HRW: ‘Moordpartijen in Egypte in augustus 2013 waren op het hoogste niveau gepland’

Ongeveer een jaar na de slachtingen bij het uiteenjagen van sit-ins in Caïro tegen het afzetten van de Egyptische president Mohammed Morsi, heeft de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) gisteren een buitengewoon vernietigend rapport gepubliceerd over hoe de Egyptische autoriteiten daarbij te werk gingen.

Het 188-pagina’s tellende rapport All According to Plan: The Rab’a Massacre and Mass Killings of Protesters in Egypt, documenteert de gebeurtenissen bij zes demonstraties tussen 5 juli en 17 augustus 2013 en komt tot de conclusie dat de aanvallen op de betogers volledig verliepen volgens een plan en dat het doden van tenminste 1.150 demonstranten van tevoren was ingecalculeerd.

‘Bij het uiteenjagen van de sit-in op alleen al het Raba’a al-Adawiya-plein volgden de troepen een plan dat rekening hield met duizenden doden. Er werden tenminste 817 mensen gedood, en waarschijnlijk tenminste 1.000,’ aldus HRW.

Volgens HRW is het totale dodental ongetwijfeld hoger dan de 817 gevallen, aangezien veel doden door familie of vrienden zijn meegenomen zonder te zijn geregistreerd, er nog steeds mensen worden vermist en ook honderden demonstranten gevangen zijn genomen, die vervolgens werden gemarteld en in een aantal gevallen gedood.

HRW geeft te kennen dat hoogstwaarschijnlijk sprake is geweest van misdaden tegen de menselijkheid en dat niemand in Egypte, van de lagere ambtenaren tot de opdrachtgevers op het hoogste niveau, zich voor deze misdaden heeft hoeven te verantwoorden. HRW beveelt aan financiële of andere hulpverlening aan Egypte stop te zetten zolang er niet een aanvaardbaar onderzoek heeft plaatsgevonden en de schuldigen zijn berecht.

HRW geeft – onder meer aan de hand van situatieschetsen – weer hoe de gang van zaken was op het Raba’a al-Adawiya-plein, waar een geschatte 85.000 mensen een sit-in hielden. Politie en het leger sloten het plein van alle kanten af en gingen het plein op met pantserwagens (APC’s), bulldozers, grondtroepen en sluipschutters. Er werd vrijwel zonder enige waarschuwing het vuur geopend op een grote menigte zonder dat er gedurende een uur of twaalf een ontsnappingsmogelijkheid was voor de mensen.

Er werd geschoten op geïmproviseerde medische hulpposten en sluipschutters mikten op iedereen die probeerde het Raba’a-ziekenhuis in of uit te komen. Tegen het einde van de dag werden het centrum van het plein, het veldhospitaal en de eerste verdieping van het Raba’a-ziekenhuis in brand gestoken, waarschijnlijk door militairen.

De autoriteiten hebben de actie onder meer gerechtvaardigd door te zeggen dat op de troepen was geschoten. Daarvoor zijn wel wat aanwijzingen gevonden (er werden op het plein vijftien geweren gevonden), maar naar de mening van HRW stond dat in geen enkele verhouding tot de manier waarop de actie plaatsvond.

‘Op het Rab’a Plein voerden de Egyptische veiligheidstroepen in een enkele dag een van de grootste moordpartijen uit de recente wereldgeschiedenis uit op demonstranten,’ zei Kenneth Roth, de algemeen directeur van Human Rights Watch. ‘Dit was niet een geval van excessief gebruik van geweld of slechte training. Het was een gewelddadige aanval die op het hoogste niveau gepland was door de Egyptische regering. Veel van de verantwoordelijke functionarissen zijn nog steeds in functie, en er is veel waarvoor zij zich dienen te verantwoorden.’

Het HRW-rapport is gebaseerd op bezoeken aan de plaatsen zelf, tijdens en kort na de gebeurtenissen, het horen van tweehonderd getuigen – onder wie omwonenden, demonstranten, artsen, en onafhankelijke journalisten – het bekijken van talloze uren aan video-opnamen en het doorspitten van uitspraken van politici en verantwoordelijke personen.

Als bewijs dat de regering van tevoren wist dat er grote aantallen doden zouden gaan vallen, vermeldt het rapport dat minister van Binnenlandse Zaken Mohamed Ibrahim in een tv-interview op 31 augustus 2013 zei dat het ministerie een dodental van ’tien procent van de mensen’ op Rab’a al-Adawiya had verwacht, waarbij hij eraan toevoegde dat ‘meer dan 20,000 mensen’ deelnamen aan de sit-in.

In september vertelde premier Hazem al-Beblawy aan de krant Al-Masry al-Youm dat het aantal mensen dat bij het uiteenjagen van de sit-ins van Raba’a al-Adawiya en het Nahda-plein in Giza op 14 augustus was gedood ‘in de buurt van de duizend’ was. Hij voegde eraan toe: ‘we verwachtten veel meer dan wat er uiteindelijk gebeurde. De uiteindelijke uitkomst was minder dan we hadden gedacht.’

En minister Ibrahim zei een dag na de verdrijving van de demonstranten tegen Al-Masry al-Youm dat ‘het plan voor de verspreiding voor honderd procent was geslaagd’ .

Human Rights Watch documenteerde ook nog vijf andere gebeurtenissen in juli en augustus 2013 waarbij sprake was van het doden van grote aantallen mensen:

• 5 juli – militairen schieten vijf demonstranten dood bij het hoofdkwartier van de Republikeinse Garde in Oost-Caïro, onder wie een demonstrant die alleen maar een poster van Morsi aan een hek wilden bevestigen. Hiervan is een video-opname.
• 8 juli – leger en politie openen het vuur op een menigte vreedzame supporters van Morsi die deelnemen aan een sit-in bij het hoofdkwartier van de Republikeinse Garde, waarbij tenminste 61 mensen worden gedood. Ook twee politiemensen komen om.
• 27 juli – de politie opent het vuur op een mars van supporters van Morsi bij het Manassa Gedenkteken in Oost-Cairo, waarbij tenminste 95 demonstranten worden gedood. Ook een politieman komt om.
• 14 augustus – veiligheidstroepen verdrijven de deelnemers aan een sit- in op het Nahda plein in Giza. Daarbij worden tenminste 87 mensen gedood. Ook twee politiemensen komen om.
• 16 augustus – De politie open het vuur op demonstranten op het Ramses-Plein in het centrum van Caïro, waarbij tenminste 120 demonstranten worden gedood evenals twee politiemensen.

Kenneth Roth, de algemeen directeur van HRW en Sarah Leah Whitson, de directeur Midden-Oosten en Noord-Afrika van HRW, werden maandag de toegang tot Egypte geweigerd. Zij werden twaalf uur vastgehouden op de luchthaven van Caïro en weer teruggestuurd. Ze hadden het rapport in Egypte willen presenteren. Egyptische kranten schreven overigens gisteren niets over de inhoud van het rapport.