschien moeten ze daarover nog eens rekenschap afleggen, nadat Europa in opstanden en burgeroorlogen uiteen is gevallen, door armoede als gevolg van werkloosheid.
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/2668114/1997/02/14/Verzet-tegen-Europese-muntunie-krijgt-steun-van-70-economen.dhtml
http://www.policyexchange.org.uk/images/WolfsonPrize/wep%20shortlist%20essay%20-%20roger%20bootle.pdf
Bestuurders hebben natuurlijk de neiging om te roepen dat het over vele jaren wel goed komt, temeer daar fouten in het verleden hen toch niet aangerekend wordt. Achteraf gezien was de invoering van de euro fout, klinkt dan heel vrijblijvend.
Ondertussen wordt de solidariteit op veel vlakken snel afgebroken, daar geen “bewonderenswaardige ambities”.
@0:
Daar heeft Dijsselbloem volgens mij gewoon gelijk in, en dat wijst ook direct naar de oorzaak van de huidige crisis, lijkt mij, want het toezicht is de laatste decennia juist verslapt, omdat de markt vrij moest kunnen zijn, zodat de markt alle economische problemen met de (niet bestaande) onzichtbare hand op zou lossen.
Dat blijkt echter een grote misrekening gewest te zijn. De grote verdieners en de grote bedrijven konden door gebrek aan controle gewoon meer geld in de zak steken, en als we de politici dus wat willen verwijten, is het niet, dat zij door dictaten uit Europa of uit eigen gewin een beleid voeren, dat tot crisissen leidt. Ik zou eerder zeggen, dat het een gebrek aan beleid is en een te groot vertrouwen in de vrije markt.
Ja, we moeten dat erkennen, maar we hoeven niet te accepteren, dat dat onvermijdelijk en altijd zo is. Het wordt met name eens hoog tijd, dat we erkennen, dat de vrije markt dit soort problemen veroorzaakt, omdat de vrije markt winnaars en verliezers creëert en er voor zorgt, dat de winnaars steeds grotere winnaars worden en de verliezers steeds meer in het verdomhoekje komen te zitten (de lul is, zoals je zegt). En dat komt dan weer, doordat de winnaars vanwege het feit, dat ze de gelukkige winnaars zijn (toevallig op het goede paard gewed), zichzelf er van overtuigen, dat zij beter weten dan wie ook wat goed is voor de anderen, en dat dus hoe meer zij winnen, des te beter dat is voor de economie. Dat verkopen ze aan anderen en als die dat geloven, kunnen zij zichzelf rijkelijk belonen met topsalarissen en bonussen. Het bedrijf, waar ze werken zullen ze net zo leiden: zij weten alles beter, en als het bedrijf waar ze werken meer winst maakt, is dat goed voor de economie, want zij weten het beter. en hoe meer winst het bedrijf maakt, des te beter is dat voor de economie. Volgens die redenatie. Het probleem daarvan is natuurlijk, dat alle netto winst, die ze voor de eigenaars en aandeelhouders maken, en de topsalarissen en bonussen geld aan de economie onttrekken.
En dan doen ze er ook nog eens alles aan om belasting zo veel mogelijk te ontwijken, waarmee ze de economie van het land, waar ze hun winst gemaakt en hun geld gekregen hebben, extra problemen bezorgen.
@3:
Goed punt. Wat ik eigenlijk nog in het oorspronkelijke stuk had moeten opnemen is dat door de ‘participatiesamenleving’ toekomstige crises nog veel harder gaan aankomen dan de huidige crisis of die van begin jaren tachtig.
Met name dertig jaar geleden, was er nog een verzorgingsstaat waar je in geval van diepe crisis nog echt wat aan had. Straks niet meer.
Dijsselbloem bepleit “betere regulering en beter bestuur” om excessen tegen te gaan. Dat doen sociaaldemocraten al zo lang ze regeringsverantwoordelijkheid dragen. De vraag is wat ze sindsdien geleerd hebben. Het klinkt mij nogal technocratisch in de oren. Laat het maar aan ons over, dan komt het goed. Door wie laat Dijsselbloem zich leiden bij de bepaling van wat “beter” is? Het opportunisme van de PvdA heeft er nog niet toe geleid dat de profiteurs van de crisis worden teruggezet en de (evenmin toevallige, Jeroen) slachtoffers enige solidariteit hebben ervaren.
Zeker weten doe ik het niet, maar ik denk dat een volgende crisis voorkomen (minder schadelijk) kan worden wanneer organisaties platter en kleiner worden. Het is niet voor niets dat onderzoeken aantonen dat een organisatie van meer dan 150 mensen opgedeeld moet worden (http://en.wikipedia.org/wiki/Size_of_groups,_organizations,_and_communities). Verspreiding van macht is dan ook een verspreiding van risico.
@6:
Welke organisaties? De banken? Industriële conglomeraten? In de boardrooms lachen ze je uit met dit soort naïeve ideeën. Die willen helemaal niet “platter en kleiner” worden.
Het enige dat zou kùnnen helpen is een verschrikkelijke revolutie. Guillotines op de pleinen in de financiële centra. Maar dat willen we om goede redenen niet.
M.a.w. we’re doomed.
Het probleem is dat niemand weet wat er gaande is en dus op een goede manier kan voorkomen of bevorderen.
We denken dat we dat kunnen, zo jammer.
@0 Het is me ten eerste onduidelijk of Dijsselbloem wel antwoord geeft op jouw vraag zoals ik hem lees. Waar jij het schijnt te hebben over een economisch systeem -wat ik opvat als: kapitalisme, communisme etc. Dijsselbloem heeft het over verschillende economieën, iets wat ik te makkelijk op kan vatten als: de Amerikaanse economie, Nederlandse/Europese…
Verder ga ik niet te veel herinterpretieren van wat Dijsselbloem zegt, ik heb immers niet die hele lezing bijgewoond, maar die lijkt het niet te hebben over het oplossen van problemen, maar het voorkomen van problemen, wat toch wel een groot verschil is. Sterker nog: het valt prima te rijmen met de opvatting over een fundamentele weeffout. Een crisisloos economisch systeem zou een slecht functionerend weefgetouw zijn, dat -onder andere- weeffouten maakt. Het is dan zijn taak om die weeffouten onschadelijk te maken, maar niet om van weefgetouw te veranderen. Dijsselbloem schijnt zelf door te hebben hoe dwaas dat kan zijn, omdat je alleen die fouten kan voorkomen die al een keer gemaakt zijn, maar niet de oorzaak ziet van nieuwe fouten, laat staan voorkomen.
Hoewel ik ook zeker het punt zie van Hayek, en het punt dat jij daarmee maakt, volgt voor mij daar alleen niet uit dat ‘het weer misgaat’ (al deel ik die conclusie). Het is voor mij alsof je aan het fietsen bent: je hebt niet alle kennis van je fiets en fietsmotoriek nodig om niet elke 30 kilometer tegen een muur aan te rijden. Anderzijds: op een gegeven moment valt die fiets (economie) uit elkaar, maar dat heeft juist niks met kennis te maken: het maakt niet uit of je weet of die fiets uit elkaar valt, hij valt uit elkaar. (Ik weet het, er is een maar: je kunt preventief repareren, maar dan zit je dus op de koers van Dijsselbloem.)
Daarnaast is het natuurlijk een politieke keuze als je zegt: “[Het] zou […] dus ook geen kwaad kunnen om eens serieus werk te maken van de solidariteit tussen de toevallige profiteurs en de even toevallige slachtoffers van economische cycli.”
De ideale rechtsmens zal niet antwoorden op die vraag, er wordt namelijk al een aanname in gedaan, waar hij het niet mee eens is: of je een profiteur bent of een slachtoffer, hangt niet van toeval af, daar kun je rekening mee houden. Harder werken, meer leren, meer sparen, een netwerk opbouwen, dat zijn dingen die je daartegen kunt doen!
(We laten even buiten beschouwing dat sparen voor de echte kapitalist betekent dat het geld uit de economie onttrekt en daarmee dus slecht is voor de economie en ze het prima vinden om het zelf te doen -als anderen het maar niet doen. Of dat diezelfde mensen zich alsnog als slachtoffer voelen (de overheid heeft het gedaan!), en net zo goed op de overheid leunen in dat soort ‘niet-toevallige’ gevallen.)
@7: _zucht_ natuurlijk lachen ze je in de board room uit met dat soort ideeën. Een beetje naïef om te denken dat ik dat niet snap.
Wat wil je eigenlijk zeggen met je reactie? Dat we per definitie doomed zijn?
Goed stuk. Als ik het goed begrijp geef je dus eigenlijk aan dat je financiële crises toch niet kunt vermijden, en dat je daarom beter de gevolgen van een crisis zo veel mogelijk kunt verzachten.
Nu vraag ik me af of die solidariteit tussen geluks- en pechvogels al gevangen wordt in een progressief belastingstelsel? Als je immers geluk hebt en veel verdient, betaal je ook meer belasting.
@11, het belastingstelsel is als geheel in Nederland nauwelijks progressief hoor: als je alle subsidies, voordelen, naheffingen en aftrekposten met elkaar verrekent kom je uit op een redelijk uniforme belasting van ong 40%.
@9:
Ik weet natuurlijk niet precies wat er in Dijsselbloems hoofd omging, maar ik denk dat je tot op zekere hoogte gelijk hebt. Dat wil zeggen dat wat Dijsselbloem ziet als ‘het systeem veranderen‘ in een breder perspectief weinig meer is dan het sleutelen aan de details van de huidige incarnatie van het westers kapitalisme.
Dus zijn conceptie van ‘het systeem’ is waarschijnlijk inderdaad een stuk nauwer dan de mijne.
Maar daarbij: hoe nauwer iemands conceptie van ‘het systeem’, hoe logischer het is (denk ik) om te vinden dat ‘beter management’ fundamentele oplossingen biedt.
@12:
Inderdaad. Een tijdje terug hadden ze bij de Economisch statistische berichten een document waarin ze dat lieten zien.
Jammer genoeg is de pagina verdwenen…
@14:
Die 40% valt hier, mede gebruikmakend van dat helaas achter een pay wall verdwenen artikel, hier uitgebreid na te lezen:
http://tinyurl.com/chhb27c
De “drukverdeling van belastingen op goederen en op inkomen en vermogen” laat zien (http://media.leidenuniv.nl/legacy/kc-2010-02.pdf, tabel pagina 9) dat:
“Samengenomen blijkt dat de gemiddelde belastingdruk voor huishoudens in de 10-procentgroepen maar weinig uiteenloopt. Het belastingstelsel is veel minder progressief dan vaak wordt aangenomen. Overigens mag de in tabel 1 gepresenteerde drukverdeling niet leiden tot de overhaaste slotsom dat de overheid in Nederland weinig invloed op de personele inkomensverdeling zou hebben. De aanzienlijke inkomensherverdeling die plaatsvindt, wordt echter niet zozeer bewerkstelligd door de belastingheffing, maar loopt veeleer via subsidies en sociale uitkeringen.”
En na die effecten kom je dan op gemiddeld 40% over bijna alle decielen.
Bijgaande actuele presentatie is hierbij ook nuttig:
http://www.uva-aias.net/uploaded_files/regular/MdGZPresentatie_20130926_AIAScongres_Sociaalbeleideninkomensongelijkheid.pdf
Als ik de snuffert van Dijsselbloem op tv zie zap ik meteen verder, ik moet om mijn bloeddruk denken.
Maar op zich valt die bloeddruk wel mee, en als mijn vrouw de afstandsbediening heeft, dan is wegzappen niet mogelijk.
Zo hoorde ik aan het eind van de middag deze schlemiel aan bij Frits Wester.
Mijn idee werd weer bevestigd, dit is geen minister, dit is een loopjongen van Brussel, het enige wat hij doet is refereren aan Brusselse opdrachten.
Maar omdat hij minister heet, heeft hij het nu lastig.
Zijn baas, de Fin Rehn, verkondigt sombere verhalen over de Nederlandse economie.
Rehn is uiteraard ook een bureaucraat, de man leest voor wat Eurostat heeft opgesteld.
Eurostat is het Brusselse clubje wat de Griekse ellende liet ontstaan.
Maar toch heeft ambtenaar Dijsselbloem het daar moeilijk mee, want Rehn leest voor dat het niet goed met ons gaat.
Met de hele euro zone niet, maar met Nederland in verhouding wel het slechtst.
En zo roept ambtenaar Dijsselbloem dat zijn baas het wat somber ziet.
Rehn’s voorspellingen over dat het beter zal gaan zijn nog nooit uitgekomen, dat kan ook niet, de euro verhindert dat, maar Dijsselbloem roept nu dat het beter zal gaan dan Rehn zegt.
Halverwege 2014 komen de volgende desastreuze lastenverhogingen.
Het is vooral de politieke besluiteloosheid, waardoor het lijkt dat de economie niet bestuurd wordt.
Zie de fiscal cliff in de VS, het gedoe in de EU met het braaf volgen van banken die er op los manipuleren.
De economie wordt wel degelijk bestuurd, vanuit de kantoren van Goldman Sachs cs.
En natuurlijk heeft een bestuurder als Dijsselbloem, die zowel minister in NL is als voorzitter van de EU ministers van financieen, of hoe zijn rol ook benoemd wordt, het idee dat hij een beetje de touwtjes in handen heeft.
En als politici durven, dan kunnen ze ook de touwtjes in handen nemen, ipv angstig achter “de economie” aan lopen.
Het is dit domme markt fundamentalisme dat alles kapot laat gaan
Economie is nooit bedoeld geweest om zonder bijsturen te kunnen. Als ze echt gaan besturen zullen er ook wel dingen fout gaan, maar meer dingen goed.
Als ze het maar eens worden over de juiste ingrepen.
In Japan wordt nu bestuurd, wat je ook van abenomics vindt, het levert wat op
China wordt ook bestuurd, wat je ook van het gebrek aan vrijheid vindt, er wordt bestuurd. Daar zie je ook dat besturen ook foute4n oplevert.
Het westerse marktfundamentalisme levert ons ook heel veel ellende op, maar hier geven laffe bestuurders de markt de schuld, terwijl ze, als bestuurders vooral hun eigen lafheid en onvermogen tot besturen, moeten moeten veranderen.