Ik loop hier met mijn lantaren…

COLUMN - Ik loop hier met mijn lantaren, en mijn lantaren met mij… en ik zoek naar welwillende, empatische, redelijke mensen die bereid zijn zich te informeren en met wie ik een volwassen gesprek kan voeren over zaken die ons allemaal bezighouden en waar we het niet op voorhand over eens zijn. Daar boven stralen de sterren, en ik probeer hier beneden te stralen, maar mijn zoektocht is nogal eenzaam.

Godfried Bomans beschrijft in een komisch verhaal hoe hij als kind twee Sinterklazen op straat zag vechten en van zijn Sinterklaasgeloof afviel. Toen hij de mijters, staven en baarden in het rond zag vliegen was het voor hem klaar. Zo voelde ik mij toen ik commentaren las uit wat ik nu maar even voor het gemak de “spirituele gemeenschap” noem op de uitzending van Arjen Lubach van afgelopen zondag.

De onwaarheden (“Lubach ontkent het bestaan van kindermisbruik”) en de loze verdachtmakingen (“Lubach’s programma is geproduceerd door de partner van minister Olongren, dus dit is geen zuivere koffie”) buitelen over elkaar heen, en het wordt pijnlijk duidelijk dat zwart wit denken hier de regel is. Nuance wordt maar matig gewaardeerd, want toen ik die op sociale media probeerde te zoeken werd ik getrakteerd op links naar dubieuze filmpjes, waaronder een onvermijdelijke Weltschmertz antwoord-video. Zulke filmpjes kijk ik niet, want een blik op de commentaren vertelt genoeg. Een en al nare scheldpartijen, uiteraard vol spelfouten, blinde woede en razernij, dwaze beschuldigingen en idiote verdachtmakingen. Als je weet dat dit het appreciërende publiek is hoef je zo’n filmpje echt niet meer te zien.

Het greintje geloof dat ik nog had in de collectieve wijsheid van de spirituele gemeenschap ben ik intussen helemaal kwijt. Het is me nu voorgoed duidelijk dat in de Nederlandse spiri-wereld de dwaallichten voorop lopen en niet in de gaten hebben dat ze de meute meevoeren in de richting van extreem-rechts. Complotdenkers genoeg hier, en ze beweren natuurlijk allemaal op hoge toon dat ze geen complotdenker zijn en dat ze zich ‘weggezet’ voelen. Sektariërs vinden nu eenmaal nooit van zichzelf dat ze in een sekte zitten. Corrigerende stemmen zijn zeldzaam. Dat is begrijpelijk want kritiek wordt hier maar matig gewaardeerd. Vragenstellers krijgen al gauw naar hun hoofd dat ze “gebrek hebben aan respect.”

Aan goeroes geen tekort in de spiri-wereld, maar redelijke volwassenen die bereid zijn onaangename waarheden onder ogen te zien zijn hier bijzonder zeldzaam. En onaangename waarheden zijn er op dit moment te over. We zitten midden in een dodelijke pandemie die we moeilijk onder controle krijgen. Hoe goed we ons hier doorheen gaan slaan hangt af van of we bereid zijn ons gedrag aan te passen aan de zeer onprettige werkelijkheid. We geloven in duurzame groei in een eindige wereld en we willen niet onder ogen zien dat dat een illusie is die we zo snel mogelijk moeten opgeven, en dat het klaar is met onze retreats naar Bali. De klimaatramp die we zelf hebben veroorzaakt door het ongebreideld verstoken van fossiele brandstof is al begonnen, maar wij, spirituele zoekers, willen weer ver weg op yoga-vakantie. We zitten midden in de zesde uitstervingsgolf en de soort homo sapiens staat daarbij ook op de rol. We proberen eraan voorbij te kijken. Dit soort waarheden onder ogen zien is een kolossale opgave. Onze spiritualiteit zou ons daarbij moeten helpen en onze spirituele leraren zouden ons de weg moeten wijzen uit onze illusies naar het onder ogen zien van de ongemakkelijke waarheid. Helaas, in de spirituele gemeenschap wordt in plaats daarvan de collectieve illusie gekoesterd. Er zijn uitzonderingen zoals Thich Nhat Hanh en Jem Bendell, maar veel zijn het er helaas niet.

Het is kennelijk veel gemakkelijker om als zelfbenoemd ‘spiritueel leraar’ of ‘verlichte meester’ te preken voor eigen parochie dan om een volwassen gesprek te voeren met welwillende medemensen die het niet op voorhand met ons eens zijn, die proberen redelijke argumenten aan te voeren voor andere standpunten, en die bereid zijn met ons op zoek te gaan naar de waarheid. De noodzaak om het eens te worden over hoe de feiten liggen wordt in de spiri-wereld stelselmatig ontkend. In plaats daarvan wordt het motto “dit is mijn waarheid” gebruikt als vrijbrief om te kunnen blijven geloven in noties die volledig met de objectieve werkelijkheid in strijd zijn. Het wij-zij denken (wij zijn ‘woke’, zij zijn de schapen) is strijk en zet. Wie “Ik voel dit zo, dus voor mij is het ook zo” inzet als waarheidscriterium schermt zichzelf af voor elke vorm van tegenspraak of kritiek. Dit is gevaarlijk want wanneer jouw gevoel en mijn gevoel elkaar tegenspreken en er geen beroep op redelijkheid mogelijk is ligt het geweld op de loer. De stap naar ranzige politieke clubjes aan de extreme rechterzijde van het spectrum is dan gauw gezet.

Beste mensen, nog één keertje dan. Lubach beweert in zijn uitzending niet dat kindermisbruik niet bestaat. Hij ontkent dat een wijdverbreid netwerk van kindermisbruik een groot deel van onze politici omvat. Hij laat beelden zien van verdwaasde malloten die onze politici op weg naar hun werk uitschelden voor kindermisbruikers. En vervolgens legt hij heel duidelijk uit hoe mensen in een fuik van desinformatie terecht komen door op YouTube filmpjes te klikken. Ze denken dat ze “research” doen, maar ze worden slachtoffer van een algoritme dat ze verder en verder de fabeltjesfuik inlokt. Prima dat er onderzoek wordt gedaan naar kinderhandel en kindermisbruik, want het bestaat en het is verschrikkelijk. Maar Lubach proberen af te doen als onbetrouwbaar en politiek verdacht is geen sterke zet. Ik vond het een briljante uitzending, en ik ben blij dat dit soort televisie nog wordt gemaakt. Hoera voor Arjen Lubach. Kijken die uitzending als je dat nog niet gedaan hebt. Hier is de link: De Online Fabeltjesfuik.

Zwart wit denken is OF OF, maar nuance zien is EN EN: ja, er is kinderhandel en kindermisbruik en dat is verschrikkelijk en het moet worden bestreden, EN nee, het is niet waar dat er een wereldomspannende elite bestaat waarvan een groot deel van onze politici deel uitmaakt en die zich bezig houdt met satanische rituelen rond kinderen.

Die zwart wit houding zie je helaas ook in het mondkapjes debat. Je kunt over die mondkapjes verschillend denken, en toegegeven, het zwalkende mondkapjes beleid van onze regering heeft velen in verwarring gebracht. Maar de meeste experts zijn het er over eens dat die mondkapjes bijdragen aan het indammen van de verspreiding van het corona-virus, mits toegepast in combinatie met andere maatregelen: sociale afstand bewaren, geen grote evenementen, frequent handen wassen, thuisblijven bij klachten die op covid-19 kunnen wijzen. Zelf heb ik niet de illusie dat die mondkapjes het grote verschil gaan maken, maar ik heb er ook geen moeite mee om een mondkapje te dragen in situaties waar medemensen die er anders over denken dat van mij verlangen. Ik doe het dan uit respect voor de ander, en ook omdat ik meen dat mijn mondkapje de kans (iets) verkleint dat ik die ander besmet. Kortom, ik doe het meer voor jou dan voor mezelf. Ook geloof ik in de signaalfunctie van de mondkapjes: ze herinneren ons eraan dat er een pandemie gaande is en dat we ons daarnaar dienen te gedragen. Nee, een mondkapje op hebben is niet slecht voor je gezondheid. Nee, je temperatuur laten opnemen met een infrarood thermometer veroorzaakt geen beschadiging aan je derde oog. Nee, de PCR covid test ondergaan veroorzaakt geen hersenschade. Nee, de PCR covid test is niet voor 80 procent onbetrouwbaar. Dit is allemaal doorzichtige desinformatie die wordt rondgestrooid door twijfelzaaiers.

Hypocrisie is: geen tegenspraak dulden maar van anderen op hoge toon eisen dat ze hun “research” doen. Hypocrisie is: van anderen respect eisen, de mond vol hebben over grenzen aangeven en bewaken, maar zelf over andermans grenzen heen banjeren. Willem Engel die journalisten wilde knuffelen die daar geen prijs op stelden is een stuitend voorbeeld. Hypocrisie is: weigeren een mondkapje te dragen met een beroep op jouw vrijheid, en niet in de gaten hebben dat je je schuldig maakt aan grensoverschrijdend gedrag jegens de ander die dat van jou vraagt.

Lieve mensen, laten we toch alsjeblieft een beetje toleranter en aardiger zijn naar elkaar.

-o-o-o-
Een paar links voor wie de weg terug wil vinden:

• Conspirituality podcast
• The Misinformation Age – How False Beliefs Spread, Cailin O’Connor and James Owen Weatherall. Yale University Press 2019.
• Website van Professor Jem Bendell
• Making Sense Podcast van Sam Harris. Een rationeel perspectief op spiritualiteit.
• The ZDoggMD Show Dr. Zubin Damania is een zeer welbespraakte arts die verhelderend licht werpt op zaken rond ziekte en gezondheid.

Dit artikel verscheen eerder op vaneijck.org