Burgerschap in Nederland wordt steeds meer gebonden aan loyaliteit met een nationale cultuur, die door zijn abstracte en nostalgische karakter migranten buitensluit. Om deze ontwikkeling een halt toe te roepen, kan het stedelijk leven een oplossing bieden.
In Nederland vindt een sluipende culturalisatie van burgerschap plaats; een proces waarbij emoties, gevoelens, normen en waarden en culturele symbolen en tradities, inclusief religies, het debat over sociale integratie gaan overheersen. Cultuur wordt gezien als een alternatief vóór, of als een aanvulling óp burgerrechten en socio-economische participatie. Tot voor kort deden vooral de partijen links van het midden de culturalisatie van burgerschap af als irrelevant. Daarmee gingen deze partijen voorbij aan de rol die cultuur speelt bij de ontplooiing van de individuele levenskansen. Zij toonden bijvoorbeeld weinig begrip voor het feit dat culturele kennis en aanpassing nodig zijn om een baan te krijgen. Wie een uitgestoken hand negeert en zijn gesprekspartner niet recht in de ogen kijkt, zal grote moeite hebben om in Nederland werk te vinden en wordt uitgesloten.
Cultuur is dat wat niet meer bestaat
Ook op collectief niveau fungeert cultuur als een mechanisme voor in- en uitsluiting. Hoe dat gebeurt, hebben we onderzocht door discussiegroepen samen te stellen, van vijf tot tien deelnemers uit twee grote steden: Amsterdam en Arnhem. De respectievelijke groepen bestonden uit maatschappelijk actieve burgers; maatschappelijke geëngageerde migranten met een islamitische achtergrond; expliciet ongelovige burgers; mensen met een gemengde achtergrond en toevallig gekozen burgers en beleidsmakers. Alle deelnemers werden uitgenodigd om over cultuur en samenleving te discussiëren.
Uit onze analyse van die discussies bleek onder meer dat autochtone burgers zich vooral ‘Nederlands’ en/of bijvoorbeeld Twents voelen. Ze gaven allen uiting aan een sterke nationale binding, maar, heel opvallend, vrijwel niemand wist concreet aan te geven waaraan hij dan precies gehecht was. Nederland is voor de autochtone burger kennelijk zo vanzelfsprekend dat hij het niet met zijn dagelijkse ervaringen weet te verbinden. Bovendien spreekt hij erover in emotionele en nostalgische termen. Voor de autochtone burger is Nederland vooral dat wat teloor is gegaan: tolerantie, respect en vrijheid. Waarden die ooit de kern vormden van de nationale identiteit en nu zo goed als verdwenen zouden zijn.
Die nostalgie maakt het voor migranten vrijwel onmogelijk om zich met de Nederlandse cultuur te identificeren. Daar komt nog bij dat de ongrijpbare gedefinieerde Nederlandse cultuur de migrant plaatst voor een pragmatische paradox (double bind). Van hem wordt verwacht dat hij loyaliteit betoont aan een cultuur die volgens de autochtone Nederlanders alleen nog maar bestaat in het geheugen. Een vrijwel onmogelijke opgave. De migrant die deze paradox probeert te omzeilen, wordt gewantrouwd en loopt voortdurend het risico afgewezen te worden.
Migrant voelt wel binding met zijn stad
In de culturele diversiteit van een stedelijke omgeving heeft de migrant wel identificatiemogelijkheden, omdat de emotionele en nostalgische Nederlandse cultuur er veel minder pregnant aanwezig is. In de stad, veelal de plaats waar hij woont en werkt en waar zijn familie en vrienden wonen, kan de migrant functionele en emotionele bindingen ontwikkelen. De migrant kán en mag zich loyaal voelen aan de stad; iets wat hem op nationaal niveau feitelijk wordt ontzegd. Opvallend is dat de autochtone Nederlanders ook een binding met de stad zeggen te voelen, maar die is vooral functioneel en veel minder emotioneel.
Gelet op het voorgaande, hoe kan de overheid een verdere culturalisatie van burgerschap tegengaan zonder daarbij de rol van cultuur in een samenleving te ontkennen? Om te beginnen lijkt het debat over sociale integratie niet gebaat bij de ontkenning of de overwaardering van de nationale Nederlandse cultuur.
De stad als een plaats waar diverse culturen samenkomen, laat zien dat dialoog, gemeenschap én participatie ervoor kunnen zorgen dat conflicten en spanningen omgezet worden in creatieve energie ten behoeve van een cultuur waaraan allen, migranten en autochtone Nederlanders, een binding mee kunnen en mogen voelen en niemand wordt uitgesloten.
Evelien Tonkens en en Menno Hurenkamp zijn beide verbonden aan Amsterdam Institute for Social Science Research van de Universiteit van Amsterdam. Dit artikel is een bewerking van hun bijdrage (The Struggle to belong. Dealing with diversity in 21th century urban settings) aan de jaarlijkse conferentie van International Research Committee 21 die dit jaar werd gehouden in Amsterdam.
Foto: Bas Bogers
Link naar oorspronkelijk artikel bij Sociale Vraagstukken
Reacties (48)
Zij toonden bijvoorbeeld weinig begrip voor het feit dat culturele kennis en aanpassing nodig zijn om een baan te krijgen. Wie een uitgestoken hand negeert en zijn gesprekspartner niet recht in de ogen kijkt, zal grote moeite hebben om in Nederland werk te vinden en wordt uitgesloten.
Net als vrouwen in een burka zeker, die krijgen ook geen baan, maar die bestaan dan ook bijna niet, net als die principiële handweigeraars.
Als je je analyse baseert op de waanideeën van Wilders, hoe kun je dan ooit tot een zinnige uitkomst komen?
Opvallend is dat de autochtone Nederlanders ook een binding met de stad zeggen te voelen, maar die is vooral functioneel en veel minder emotioneel.
Dat is inderdaad opvallend. Ik heb vooral binding met mijn stad, waar ik mij echt thuis voel, en mijn band met Nederland is dat het vooral erg prettig is om in te wonen, met als grootste nadeel nog de regenachtige zomers.
@1 Geheel juist. Moslims maken minder dan 30% uit van het totaal aantal allochtonen. Daarvan is tussen de 5 en 10 procent orthodox. Totaal heb je het dan over hooguit 1,5% van de allochtonen die een hand weigert te schudden van een vrouw. Waar heb je het dan over?
Tolerantie, respect en vrijheid zijn helemaal niet teloor gegaan. Ze zijn uiteraard aan verandering onderhevig, maar we leven toch niet in een intolerante, respectloze dictatuur?
“Burgerschap in Nederland wordt steeds meer gebonden aan loyaliteit met een nationale cultuur, die door zijn abstracte en nostalgische karakter migranten buitensluit.”
Niet alleen migranten, ook regionale minderheden.
of etnische minderheden
@6: Dat bedoelde ik eigenlijk.
Cultuur wordt gezien als een alternatief vóór, of als een aanvulling óp burgerrechten en socio-economische participatie.
Dit wordt vanuit de politiek linkerzijde vaker beweerd, en ook ik denk dat dit zo is, maar klopt dit wel? Wordt adherentie aan een Nederlandse (fantasie)cultuur echt gebruikt als een beleidsinstrument voor maatschappelijke uitsluiting?
Zo ja, dan is de voor de hand liggende oplossing dit beleid te wijzigen.
@3 vandyke
Er vanuit gaande dat uw cijfers kloppen hebben we het over honderden miljoenen euro’s die we kwijt zijn aan uitkeringen voor dit soort achterlijke types.
@1 Ik weet niet of het hier in de tekst over echte relifanatieke ‘handjesweigeraars’ gaat. Het negeren van een hand (bijvoorbeeld van een man aan een vrouw) kan ook uit een soort gebruuskeerdheid komen. Men verwacht in een gegeven situatie geen hand.
Wat ik een beetje lastig vind aan het verhaal is dat mij niet duidelijk welke definitie van cultuur de auteurs hanteren. Gaat het om religieuze gewoonten – waar @3 aan refereert – of loyaliteit aan een geografisch gebied (@5) of afkomst (@6). Het is voor mij niet helder.
In mijn studieboekjes gaat het bij culturele verschillen over de mate van machtsafstand, collectiviteit, individualisme, masculiniteit, directheid, risicomijding en ook loyaliteit, en zo nog een paar. En natuurlijk taal. (maar niet over hoofddoekjes en klompen) De auteurs gaan eigenlijk alleen maar in op sociaalgeografische loyaliteit. En cultuur behelst wel wat meer dan dat. M.i., uiteraard.
@9 Dat hoeft niet persé. Ik heb wel een vermoeden dat een flink deel van die groep werkloos is, omdat het waarschijnlijk oudere mensen betreft, maar dat hoeft niet natuurlijk. Er zijn zat beroepen waar je nauwelijks een vrouw tegenkomt.
Daar ging het echter niet om. Het ging om dat de schrijvers wel schrijven “Wie een uitgestoken hand negeert…”, terwijl dat dus maar een bijzonder kleine groep is.
Naast dat kleine groepje past zich het overgrote deel van de allochtonen zich makkelijk aan.
@9; hoe kom jij tot dat getal? Je mag even gaan leveren nu:
1. Aantallen ultraorthodoxe moslims/joden/grefo’s in een uitkering per stad svp. (plus bron)
2. Aard v.d. uitkering (WW, Wajong, Bijstand)
3. Hoogte van uitkeringen.
4. Berekening voor elk type uitkering.
@10 Tja, er kan ook het spreekwoord worden bedoelt: ‘een uitgestoken hand negeren’, maar gelet op wat er op volgt: “en zijn gesprekspartner niet recht in de ogen kijkt, zal grote moeite hebben om in Nederland werk te vinden en wordt uitgesloten, heb ik toch echt het idee dat het letterlijk is en dan kan ik mij niets anders voorstellen dan wat #1 ook al dacht.
@13: hij moet gewoon even zijn racistische blaat (achterlijke types) kwijt op de meest Hollandse manier mogelijk (beginnen over hoeveel het wel niet kost)
Het wegmoffelen van de eigen NL cultuur lijkt mij een wezenlijk bestanddeel van de nl cultuur.
We droegen onze taal niet over (vgl. Portugal), willen niet opvoeden (Bousquet 1937) en willen met dit ongedrag doorgaan.
Wat zijn dat voor mensen, Nederlanders? Zombies, meeschuifelende diakenhuismannetjes, aangevoerd door dominees en regenten?
Zoals gezegd uitgaande van de cijfers van vandyke(3) hebben we het over 1.5% van de allochtonen die weigert een hand te schudden. Dit percentage op een hoeveelheid van 3 miljoen allochtonen en met een gemiddelde uitkering van 1,000 euro per maand leidt tot de kostenpost voor dit soort onwelwillenden van euro 540,000,000 pj. Hoeveel oudere mensen met 3 “luierdagen” per week in verzorgingstehuizen die hun hele leven hard hebben gewerkt kan je daarmee helpen denk je?
@16; Dan zouden we dus 45.000 handenschudweigeraars in Nederland moeten hebben. Dat getal lijkt me nogal hoog. Zoveel salafisten zijn er niet eens in Nederland.
Jij gaat er maar vanuit dat ultraorthodoxe moslims per definitie werkloos zijn en een uitkering krijgt.
Maar als die niqaabvrouwen full-tijd moeder zijn en worden onderhouden door hun echtgenoot, ontvangen ze geen uitkering, en er zijn beroepen zat waarin je vrouwen geen hand hoeft te geven (oké, makelaar worden zit er niet in, en cliëntbehandelaar bij het UWV-werkbedrijf wordt ook lastig, maar er zijn genoeg callcenter- of administratieve banen. Of je gaat in een halalslagerij werken).
Dus nogmaals: jij mag eens even met concrete cijfers en een berekening komen.
@3
Het gaat niet om percentages want je kunt redeneren dat hoe hoger het percentage hoe meer het cultureel/religieus bepaalde gedrag norm is. Het gaat erom of je de cultuur van anderen wilt respecteren of niet.
@13 Je zou gelijk kunnen hebben hoor, dat ze daar wel op doelen. Komt waarschijnlijk door het woord ‘negeren’ ipv ‘weigeren’. Ik ken dat negeren en niet aankijken namelijk wel, omdat een NL’se nogal directe kennismaking in sommige situaties overkomt als een ongewenste toenadering. En dan heeft dat negeren niets met religie te maken. Een beetje vergelijkbaar met de Amerikaanse joviale arm om je schouder die krijgt van iemand die je maar een keer hebt gezien, die beantwoord ik ook niet automatisch.
@13; Volgens mij komen Tonkens en Hurenkamp gewoon met het meest extreme voorbeeld ter illustratie van fricties in de samenleving over cultureel verschillende vormen van burgerschap.
Maar er zijn ook minder extreme voorbeelden te geven. Ik heb gewerkt met moslimse collega’s die een HBO-diploma economie of psychologie hadden, maar er uitzagen alsof ze traditionele Turkse huisvrouwen waren.
Tja, daarmee vergroot je niet bepaald je kansen op de arbeidsmarkt. Je hebt toch al een achterstand vanwege je achternaam (want reken maar dat die blanke, heteroseksuele dertigers die de P&0-afdelingen bevolken daar willekeurig en onwillekeurig op selecteren) en zelfs als je uitgenodigd wordt voor een gesprek maakt het plaatje dat je kleding oproept meteen de eerste indruk.
Als ik in spijkerjack en met een hanenkam op kom dagen voor de functie van vertegenwoordiger, zal men mij ook niet representatief voor de functie vinden. Exit!
Het zit ‘m vaak in dat soort dingen. En als je dan een aantal banen op een lager niveau doet, sluit het CV ook nog eens niet aan. Komt dan nog vaak een gat in het CV bij wegens het zorgen voor jonge kinderen.
@18 Het gaat mij om de relevantie. In de inleiding wordt het genoemd. Met de cijfers wil ik aangeven dat het maar een fractie is van alle allochtonen. Als het een dergelijk klein aantal is dan vraag je je af waar wij het in godsnaam over hebben.
Het hele stuk lijkt echter in dat perspectief geschreven. Op zich vind ik het verhaal interessant, maar de inleiding deugt niet.
Edit: @20 Goed, maar liever niet de extreme voorbeelden?
Regio’s worden bewoond door kuddes al in deep time. Als je wilt aanschuiven..
Oftop..Mijn omslagpunt was pakweg, 20 jaar geleden. Een prof van Erasmus maakte zich op de buis sterk om deze zin in het aardrijkskundeboek te veranderen.
“de rijn stroomt bij Lobith ons land binnen”.
Wilde dat herschreven als ” de Rijn stroomt bij Lobith Nederland binnen”
Van ons tot iets neutraal abstracts.mijn broek zakte toen af.
Sorry, offtopic: PVV heeft weer iets van z’n programma binnengehaald: “Kinderbijslag en kindgebonden budget maximaal voor 2 kinderen”. (In het hoofdstuk met de mooie titel “Kiezen voor een sociaal Nederland”) Grotere gezinnen honderden euro’s meer gekort. Kamp, de vijfde colonne van de PVV in de regering, denkt natuurlijk: mensen met drie kinderen of meer zijn rijk, en dan hebben ze het geld niet nodig, of moslim, en die moeten niet zoveel kinderen krijgen.
Maar in de bezuinigingsplannen komt daar vanaf 2013 nog een vermogenstoets bij voor huishoudinkomens vanaf 80.000 euro
Dus alleen voor Henk en Ingrid die samen meer dan 80k euro verdienen.
En dan te bedenken dat de Rijn helemaal Nederland niet binnen stroomt bij Lobith. :)
wijsneus…spijk dan?
Dat de Rijn niet bij Lobith ONS land binnenkomt leer je zelfs al bij de inburgeringscursus.
@21
“dan vraag je je af waar wij het in godsnaam over hebben”
Bij de schrijvers van het artikel gaat het waarschijnlijk om een verkeerd gekozen voorbeeld. De gastjes willen hun onderwerp populariseren en denken er een voorbeeld uit de praktijk tegenaan te gooien.
Wat niet zo is zoals jij terecht aangeeft.
Bij degenen die meehelpen dit soort beelden (van de handweigeraar die niet aan de bak komt) te doen postvatten gaat het om onverdraagzaamheid.
1. Wanneer ik mij als Hollander domiciliair in Turkije vestig – als dat zou kunnen – en ik mij nogal opzichtig aan mijn Hollandse gebruiken vasthoud, zijn het niet de Turken in Turkije die mij uitsluiten, maar ben ik het die hen daar afwijs. Een brutale houding.
Pas nu de logica van deze redenering toe op Turken, Oeigoeren, Kannibalen en noem ze waarvandaan ook maar op, die zich hier zo graag willen ophouden. Permanent!
2.@ 3.
‘Totaal heb je het dan over hooguit 1,5% van de allochtonen die een hand weigert te schudden van een vrouw. Waar heb je het dan over?’
Ik wil het over die 1,5% hebben. Daarover! Absoluut en aanstekelijk een schrikbarend aantal dat zich niet met het cijfertje 1,5 laat bagatelliseren. Bedrog.
Waarom doe je dat? Je doet het altijd.
@30 Laten we eerst even constateren dat het cijfer van 1,5% een eigen leven is gaan leiden. Ik gaf het cijfer om aan te geven dat ik het niet eens was met de opstellers van het stuk met het voorbeeld dat zij kozen.
Als je het over allochtonen dan moet je niet die ‘1,5%’ extrapoleren over de totale groep (niet-westerse) allochtonen en dat is wat jij en de rest van rechts voortdurend doen.
Het is onzin om naar Staphorst te kijken en dan te zeggen dat christelijk Nederland er ook zo uitziet, laat staan geheel Nederland.
Dat gaat misschien wel een beetje op voor de VS, maar zeker niet voor Nederland.
Net zo absurd is het om te kijken naar bijvoorbeeld Saoedi Arabië en dan te zeggen zo zijn moslims.
In een rapport van het SCP dat vandaag is uitgekomen, wordt beschreven hoe Chinezen het doen in Nederland. Uitstekend dus. Vooral de tweede generatie doet het beter dan autochtonen. En dan hebben we het alleen nog maar over de Chinezen allochtonen uit China en nog geeneens over die afkomstig uit Indonesië en Suriname.
Chinezen maken 3% uit van de allochtonen. Ook zij zijn niet-westers. Het is net zo onzinnig om hun exemplarisch te laten zijn voor alle (niet-westerse) allochtonen als dat te doen voor een nog veel kleinere groep orthodoxe moslims.
Ik zat me eigenlijk na het lezen van het stuk af te vragen hoe je in een samenleving moet integreren als je niet bekend gemaakt wordt met de cultuur van die samenleving? Het lijkt mij dat je er dan aardig de aansluiting met die samenleving gaat missen.
Het artikel zanikt gewoon een eind in de ruimte en geeft geen enkele oplossing.
@30 “Een brutale houding.”
Maar de grootste schoft is degene die mij mijn eigen pad tot geluk probeert te ontzeggen.
@32 ‘Ík zat mij [ ] af te vragen enz.’
Maar dit is vragen naar het geheim van de NL cultuur. Die wil zich niet bekend maken, nooit. Vgl. c. 15. De club van Tonkens zet een eeuwen oude traditie voort.
Dan kan het ook zijn dat er geen NL-cultuur bestaat, en is dat wat verborgen moet blijven.
Volgens sommige sociale wetenschappers behoort NL tot de orde van de zeer vreemde samenlevingen, en met die mening ben ik het wel eens.
@33 Als jij op je gelukspad andere mensen wil
bedreigen, schofferen, bestelen, vermoorden, dan vind ik jou de grootste schoft. Begrijp je dat?
@34
…de NL cultuur. Die wil zich niet bekend maken, nooit.
Geef eens een voorbeeld van een land dat, anders dan dit vreemde Nederland, zijn cultuur “bekend heeft gemaakt”. Dan krijg ik een idee wat je precies bedoelt met een cultuur openbaren dan wel verbergen.
De Nederlandse samenleving zit niet zo eigenaardig in elkaar. Tot de Franse tijd ontzettend provinciaals (autonome gewesten). In de negentiende eeuw natievorming, toen is er van boven gedacht hoe ons land en cultuur vorm gegeven moet worden: nationale feestdagen, vaderlandse geschiedenis (VOC), introductie koningshuis, koopman-dominee, enz.
@36
In de negentiende eeuw natievorming…
Zoals ook in de rest van Europa, niks typisch Nederlands daaraan.
@37.
Dat bedoel ik! Toen zijn tradities en gewoonten bedacht, geherintroduceerd of bijgeschaafd met een stempeltje erop. Voorbeeld is Koninginnedag (traditie) net voor de 1 mei en om de populariteit van het koningshuis te verhogen. Typisch Nederlands, nee hoor, gewoon van bovenaf opgedrongen in samenwerking met de koopman en de dominee.
De geheimzinnigheid waar HPax over spreekt is vrijmetselarijpraat of ander ivoren toren gedrag.
@34 Wel even bij de les blijven. Je had het over gebruiken en niet over misdaden. Voor het eerste zijn mensen gelukkig vrij om te doen en te laten wat ze willen. Voor het laatste delen we straffen uit.
@HPAX
Jij zou er mordicus tegen zijn ook al was er maar 1 enkele moslim in Nederland die de hand weigerde te schudden. Dat zou volgens jou dan aan de kaak gesteld moeten worden. Misschien zelfs kamervragen over dit in jouw ogen ongewenste gedrag. Desnoods een petitie aan de Koningin. Opsporen die man en corrigeren als ik je goed begrijp. Misstanden mogen immers niet worden getolereerd.
Dat bedoel ik met onverdraagzaamheid. Je verdraagt het niet als een ander afwijkt in zijn gedrag en gewoonten.
@40: is die moslim die weigert een hand te schudden dan soms niet onverdraagzaam?
Integratie betekent doorgaans dat je je aanpast aan de samenleving waarin je terecht komt en niet omgekeerd.
En om moslims te zien als een soort übermensch… gaat me VEEL te ver.
@41
Misplaatste opmerking. Een moslim die weigert een hand te schudden met iemand van de andere sekse doet dat niet wegens onverdraagzaamheid maar wegens een extreme vorm van kuisheid (geen lichamelijk contact met een vreemde man of vrouw).
Wat ´n gezeik trouwens. Dan geeft iemand maar geen hand, so what? Je kunt ook over alles gaan kankeren. Ik vind jongelui die weigeren op te staan voor een bejaarde of mensen die luidruchtig bellen in het openbaar vervoer veel slechter sociaal geìntegreerd.
@41
Pffff… Een vrouw sluiert zich een man geeft geen hand. Volgens jou is dat uit onverdraagzaamheid. Onverdraagzaam is volgens mij iets anders. Onvrdrgzmhd is als je niet kunt verdragen dat een ander zich anders gedraagt. Waar jij dus last van hebt.
En waar haal je die Ubermenschen opeens vandaan? Alsof je opeens een opgeblazen pop uit de achterbak tovert.
Joh, laat je die onzin toch niet aanleunen!
@44
Juist. En dat heet nou onverdraagzaamheid. Andermans ´onzin´ niet om je heen kunnen verdragen.
Steeds vaker gebeurt het op Nederlandse fora. Steeds meer. PVV’ers zijn het noorden zoek. Cognitieve dissonantie. Waar is de leider in tijden van nood? Waar blijft de arm die de weg wijst? Het licht dat het pad aangeeft?
Tsja tegenwoordig moet de Nationalist het met 140 tekens op Twitter doen.
Jos, wat is dan onverdraagzaam? Het weigeren van een hand te geven een coute que coute vasthouden aan je eigen (verwrongen religieuze) denkbeelden? Hou eens op met die religies op een voetstuk te plaatsen. Dat waren ook maar een stel leefregeltjes uit lang vervlogen tijden.