Het wordt een jubileum dat vermoedelijk niemand viert: het Nederlandse weblog viert deze zomer zijn twintigjarig bestaan. Ik schreef in 2003 op Neder-L (de voorloper van Neerlandistiek, maar indertijd nog geen blog) dat in dat jaar het blog was doorgebroken, en toen was het genre nog bijzonder hip. Vijf jaar geleden vierde ik hier het vijftienjarig bestaan en was de glans er al een beetje vanaf. Wie staat er nu nog stil bij deze heuglijke gebeurtenis?
Het Wikipedia-artikel over het weblog ziet er hopeloos verouderd uit, en lijkt sinds ongeveer 2009 nauwelijks meer inhoudelijk bijgewerkt. Vorig jaar plaatste iemand nog een waarschuwing dat het artikel als het zo verwaarloosd was eigenlijk niet meer in de encyclopedie paste, maar het belangrijkste dat sindsdien lijkt te zijn gebeurd is dat die waarschuwing weer is weggehaald.
We mogen dus wel stellen dat de hype voorbij is.
Er is in Nederland ook maar één echt beroemd blog is, Geen Stijl. Afgelopen vrijdag verblijden ze Neerlandistiek met een paar honderd extra bezoekers, door in hun lijstje met links naar foto’s van schaars geklede vrouwen ook een link naar een artikel op onze site te plaatsen. Eerder die week wisten ze enige politieke ophef te genereren door een geheim ‘intern rapport’ van Forum voor Democratie over voormalig penningmeester Otten naar buiten te brengen.
Literair nieuws
Heel attent, kortom, van Jona Lendering om op zijn blog Mainzer Beobachter vrijdag een saluut te brengen aan onze site en te zeggen dat hij ons graag leest. Ik wil de complimenten ook wel retourneren, want de Mainzer Beobachter is het enige Nederlandse blog dat ik iedere dag lees. Maar we kunnen niet om de constatering heen dat we ons in een niche bevinden.
Daarbij moet gezegd dat de grenzen van het genre weblog wel wat vaag zijn. Tzum, dat ik ook iedere dag lees, noemt zich bijvoorbeeld een ‘literair weblog’ terwijl Neerlandistiek zich een ‘elektronisch tijdschrift’ noemt maar in de praktijk lijkt Tzum volgens mij meer op een tijdschrift dan Neerlandistiek. Dat ligt aan de opmaak, maar vooral door de focus op nieuwsberichten. Waar de kern van Neerlandistiek bestaat uit min of meer persoonlijke beschouwingen, gelardeerd met aankondigingen van congressen en nieuwe boeken, enz., lijkt het Tzum vooral te doen om een krant te zijn voor literair Nederland, met ook her en der een column.
Men zou Tzum iedere dag een pagina in een dagblad kunnen geven, en de lezer zou alleen merken dat er nu ineens wel heel veel literair nieuws in staat.
Wederwaardigheden
Het is misschien dat diffuse karakter van het weblog dat het zo ongrijpbaar maakt, zo weinig geschikt voor jubileumvieringen. Tijd dus om een en ander af te bakenen.
Er zijn geloof ik tot vier samenhangende karakteristieken die het blog onderscheiden van andere publicatievormen: een over de auteur, een over het onderwerp, een over de stijl en een over het publiek.
Het lijkt me bij blogs belangrijk dat er een bepaalde stem klinkt, of een groep stemmen. Sommige stemmen kun je verafschuwen, van andere kun je houden, maar ze moeten herkenbaar zijn. Wanneer op Neerlandistiek iemand over onderzoek schrijft, is die iemand doorgaans zelf ook een onderzoeker, met zijn eigen voor- en afkeuren, en die blijken. De artikelen van Kijk of Onze Taal passen doorgaans niet op een blog. Lendering noemt Frontaal Naakt als een van zijn voorbeelden en dat lijkt me inderdaad te drijven op de stem van hoofdredacteur Peter Breedveld – een nogal opgewonden stem die uitnodigt tot grote afkeur of grote waardering, dat is juist de aardigheid van zijn site.
Het is daarnaast ook van belang dat er een thema is voor het blog: Lendering schreef daar al over. Dat thema mag doorsneden worden met af en toe een obsessie van de blogger die helemaal niets met dat thema te maken heeft, dat is zelfs welkom. In weerwil van het vorige punt moet dat thema iets anders zijn dan de persoon van de blogger zelf. Bij vlogs werkt dat wel, en het blog is ook vijfentwintig jaar geleden begonnen als op internet geknalde dagboeken – in Nederland werd Merel Roze er beroemd mee – maar ik ken eigenlijk geen voorbeeld van een hedendaags blog dat alleen maar over de wederwaardigheden van de auteur gaat. (Afgezien misschien van de enkele literaire schrijver die op internet zijn kunsten vertoont, zoals Arnon Grunberg of Henk van Straten.)
Deze eerste twee criteria samennemend zou je kunnen zeggen dat een goed blog een ‘zakelijk’ onderwerp neemt (de biologische chemie, de geschiedenis van Bilthoven, de nakende ondergang van het vrije westen) en dit persoonlijk maakt. Alle goede blogs die ik ken voldoen aan deze voorwaarde.
Privé-besognes
Voor de stijl geldt dat deze een beetje rafelig moet zijn. Stukjes op een blog moeten de suggestie wekken er binnen een paar minuten op geknald te zijn, en ze moeten net niet helemaal af zijn. Af en toe een tikfout is verplicht, net als een soms geheel ontwrichte structuur. Dit aspect heeft het misschien nog wel over uit het dagboekverleden. De schrijver moet misschien wel zijn best doen om publiek te trekken en dat te behagen, maar moet dit niet teveel laten merken. Het voelt een beetje ongemakkelijk om hier voorbeelden te geven, want dat ‘onaffe’ ziet men snel als kritiek – terwijl het dus een stijlkenmerk is. Laat ik hier dus ons eigen Neerlandistiek opvoeren.
Die drie dingen samen hebben ook invloed op het publiek. Dat moet bijna even zichtbaar zijn als de auteurs. Ik bedoel daarmee niet dat een reactiepaneel verplicht is, maar eerder dat de stukjes zelf een publiek moeten oproepen. Bij de Mainzer Beobachter lees je er bijvoorbeeld vanaf dat hier een groep wat oudere mensen met een goede opleiding worden aangesproken die zelf bijvoorbeeld een beta-studie hebben gedaan maar het gymnasium nooit zijn vergeten en nu smullen van hun ontdekkingen dat over de oudheid steeds wat te leren valt.
In al deze opzichten lijken blogs dus het meest op openbare brieven, zoals je die in het Nieuwe Testament vindt (de brieven van Paulus aan die en die of van Petrus aan zus en zo), zoals die werden gepubliceerd in de Spectators in de achttiende eeuw, of de wetenschappelijke tijdschriften uit die periode, enzovoort. Omdat ze brieven zijn laat de auteur zich zien en spreekt hij de veronderstelde lezers aan; omdat ze openbaar zijn bevatten ze niet alleen maar privé-besognes en is de stijl niet al te gepolijst.
De hype van het weblog is misschien voorbij, het genre gaat zo bezien nooit verloren.
Dit artikel verscheen eerder op Neerlandistiek.
Reacties (19)
Echt? Het kan mijn beroepsdeformatie zijn, maar ik vind het doorgaans distractoren die om correctie schreeuwen. Van een speling met de spelling kan ik genieten, maar te veel d/t-fouten jagen me weg.
Social media waren de nagel aan de doodskist voor blogs. Als je tot eind vorig decennium als opiniemaker je mening online kwijt wilde dan moest je een blog beginnen of je aansluiten bij een collectief.
Met de opkomst van social media, en dan vooral twitter, verdween die noodzaak. Het gevolg was de kaalslag op bloggebied van nu. Zonde, want probeer nog maar eens een tweet terug te vinden na een paar weken.
Je ziet veel twitteraars briljante draadjes maken over allerlei onderwerpen, en na 2 dagen zijn die in de vergetelheid verdwenen. Een Auke Hoekstra (https://twitter.com/aukehoekstra) doet bijvoorbeeld goed werk op het gebied van het ontkrachten van de nonsense van klimaatcriminelen, maar het lukt me nu al niet meer om een aantal van zijn eerdere draadjes te vinden.
Dat kan veel beter worden geaggregeerd op een blog.
Nu een beetje on topic: Ik denk dat je, als je een succesvol blog wil hebben, het inderdaad handig is om je te focussen op een niche.
Sargasso houdt zich alvast niet aan zo’n niche. Misschien dat we daardoor ook nooit écht zijn doorgebroken :). Maar aan de andere kant, hoe zouden we mét een niche nog Sargasso zijn?
@2 goed gezegd.
@2: Social media waren de nagel aan de doodskist voor blogs.
Blogs zijn social media.
https://en.wikipedia.org/wiki/Social_media
Waar je op doelt (denk ik) zijn web 2.0 internet applicaties als facebook, etc.
Het gevolg was de kaalslag op bloggebied van nu.
Huh? Relatief gezien misschien maar Geenstijl, Joop, FTM, etc hebben toch meer dagelijke bezoekers dan ooit? En de kwaliteit van bijvoorbeeld een FTM is veel hoger dan wat je vond 5 a 10 jaar geleden. En is natuurlijk wel veel niet-blogcontent bij gekomen, dus in relatieve zin zijn blogs minder dominant dan vroeger. Maar dat een “kaalslag” noemen vind ik sour grapes: mijn huis wordt niet kleiner als mijn buurman een aanbouw plaatst.
Sargasso houdt zich alvast niet aan zo’n niche. Misschien dat we daardoor ook nooit écht zijn doorgebroken :).
Lijkt me sterk. Het meest succesvolle Nederlandse weblog – GS – zit zeker niet in een niche.
GeenStijl heeft veel minder bezoekers dan vroeger, Joop is misschien een goed voorbeeld. Maar FTM is gewoonweg geen blog.
Maar het aantal actieve blogs is gedecimeerd: kijk maar naar het plaatje https://sargasso.nl/battle-blogs-war-lost/
Waarom is FTM geen blog? Omdat er geen reactie mogelijkheid is? Omdat de updates niet dagelijks zijn?
Dat er minder blogs zijn dan eerst vind ik geen argument. Het aantal fabrikanten van auto’s neemt ook jaren af: dat betekent niet dat de auto minder populair is geworden. Consolidatie hoort bij het volwassen worden van een “bedrijfstak”. Vergelijk met het aantal zoekmachines: op een gegeven moment weet iemand hoe je het goed moet doen en hoeft het wiel niet tien keer opnieuw worden uitgevonden.
Je kunt ook zeggen dat het weblog volwassen is geworden. Vroeger had ook elk dorp bij wijze van spreken zijn eigen krant en nu zijn er in feite nog maar een handvol grote spelers, en dat was al zo vóór de opkomst van het internet.
Het klonk aanvankelijk ook zo aantrekkelijk, ’s avonds na het werk effe een stukkie schrijven en de volgende morgen stond jouw stukkie online, voor een prikkie en over de hele wereld te lezen! Totdat het stukkie schrijven na een paar maanden niet meer elke dag lukt. En dan blijkt dat visitors niet vanzelf komen maar wel vanzelf gaan.
Zo blijven uiteindelijk alleen de echte doorzetters over of de collectieven die samen elke dag een paar artikelen weten te produceren, zoals Joop en Sargasso.
Zijn Facebook of Twitter echt concurrenten van de weblogs? Ik zelf zie er 99 van de 100 keer vanaf om daar discussies te volgen. Je bent vaak lang bezig uit te vissen wie op wat reageert, althans ik.
Twitter inderdaad, maar ook podcasts en video-essays maken weblogs (of webartikelen in het algemeen) steeds overbodiger. Het zou me sowieso niet eens zo veel verbazen als het geschreven woord (buiten tweets & reaguursels) binnenkort helemaal van het internet verdwenen is.
Dezelfde soort mensen die twintig jaar geleden een blog zouden beginnen, beginnen tegenwoordig immers eerder een podcast of Youtube-kanaal. Als consument haal ik mijn (nieuws)commentaar of essays ook steeds vaker daar dan via weblogs of webartikelen.
En het zijn ook niet alleen amateurs. Ook (bijv.) DeCorrespondent en Vox.com richten zich steeds meer podcasts en/of videocontent, en zoals gezegd zou het me dus niet zoveel verbazen als ze over een paar jaar gewoon helemaal ophouden met geschreven content.
@5: GeenStijl heeft veel minder bezoekers dan vroeger,
Had nog opgezocht: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/07/geenstijl-is-te-koop-maar-wie-heeft-nog-interesse-a1605867
Minder dan in topjaar 2017 maar ongeveer evenveel als in 2016. Verschil is 1 miljoen. Is dat niet goed gemaakt door de opkomst van nieuwe blogs zoals Joop, etc?
@8: [ maar ook podcasts en video-essays maken weblogs (of webartikelen in het algemeen) steeds overbodiger. ]
Misschien hoor ik niet tot de doelgroep, maar podcasts en video’s vindt ik over het algemeen ontzettend traag. Lezen gaat doorgaans veel sneller tenzij er veel bewegende beelden uitgelegd moeten worden. Podcasts is voor mij misschien iets voor in de auto of onder de douche.
De Telegraaf probeert ook steeds meer video’s te pushen, maar wat een tijdverspilling is dat, zeg.
@1: Helemaal mee eens! Ik merk zelfs een spatie teveel op. Maar dat schijnt een irritante eigenschap te zijn :)
@6: FTM is onderzoeksjournalistiek, duh.
@8: Holy crap dude, ik hoop ’t niet. Ik ben een binge-lezer, terwijl ik ondertussen tv kijk (vooral luister dus). Dat zou niet meer kunnen. Mijn brein zou dood gaan van verveling.
@9: Joop is niet nieuw. Nota bene de aanleiding voor oprichting Jaap, nu The Post Online. Het zijn eerder dat soort sites die waarschijnlijk lezers wegtrekken van GS. Hoewel de verschillen nou ook weer niet zo groot zijn, iets minder “satire” misschien maar de harde toon is hetzelfde.
Daarom vind je op die sites vrijwel nooit linkse, of zelfs minder radicaal rechtse reaguurders, terwijl op links georiënteerde sites wel altijd rechtse reaguurders zitten. Als je een keer uit je bubbel wil stappen en niet meteen je kop eraf gebeten wil krijgen, of regelrechte bedreigingen voor je kiezen wil krijgen, ben je beter af op linkse sites. Ik wil maar zeggen. Beter slinks dan slechts. Veel diverser, genuanceerder en toleranter.
@14 Daarbij: sites als GS en TPO gooiden gewoon iedereen er af die te kritisch was. Zag Bertje B regelmatig schuimbekken Dat Het Zijn Site Was En Hij Bepaalde Wat de Regels Waren. Ridder voor het vrije woord zijn is alleen leuk als je niet wordt tegengesproken, blijkbaar.
@8 / @13 – ik hoop het ook niet. Geloof het eigenlijk ook niet. De bittere ellende van podcasts is dat ze heel veel tijd kosten om te luisteren, veel meer dan wanneer je de informatie zou moeten lezen. Dat is leuk als je veel klusjes het waarbij je op de achtergrond kan luisteren (reizen met trein/bus/auto naar werk, strijken, whatever), maar als je dat niet hebt is het volstrekt inefficient (en zonde van de tijd).
@15: Ja dat hoor ik dus ook links en rechts. Gewoon geband worden omdat je weerwoord geeft. Nah ja. Te sneu. Ik las trouwens laatst een artikel waarbij hij ook gehoord was (weet ff niet meer waar), waarin hij toegaf nogal geradicaliseerd te zijn, door de voldoening die het geeft om op internet tekeer te gaan. Nog sneuer.
Very cool dat je je eigen kleren strijkt! Beetje sneu van mij dat ik dat eruit pik, maar dat is ervaringsdeskundigheid haha.
@16: Nou bij Joop wordt je niet snel geband, maar om de haverklap worden zonder enige opgaaf van redenen reacties geweigerd. Vooral de artikelschrijver rechtstreeks bekritiseren is riskant. Dezelfde reactie 24 uur later weer plaatsen lukt vaak wel omdat er dan waarschijnlijk een ander moderator zit.
Je zou van de stichtende VARA toch een opvoedende houding verwachten en je vertellen waarom je reactie niet geplaatst wordt.
P.S. onlangs beweerde jij dat voortaan op Joop de reacties direct geplaatst werden i.p.v. na acceptatie, maar dat klopt voor geen meter. Nog steeds wachttijden tot wel 6 uur.
@12: het een sluit het ander niet uit. maar goed, jij beweerde ook bij hoog en laag dat blogs geen sociale media zouden zijn so what do you know.
@15: Ik heb dezelfde ervaring op TPO. Bij de eerste de beste reactie van mij op een artikel van Bertje B. begon hij me verrot te schelden met “linkse etterbak” en dergelijke. En dan had ik niet eens fel commentaar geleverd en zeker niet op de persoon gespeeld. Ik was hogelijk verbaasd dat zo iemand een discussiesite runde. Een week later zat Bertje B. de keurige meneer uit te hangen bij Dit Was Het Nieuws.
Ik denk dat Karin gelijk heeft dat rechts geen linkse reageerders accepteert, terwijl links wel rechtse reageerders accepteert. Zie Joop en Sargasso.