Hieronder volgt een gastbijdrage van Marcel Meijer: docent economie en wiskunde en blogger op economische onderwerpen, dit artikel werd ook gepubliceerd op zijn eigen blog.
De staatsschuld is flink opgelopen het afgelopen jaar. Deze schuld moet worden afbetaald in de toekomst. Nu bestaat er de misvatting dat inflatie goed is omdat de overheidschuld dan minder wordt. Althans minder in reële zin.
De overheid kan de schuld verminderen door te bezuinigen. Aan het AOW-debat zien we dat dit een moeilijk traject is. We hebben nog een aantal van dergelijke maatregelen nodig om de zaken vlot te trekken. Dan moet je denken in de richting van het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek en het privatiseren van het hoger onderwijs. Dit is politiek een mijnenveld en waarschijnlijk dit dus niet voldoende opleveren.
Verder is het mogelijk om de belasting te verhogen. Nu zijn belastingen erg slecht voor de economie onder normale omstandigheden. Maar in de kwetsbare economie die we nu hebben is het funest. De economische groei is zelfs in een optimistisch scenario erg zwak. Een belastingverhoging zou deze groei ook nog eens afremmen. Duidelijk geen goed plan.
Dan blijft over de inflatie oftewel meer geld bijdrukken. Simpel gezegd de overheid zet de geldpers aan en vergroot zo de geldhoeveelheid. Hierdoor zie je de prijzen toenemen. Waarschijnlijk zullen ook de inkomens en de belasting met de inflatie meegroeien. Alles wordt gerekend tegen hogere prijzen, maar de schuld is hetzelfde gebleven. En zie hier het magische middel om de overheidsschuld te lijf te gaan.
Maar helaas zit er een vervelend addertje onder het gras. Voor al het spaargeld geldt namelijk het omgekeerde. Dus alle spaarpotjes worden relatief minder waard. En bij spaarpotje dat moet je dan vooral denken aan je pensioenvoorziening.
Maar daar is wel wat tegen in te brengen denken veel mensen. Als de rente maar hoog genoeg is dan hebben de gepensioneerden toch weer een hoger rendement. Het is dus niet erg als inflatie een stuk vermogen opeet als je maar genoeg rente krijgt om dit te compenseren. Dit argument gaat niet op en daar zijn twee belangrijke redenen voor.
Het verschil tussen de rente en de inflatie noem je reële rente. Als de rente 5 procent is en de inflatie 3 procent dan is de reële rente 2 procent (of beter 1,05/1,03=1,019 dus 1,9 procent). Deze reële rente is de bepalende factor voor de groei van je vermogen.
Een grotere geldgroei wordt juist bereikt door de rente te verlagen. De ruimere aanwezigheid van liquiditeit zorgt er verder voor dat er meer geld wordt uitgeleend. De mensen die geld lenen staan daardoor sterker dan degenen die het geld uitlenen en dit drukt ook de rente. Dit is een effect dat vooral op korte termijn werkt.
Door de vergroting van de geldhoeveelheid zullen de prijzen ook gaan stijgen. Afhankelijk van je definitie noem je het vergroten van de geldhoeveelheid inflatie of de hogere prijzen die erop volgen. De inflatie zal in iedere geval toenemen door de groei van de geldhoeveelheid. Als de rente dus ook laag blijft hebben we te maken met een lagere reële rente. De spaarders zijn dus wel degelijk de dupe.
Het effect van de renteverlaging is maar tijdelijk. De centrale bank kan natuurlijk de geldhoeveelheid blijven opblazen om de positieve effecten te verlengen. En dit houden ze inderdaad al een aantal jaren vol. Maar dit zal een keer eindigen want de inflatie kun je niet eindeloos op laten lopen.
Als de centrale bank de geldcreatie beperkt zal de rente weer oplopen. Dit kan nu juist weer doorslaan naar de andere kant. Lenen is enorm gestimuleerd en sparen is afgeremd door de rente-ingrepen. Laten ze de markt weer op zijn beloop dan moet lenen en sparen weer in evenwicht komen. De besparingen zullen omhoog moeten en de leningen omlaag. De logische uitkomst die de markt dan geeft is een hogere rente. Dat is namelijk aantrekkelijk voor spaarders en juist niet aantrekkelijk als je geld wil lenen. Maar de centrale banken stellen dit moment momenteel nog uit. Gaat de inflatie oplopen dan komt het moment dat de centrale banken de regie verliezen. De centrale banken zullen dan de rente wel moeten verhogen.
De verstoringen op de financiële markten zijn een groot risico voor degenen met spaargeld. En dat is iedereen die een pensioenregeling heeft. Er is veel onzekerheid over wat de waarde van je geld uiteindelijk zal zijn. Dat is geen prettig vooruitzicht als het gaat om je pensioen.
De tweede reden waarom inflatie niet werkt is een stuk eenvoudiger. Het is namelijke niet mogelijk om de schuldenaren te helpen door inflatie en tegelijkertijd de spaarders te ontzien. De inflatie helpt de mensen met schulden omdat de schuld makkelijker is af te betalen als prijzen en lonen stijgen. Maar stel dat de rente stijgt en daardoor hebben de spaarders geen last van de inflatie. De reële rente blijft dus gelijk. Maar dat geldt dan dus ook voor de mensen met een lening. Degene die een lening heeft ziet het voordeel van de inflatie verdampen doordat de rente oploopt. Je kan dus niet zowel de spaarders als de schuldenaren helpen.
Inflatie kan dus alleen de schuldenaren helpen als de rente laag blijft. En dat is schadelijk voor de spaarders. De overheid die inflatie gebruikt om de schuld te verminderen doet dat dus ten koste van de gepensioneerden. De inflatie en het ruime monetaire beleid dat gevoerd wordt door centrale banken is dus een verkapte belasting op de pensioenen. Concreet zie je dit terug in de beleggingen in staatsobligaties. Pensioenfondsen beleggen veel geld in staatsobligaties. De rente op deze staatsobligaties gaat uiteindelijk omlaag door het beleid van de centrale banken. En tegelijkertijd lopen de prijzen op. Dus het rendement op de pensioenen wordt lager door de lagere rente. En de koopkracht van het pensioen wordt lager door de inflatie. Beide zijn nadelig voor de gepensioneerden.
Dus uiteindelijk wordt de rekening door iemand betaald. Zoals het er nu uitziet worden de problemen doorgeschoven naar de gepensioneerden en de generaties die na ons komen. Er is dus geen goede exit-stategie. De overheid heeft teveel uitgegeven en de rekening moet betaald worden. En er is geen manier om er aan te ontsnappen.
Reacties (18)
De regering kan veel sparen door interin-managers weg te doen – “managers” die op andere plaatsen geen werk krijgen, waarschijnlijk omdat ze niet goed genoeg zijn, en tijdelijk de regering en/of ambtenaren adviseren. Uit eigen ervaring weet ik dat deze mensen nooit van de hoed en de rand weten.
Men kan veel bezuinigen door managementlagen weg te doen. Men kan een groot deel van het ambtenarenapparaat effectiever inzetten of wegbezuinigen.
Meer groei kan men genereren, met weinig moeite en uitgaven:
Men kan inzetten op meer flexibele werktijden voor ambtenaren, waardoor de filedruk afneemt, dus de economische schade die hier uit voortkomt evenzo en bovendien een betere service naar de burger toe bieden (Ik kan dan eindelijk op een winkelavond naar het gemeentehuis om mijn zaken te regelen).
Maar ja, dan heb je weer werklozen en wachtgelden en… Een regering die op (hogere) ambtenaren bezuinigt, dat zal wel een utopie zijn
Weet je van ook slecht voor je pensioen is? De volledige instorting van het internationale financiele system. Tsjonge, jonge, wat voor’n niveau is dit weer zeg. Ja inflatie is slecht voor spaarders. Duh.
@JSK: Dat is er met de interventie ook gebeurd. Leven we nu niet in het tijdperk “Na de bankencrisis”? Vele levensvatbare bedrijven zijn de nek omgedraaid omdat ze geen geld lenen kunnen, zodat de mannen van o.a. Lehmann brothers hun zakken kunnen vullen met bonussen.
@1: En dan vergeet je nog Shell, dat met afnemende files ook haar omziet ziet dalen.
@3: Zolang jij nog kan pinnen is het internationale financiele systeem niet ingestort.
“Nu zijn belastingen erg slecht voor de economie onder normale omstandigheden.”
En daar hou je dan op met lezen. Want met belastinggeld wordt geen infrastructuur aangelegd/verbeterd/onderhouden waar de economie van profiteert ? Wordt geen onderwijs betaald waar de economie van profiteert ? Wordt geen gezondheidszorg van gesubsidieerd waar de economie van profiteert ?
@KJ: Eens! Eindelijk zeg.
Pos(t)er die docent economie schijnt te zijn lijkt te denken dat Nederland op eigen houtje haar eigen financieel/monetaire plan kan trekken.
In EUROpa.
Dat stond in 2000 toch duidelijk in de krant. NOT!
@Mescaline Er staat niet in het artikel dat Nederland haar beleid aan moet passen. Dit beleid wordt op Europees niveau gemaakt. Zelfs als Nederland zou willen dan kan zij hier weinig tegen in brengen. De ECB is waarschijnlijk ook te klein op teveel af te wijken. Maar het is wel goed om te weten wat de gevolgen zijn van dit beleid en wie ervoor betaald ook als we er niets aan kunnen veranderen. JSK en KJ zijn het niet met me eens, maar zij hebben in ieder geval wel goed gelezen.
@Marcel Ik zie in je verhaal twee hoofdrolspelers: de overheid en de centrale banken. Die gooi je in een wirwar door elkaar. Nederland kan b.v. helemaal geen geld bijdrukken.
De Nederlandse staat is een client bij de Europese centrale banken en heeft maar te doen wat die toestaan.
@Mescaline Het begrip overheid is zeker in Europees verband een wir war door deels Europese en deels nationale bevoegdheden. De verwarring kan ik me voorstellen.
De geldhoeveelheid wordt inderdaad op Europees niveau bepaald en het begrotingsbeleid wordt voornamelijk op Nationaal niveau bepaald. Als ik het heb over de overheid dan bedoel ik het overheidsorgaan dat bevoegd is op het betreffende beleidsterrein. Dat had ik specifiek kunnen maken. Maar de achterliggende gedachte achter het stuk is niet specifiek van toepassing op de Europese situatie. Voor de FED en de VS zou je bijna hetzelfde verhaal kunnen houden ook al zijn de bevoegdheden daar weer anders.
Verder is het dus ook niet zozeer een mening hoe het anders zou moeten, maar uitleg over wat de gevolgen zijn. Dus het doel van het artikel is om uit te leggen wie er betalen voor de crisis. Niet wie er zou moeten betalen.
Dus het doel van het artikel is om uit te leggen wie er betalen voor de crisis.
En je denkt niet even aan die 50k ontslagen in de bouw? Jeetje man, waar leef jij?
Voor iedereen die denkt: JSK wat is je probleem.
Marcel doet alsof de relevante vraag
‘Inflatie of niet?’ is. Alsof de centrale banken en overheden graag inflatie willen. Alsof zij niet beseffen dat inflatie slecht voor spaarders en gepensioneerden is. Kom nou!
De vraag is ‘een riskant monetair beleid’ -of- ‘de ineenstorting van de internationaal financieel systeem, de internationale handel en de daarbij behorende massawerkloosheid en algehele ellende’.
Bovendien is inflatie (gedeeltelijk) niet iets waar iemand ook maar ene flikker over te zeggen heeft. Als China morgen besluit dat een aantal voor de industrie zeer belangrijke, maar ook zeer zeldzame metalen alleen nog maar voor de Chinese markt zijn (wat ze vorig jaar deden), dan gaat de prijs daarvan omhoog. Als Argentinie weer eens stom gedaan heeft met haar landbouwbeleid, en het is buitengewoon droog geweest in Australie, dan gaat de prijs van graan omhoog. Dan kun je als Nederland hoog of laag springen, maar inflatie is wat je krijgt.
@JSK Mijn doelstelling is ook om de beste oplossing te bereiken voor de 50k aan bowuvakkers waarvan de banen op de tocht staan. En ik streef naar de beste oplossing voor met name de armsten in de samenleving. Over deze doelstelling verschillen we niet van mening. We verschillen van mening over de oplossing. Jij gaat ervan uit dat het huidige beleid de financiele crisis heeft voorkomen. Naar mijn mening is de crisis alleen uitgesteld en komt deze er alsnog. Er zijn hoge kosten gemaakt voor de verkeerde oplossing. En dit is uiteindelijk schadelijk voor de armsten in de samenleving en de gewone werknemers.
@KJ Een verhoging van de importprijzen leidt op lange termijn niet tot een hoger prijspeil. Alleen de prijsverhoudingen zullen veranderen. Alleen een vergroting van de geldhoeveelheid leidt wel tot een structurele verhoging van het prijspeil. Voor pensioenen spelen alleen de lange termijn effecten een rol.
@Marcel; O ja ? Als het om essentiele grondstoffen gaat en het is structureel ? Hoe dan ?
@KJ Stel dat de olieprijs structureel hoger komt te liggen. Dat is zeker een mogelijkheid voor de toekomst. En daarbij laten we de hoeveelheid geld gelijk.
Wat hier gebeurt is dat olie schaarser wordt ten opzichte van andere produkten of arbeid. Omdat er niet meer geld in omloop is kunnen niet structureel alle prijzen verhoogd worden want daar is niet genoeg geld voor. Wat er gebeurt is dat de schaarste tot uiting komt in andere prijsverhoudingen. Olie zal bijvoorbeeld duurder worden en (sommige) salarissen zullen dalen.
Daarentegen als de geldhoeveelheid groter wordt dan verhogen simpelweg alle prijzen zonder dat de prijsverhoudingen op lange termijn veranderen. Als de geldhoeveelheid twee keer zo groot wordt dan zullen de prijzen op lange termijn ook twee keer zo groot worden. Nadeel hiervan is dat onderweg naar de dubbele prijzen er enorme verstoringen zijn die de welvaart herverdelen (van spaarders naar schuldenaren). Dit is een beloning voor degene die veel schulden maken en een straf voor de spaarders.
Prijzen zijn verhoudingsgetallen. Prijzen geven informatie over relatieve schaarste. In het geval van het opraken van olie zeggen de prijzen er is te weinig olie en de hoeveelheid arbeid is relatief minder schaars geworden ten opzichte van olie. Productieprocessen waarbij meer arbeid gebruikt wordt en relatief weinig olie zullen aantrekkelijker worden. Het prijssignaal geeft precies die informatie door die nodig is. En dit is ook goed want er moet een goede oplossing gevonden worden voor het tekort aan olie.
Ik wist wel dat beleggen in mijn studieschuld een verstandige beslissing was ;)