Soms is de politiek geen onschuldige hobby. In Amerika trek je gekken aan die de symbolen van Palin (de kruisdraden van een vizier) wat te letterlijk nemen. Het politieke debat heeft daar veel van een burgeroorlog, waarbij nog net geen geweld wordt gebruikt. Soms slaat een gek toe.
In Nederland kwam Fortuyn om door een links warhoofd, Theo van Gogh door een islamitisch warhoofd. Is het de prijs die naamsbekendheid nu en dan vraagt? Een teken van hoop is dat de geblokte sheriff in Tucson/Arizona, zonder dat de verdachte van de schietpartij een verklaring had gegeven voor zijn handelen, het rabiate politieke discours in Amerika als de oorzaak aanwees.
In Buitenhof trad (9 jan) de directeur van het SCP, Paul Schnabel op: hij zag een grote ik-gerichtheid en een weinig dappere elite. ‘Met mij gaat het wel goed, maar met het land niet’, vatte hij de bevindingen van het onderzoek samen. De remedie volgens hem: een elite die eerlijker is over de boodschappen, die moete worden gebracht. Het was wel boeiend, maar het lukte niet om het thema van me af te zetten. Ook in ons politiek debat is de toon verhard, zie de zure kolommen van Martin Bosma, die steeds meer aan senator McCarthy doet denken, in de NRC. Wat is er precies?
In mijn archief vond ik een artikel in de NRC met de kop, die Schnabel bijna letterlijk uitsprak: “Mij gaat het goed, maar de wereld niet.” (8 sept.2009) Elchardus, die hier zijn Rob lezing samenvat, spreekt over de kloof die ontstaat tussen de privésfeer en de publieke sfeer. Hij ziet die veroorzaakt door de de-traditionalisering, het einde van de ideologie. Dat het tijdperk van de ideologie zou aflopen, werd al in de jaren zestig door Daniel Bell aangekondigd. Maar van betekenis is natuurlijk vooral dat de rol van allerlei bemiddelende en verbindende sociale structuren afnam, van kerken, vakbonden, politieke partijen en dergelijke. Ontideologisering en ontzuiling werden bij ons vaak in een adem genoemd.
De partijen hebben gekozen voor het dimmen van hun politieke profiel, het afschudden van de “rode veren” bij Kok, het bereiken van kleine verbeteringen bij Bos, het verbinden en het eerlijke bij Cohen. Het principieel niet-ideologische D66 bestaat nog steeds, al heeft het weinig van betekenis bereikt. Groen Links heeft met Halsema een greep naar een vrijdenkend liberalisme gedaan. Elders zie je dergelijke bewegingen: het socialisme van Blair, zoals opnieuw door Giddens gevormd.
Verbetering van de levensomstandigheden van de burgers was het devies. Het idee was dat tevreden burgers zich niet tegen de partijen zouden keren, die bevredigende omstandigheden hadden veroorzaakt. Maar helaas, dat blijkt niet te kloppen. Elchardus ziet wel degelijk een grootse opvatting van politiek bij mensen. “Burgers willen zich een oordeel vellen over hoe het gaat met de samenleving. Het is in die oordeelsvorming dat de hedendaagse politiek aanwezig moet zijn.”
Maar daarin zijn gevestigde partijen afwezig. Wat samenvloeit is media-invloed en de politiek van het onbehagen. Aldus en tot zover, de Vlaamse filosoof.
Wat beweer je dan? Is het een schamele functie van de massamedia dat zij het onbehagen aanwakkeren? Hebben wij behoefte aan een “Goed Nieuwsshow”, over het publieke belang, terwijl het individuele lot ons zo positief gezind is dat het buiten beschouwing kan blijven? Het gaat wel goed, maar het gaat niet iedereen goed. Moeten de partijen meeslepende ideologisch getinte vergezichten aanbieden, over een utopische samenleving, waar een visionaire leider ons brengen zal? Is de politieke betekenis van Internet vooral dat het kleine gemeenschappen van gelijkdenkenden bevordert en daarmee fragmenterend werkt? Is er nog wel een meeslepend vergezicht?
Het is de vraag, hoewel een samenleving van Islamitische smetten vrij, een zekere aantrekkingskracht lijkt te hebben. PvdA leider Cohen verwijt de PVV dat die partij mensen uitsluit, maar het leeuwendeel van de achterban van de PVV voelt zich uitgesloten. (NRC, 8 jan.2011) Misschien is het insluiten en uitsluiten wel meer het thema, dan de ideologie, want mensen willen ergens bij horen. Als het isolement van Turkse jongeren een probleem is, dan komt dit ook door het gevoel nergens bij te horen, tweederangs burger te zijn.
Bas Heyne in een stuk over Cohen, zegt dat dit niet zo’n slim of effectief verwijt is: als je de PVV verwijt mensen uit te sluiten, terwijl de aanhang van de PVV zich juist uitgesloten voelt, kun je moeilijk verwachten dat dit een verwijt is dat aankomt. (NRC, 8 jan,2011) Maar zijn punchline is:
“Alles wijst er op dat het de grootste oppositiepartij van ons land aan denkkracht ontbreekt.”
Dat is wel stevige kost. Maar is het ook onterecht? Als het er wel is, wordt het goed verborgen.
Het thema van de verharding in het debat brengt mij op het begrip pacificatie. Vroeger, toen alles nog overzichtelijk was, de organisaties in het maatschappelijk leven een stevige rol speelden en voor de sociale orde en controle zorgden, hadden we de elites aan de bovenkant van het systeem. Onder in de wereld mocht men elkaar bestrijde en bevechten, maar de elites sloten hun akkoorden, relativeerden de tegenstellingen en plooiden. De politicoloog Lijphart vond er het begrip pacificatiemodel voor uit. Dat leverde tenminste sociale vrede.
Waar ik, met Schnabel en Elchardus op uitkom is:
– Ontideologisering en verzuiling hebben een kloof tussen privé en openbaar veroorzaakt;
– De bemiddeling tussen die sferen komt van de media, maar verloopt gebrekkig;
– De pacificatie moet misschien nog steeds komen van verzoenende en plooiende elites.
Dat is het thema van het laatste boek van Paul Frissen, ‘Gevaar Verplicht’. (2009, Amsterdam) Nu de pacificatie er niet meer is, zullen we zuinig moeten zijn op onze elites; nieuwe vergezichten moeten worden aangeboden, die ook een beetje consistent zijn. Dat is een mooie en uitdagende opdracht voor de oppositie. Maar een beetje tempo is geboden.
Reacties (19)
Wat een kanjer van een gotspe! Wel de zogenaamd zure column van Martin Bosma vermelden en niet de duizenden voorbeelden van demonisering en nazificatie door links. Ik zit zeker op Sargasso? Zo’n flutcolumn heeft natuurlijk geen enkele waarde voor het debat…gewoon een Jan Trompje!
@1. Wat is een Jan Trompje? Zuurrechts woordje voor zeker iets onbetekenends…
Beste Emile, een nazi een nazi noemen is geen nazificatie.
En ga nu maar weer je laarzen poetsen.
Ik wil niet flauw doen, maar dit gezwollen taalgebruik lijkt me inderdaad een gebrekkig verlopende bemiddeling tussen sferen die nodig eens gepacificeerd moet worden. Om te beginnen met helder taalgebruik. Zeg het in je eigen woorden; vermijdt clichés en hou het simpel. Bas Heijne (met een ij) kan dat nu juist wel.
Wat vandriel zegt.
mijn god.. weer niet doorheen te komen.. wat slecht geschreven weer
Ik haakte al af na de tweede alinea.
@6. Schrijf je lekker zelf een artikel, zelf is je niveau vaak ook tenenkrommend laag.
@ ‘Het vuil’ etc.
1) Eén na laatste alinea (‘De politicoloog Lijphart vond er het begrip pacificatiemodel voor uit. Dat leverde tenminste sociale vrede.’).
Maar Lijphart vond dat ‘model’ ook non-transparant. En van de verering van of onderworpenheid van het volk eraan, schrijft hij: ‘Deference may be too weak to describe this attitude to authority; perhaps one ought to speak of ‘docility’. (A. Lijphart, Accommodation, o.a. pp. 159-162).
Na wat ik boven heb geciteerd, laat zich de uitdrukking: ‘zuinig moeten zijn op onze elites, als serviel beoordelen. Ze te verjagen als civiel.
2) De moordenaar van Fortuyn was geen ‘warhoofd’, maar een sterk gemotiveerde, geconcentreerde persoon. Idem die van van Gogh. Er zijn inderdaad dodende warhoofden, maar dat laatste begrip mag niet lui subs. misleidend worden gebruikt. Wat het in ‘Het vuil’ is.
3) Algemeen maakt Doormaal’s artikel op mij de indruk van een alweer een saai, quasi-evenwichtig artikel, ontworpen om verstolen een linksachtige* regentenstand in Nederland te helpen aan het bewind te blijven. Naar zijn persoonlijk belang en motief laat zich gissen.
* Ik herinner mij Doormaal’s geuite bewondering of ‘deference’ voor Femke Halsema.
In Nederland kwam Fortuyn om door een links warhoofd, Theo van Gogh door een islamitisch warhoofd.
Doen alsof je het hier hebt over vergelijkbare fenomenen is doelbewust verwarring zaaien in de discussie. Beide bovenstaande heren waren weliswaar abuis in hun opvattingen en gingen ver over de schreef van wat moreel acceptabel was, maar beiden waren lucide en functioneerden in de maatschappij. Loughner daarentegen leed (lijdt), naar het zich laat aanzien, aan een zware psychose.
Het is een Socratisch lot. Ik weet niets, dus ik probeer voorzichtig een redenering te delen met de lezers.
Ik doe dat niet in de bitse sound bites, die internetters als leesbare opinies waarderen. Het zal wel quasi-evenwichtig zijn of vervelend, maar ik zoek debat over inhoud.
De moordenaars zet ik als warhoofd neer. Dat is de wijze waarop Fox News probeerde de sheriff van Tucson in de hoek te zetten en Palin uit de wind te houden. Maar Schrama (wel iemand met een naam!)merkt dat niet eens.
Ook viel niet op dat ik in mijn vorige stuk over Judt, vooral gepuzzeld was over de hardnekkigheid van mijn geloof in linkse mantra’s. Je kunt niet voortdurend alzijdig genuanceerd zijn.
Mooi dat Hpax iets vindt van Lijphart, maar waarom die persoonlijke uithaal? Ik ben 65 jaar en alle ambitie voorbij; maar Halsema is voor mij het beste en kleurrijkste kamerlid sinds tijden. Ik stemde er niet op, maar vind het wel.
Kj vindt dat ik verwarring zaai: maar ik gaf al aan dat ik probeer te depolitiseren. Warhoofden halen trekkers over en denken daarmee politieke bijdragen te leveren. Mijn pleidooi is gericht op een niet giftige dialoog. De sheriff van Tucson sprak van een Mecca of bigotry. Dat vind ik nu wel weer geestig.
@tom van doormaal;
De moordenaars zet ik als warhoofd neer.
Als het over moordenaars gaat zul je altijd een schaal aantreffen. Dan is het toch niet zo gek als iemand klaagt ?
Dat is de wijze waarop Fox News probeerde de sheriff van Tucson in de hoek te zetten en Palin uit de wind te houden.
De sheriff was geen moordenaar, en Fox geen overheid; ik weet zeker dat de ‘warhoofderigheid’ niet vergelijkbaar is. Niet door jou en niet door Fox. Goed, wat Fox doet is zonder meer storend, maar niet misdadig. Ze zijn niet verplicht om jou te plezieren.
Kj vindt dat ik verwarring zaai: maar ik gaf al aan dat ik probeer te depolitiseren.
Als je denkt te de-politiseren, ben je naïef. Zeker als je weet dat het antwoord op de vraag of dit een politieke aanslag was of niet, en of de associaties van de dader relevant zijn of niet, staat of valt met de toerekeningsvatbaarheid van de dader.
@KJ: ik snap er bijna niks van. Fox probeerde de sheriff er toe te brengen te zeggen dat het een ziek warhoofd was, die schoot. Daarmee deden ze een poging om de politieke dimensie te kleineren. De sheriff moest dat wel erkennen, maar bleef bij zijn eigen interpretatie.
Ik vind het logisch dat Fox dat deed, ik vind het leuk dat de sheriff vol hield.
Natuurlijk heb je warhoofden in soorten en maten; maar voor mij is nu net van belang deze doden als slachtoffer van warhoofden neer te zetten. Ik wil niet dat ze het eerste slachtoffer zijn in een burgeroorlog. Want dat is het alternatief.
Niet de dader bepaalt het karakter van een aanslag, maar de omstanders. Ik ben blij dat die “naieve” Cohen burgemeester van Amsterdam was, toen van Gogh het leven liet.
Gatsamme wat is me dat nou voor een hak op de tak artikel zeg ! Fijn dat Elchardus en Frissen worden aangehaald maar kunnen we niet beter gewoon hun teksten lezen, of interviews met deze heren ? Want om aan het eind ook weer te springen van de vaststelling van een kloof naar een plots “De bemiddeling tussen die sferen komt van de media” – dat alleen al gaat me te ver. Het rammelt in alle details en het gaat nergens heen. Ook al is het onderwerp interessant en zijn de intenties goed.
Dito #13: “Niet de dader (…) maar de omstaanders” is zeer betwistbaar en redelijk naast de kwestie. Hoe de slachtoffers worden aangevoeld zullen de nabestaanden wel bepalen, en de media of andere partijen moeten er inderdaad niet mee aan de haal gaan. Da’s meer een punt van kunnen we aub nuance ipv polarisering hebben dan zelf stellig te gaan poneren dat het van belang is als wat voor slachtoffer de doden in deze fase worden gezien.
@14:Het kost mij weer moeite om de reactie op 13 te begrijpen. Dat schept een band.
We hebben het over politieke moorden, niet over het strafrecht of nabestaanden. Mijn redenering is: als je de moordenaar ziet als een geïsoleerde gek, dan kun je verder met elkaar in discussie over de politiek.
Als je dat niet doet, dan heb je eigenlijk het begin van een burgeroorlog. De sheriff in Tucson werd terecht daarop bevraagd door Fox en hij gaf toe dat de politieke interpretatie van hem was.
Daarmee werd de schietpartij een tragisch incident, in plaats van iets ergers.
Ik kan me niet voorstellen dat we het daarover niet eens zijn. Dat ik het een keer met Fox eens ben, is al ontregelend genoeg.
Zou u het stuk dààr dan niet mee openen? Want #14 gaat eerst en vooral over de post an sich, niet zozeer enkel over #13.
Theo van Gogh (vzmh) schreef al over Cohen, “burgemeester in oorlogtijd en dat bedoel ik niet als een compliment”
De achterliggende vraag die nooit beantwoord is: “is er in dit land plaats voor types als Theo van Gogh (vzmh) of is dat teveel gevraagd?”
De regering wil niet meer gedonder en neemt de beveiliging van GW op zich, maar eigenlijk is dat een paardenmiddel.
Ik droom soms van een vrede waar mensen als Geert Wilders onafhankelijk van zijn uitspraken onbezorgd de fiets kan pakken.
Als we dat in Nederland kunnen organiseren dan zal dat significant pacificerend werken. Dan zal het gezag van de overheid weer toenemen, dan zullen de traditionele partijen ook weer groeien.
@16: ik registreer de verwarring niet met vreugde, maar ik heb niet de behoefte in herhaling te vallen. Ik probeer de werkelijkheid te begrijpen, soms lukt dat goed, soms heb ik kribbige lezers.
@17: ik ben het eens: GW moet gewoon de fiets kunnen pakken. Ook Halsema vindt dat overigens en wil er de parlementaire onschendbaarheid voor uitbreiden. Maar woorden en het gebruik van symbolen gaan soms ook ver. Havel heeft daar ooit een mooie beschouwing aan gewijd. Die zoek ik op. Het probleem is hoe je vredig samenleven organiseert…
@17: Ik denk dat het illusie is dat je ten alle tijde veilig bepaalde opmerkingen kan maken. Ik vind wel dat het moet kunnen. Maar niet iedereen kan andermans uitspraken relativeren. En niet iedereen is mondig genoeg om met woorden de strijd aan te gaan. \
@18: ‘Het probleem is hoe je vredig samenleven organiseert…’ Dat is niet te organiseren. Je kan best doen, maar lukken zal het nooit.