Hulspas weet het | Elitaire recensenten

COLUMN - Laat ik dat opiniestuk van Jona Lendering en mij (‘Koop eens een boek dat geen bestseller is‘) in de NRC van zaterdag 25 maart (ook hier op Sargasso te vinden), eens kritisch recenseren. Het is uiteraard al direct op het eerste gezicht een bedenkelijk stuk. Bedenkelijk, omdat de beide auteurs al relatief gemakkelijk toegang hebben tot de kolommen van de krant. In mijn optiek moeten de opiniepagina’s het domein zijn van de buitenstaanders. Hier had de redactie dus ‘nee’ moeten zeggen.

Bedenkelijk is ook de redenering die we presenteren. We zijn kritisch over uitgevers die boeken hypen in de hoop bestsellers te creëren, die bij voorkeur kiezen voor ‘me too’ boeken met dezelfde sfeer (‘een nieuwe Deense misdaadroman!’) of, in het geval van non-fictie, nóg meer over hetzelfde succesvolle onderwerp (‘het vervolg op Stephen Hawking!). Kortom, we zien verschraling.

Het meest logische gevolg zou een oproep aan uitgevers zijn om eens wat minder commercieel te denken, een business model te ontwikkelen voorbij de oude kruideniersmentaliteit en uitdagingen op te zoeken. Dat doen we niet. Een andere conclusie zou kunnen zijn dat de media dat commerciële papegaaiencircuit doorbreken. We hadden boekenredacties kunnen oproepen om wat minder vaak witte wijntjes te drinken aan de grachtengordel, en meer op zoek te gaan naar kleine interessante uitgevers. Doen we ook niet.

Of we zouden als recensenten de lezer plechtig kunnen beloven voortaan meer aandacht te besteden aan het onterecht vergeten boek. Doen we ook niet. Want we zijn laf. Dat is onverkoopbaar. We weten dat boekenredacties niet op ‘vergeten titels’ zitten te wachten. Ze willen besprekingen van boeken van uitgevers die witte wijn schenken, van boeken die hoog opgetast liggen in de boekhandel, omgeven door bordkartonnen kreten en kleurige slingers. En trouwens, we willen liever niet opgezadeld worden met boeken van onbekende, slecht schrijvende (en slecht geredigeerde) auteurs, over veel te lokale of obscure onderwerpen. Dan liever eerst de grove zeef van de commerciële uitgevers, die in elk geval oog hebben voor bekende en goede auteurs. Ook al vinden ze ‘bekend’ veel belangrijker dan ‘goed’.

Wat doen we wél? We leggen de verantwoordelijkheid bij de lezer. Die moet boeken bestellen op het internet bij onbekende uitgevers. Dat zal de uitgevers leren! Tja.

Volgens mij zijn we een stelletje ouderwetse neomarxisten. We denken (met de Frankfurter Schule) dat al dat kapitalistisch geweld de massa heeft vervreemd van zijn ware aard, en de zoektocht der mensheid naar ware zelfontplooiing blokkeert. Maar wij weten beter! Wij weten dat de massa lijdt onder ‘verschraling’ en wij weten wat zij wérkelijk nodig heeft.

We zijn een beetje van het padje af, vrees ik. Kijk, dat de Boekenweek een commercieel gedrocht is, dat weet iedereen. En dat het Boekenbal verboden moet worden weet ook iedereen. Schrijvers moeten lijden, dat levert mooi werk, dus zet ze maar op een droogje. Maar dat betekent niet dat de lezer op een droogje moet komen te staan. Gun ze toch dat gevoel deel uit te maken van iets groters, van een hype, van een beweging, van de buzz!

Dat is en blijft toch een van de voornaamste redenen om dat ene bekende boek te kopen. Omdat iedereen het daar over heeft. Niemand zit te wachten op een aangename tafelconversatie die ineens stilvalt, omdat u het zo nodig moet hebben over een volstrekt onbekend ‘meesterwerk’. Geef dan liever uw volstrekt originelere mening over Vijftig tinten grijs, of over Judas.

Daar wordt niemand wijzer van, maar je suggereert in elk geval (en je hebt dat aangename gevoel) ergens bij te horen. Je eigen boekenballetje, met een hapje en een wijntje. Daar horen geen onbekenden op te duiken. Toch?

[In de Boekenweek publiceerde Sargasso recensies van meesterwerken die uw boekhandel niet op voorraad heeft maar wel op voorraad zou moeten hebben. Gemist? Hier vind je ze terug]