Het onderscheid tussen links en rechts is ouderwets. Tenminste, dat is wat ik regelmatig hoor. Maar is dat wel zo? Politieke partijen zijn in het algemeen rechtser geworden, lijken meer op elkaar en er verschijnt wel eens een nieuwe speler in de politieke arena. Maar waarom zou het onderscheid tussen links en rechts nu niet meer toe doen? Vergelijk de politiek eens met suiker. Honderd jaar terug hadden we twee smaken: bruine en witte suiker. Daarna kwamen er steeds meer smaken, zoetjes en zoetstoffen en nu hebben we er een heleboel, die allemaal verrassend veel op elkaar lijken. De authentieke smaken bestaan nog wel, alleen produceert niemand die ouderwetse suiker meer. Die smaken vinden we tegenwoordig te overheersend. Te radicaal. Te puur.
Al zijn partijen verrechtst, zijn de verschillen tussen partijen kleiner geworden en komt er wel eens een partijtje bij, de begrippen links en rechts behouden hun bestaansrecht. Zelfs het feit dat er een rechtse beweging is, met een populistisch links standpuntje, doet daar niets aan af. Iedereen heeft wel een idee waar links of rechts ongeveer voor staat. Maar wat is nu de crux? Het cruciale verschil tussen links en rechts is voor mij het achterliggende mensbeeld. In welke mate heeft de mens een eigen vrije wil? In welke mate is iemand zelf verantwoordelijk, en in welke mate moet de overheid verantwoording nemen? Hoe voorkom je criminaliteit? Ligt de nadruk op preventie of juist op harde straffen? Wat is een rechtvaardig belastingstelsel? Rechts gelooft meer in de vrije wil dan links. En aangezien wetenschappers ook verschillend denken over de vrije wil, blijft politiek voorlopig vooral een kwestie van geloven. Geloven in het eigen gelijk en het ongelijk van de ander.
Links en rechts staan niet meer diametraal tegenover elkaar, maar linkse en rechtse partijen bestaan nog wel. Tegenwoordig wordt meer van de kiezer en consument gevraagd dan in het begin van de vorige eeuw. We kiezen niet voor een volkomen vrije nachtwakerstaat of een door de staat gerealiseerd arbeidersparadijs. Daar geloven we niet in. We hebben niet langer alleen maar bruine of alleen maar witte suiker. Meer keuzes, betekent meer vrijheid. Maar meer vrijheid, betekent ook meer verantwoordelijkheid. Kunnen we daar nog wel mee omgaan?
Of merken we door al die vlakke smaken, niet eens meer de verschillen op?
Reacties (13)
“En aangezien wetenschappers ook verschillend denken over de vrije wil.”
Oja?
Ik had de indruk dat de meeste wetenschappers die zich met vrije wil bezighouden ’t het meest waarschijnlijk achten dat onze hersens ons laten denken dat we een vrije wil hebben, maar dat er geen feitelijk bewijs voor is.
Ik hoor het graag als er ook serieus wetenschappelijk werk de andere kant op wijst.
Wat betreft politiek maak ik voor mezelf nog een tweede onderscheid. Partijen die politiek zien als “belangen behartigen” om zo door dualisme tot goed en rechtvaardig bestuur te komen. En partijen die politiek zien als “verstandige keuzes maken” om zo door… tja… verstandige keuzes te maken tot goed en rechtvaardig bestuur te komen.
SP, CDA, VVD, PVV, CU, SGP en de helft van de PvdA behoren tot de eerste categorie. GL, D66 en de andere helft van de PvdA behoren tot de tweede categorie.
Niemand gebruikt of produceert nog ouderwetse suiker? Wat een poep.
Rechts gelooft meer in de vrije wil dan links
Lijkt me niet. Onder ‘rechtse politici’ wordt nog steeds gelooft in rationele markten die altijd automagisch de meeste gewenste en dus beste oplossing te geven, en rationeel calculerende burgers die perfect te modeleren zouden moeten zijn. Dat dat al minstens 20 jaar bewezen is onzin te zijn doet daar blijkbaar niet aan af.
Verschil in eigen verantwoordelijkheid klopt wel; wat daar uit voortvloeit is ook een grotere toegestane inkomensongelijkheid. Rechts gelooft in ‘iedereen heeft de kans om miljonair te worden’, links doet meer aan vangnetten voor sukkelaars die de pech hadden om niet zo goed af te zijn.
@2, Candy suiker gebruik ik zelden, wit of bruin – allebei niet. Het is een metafoor.
@3, toch hoor ik in mijn omgeving alleen zelf bekende rechtserts over vrije wil praten, bakje pinda’s erbij, maar echte vrije wil is natuurlijk onzin – of je kent de literatuur niet. Dus als je dan nog aan eigen verantwoordelijkheid in de context van geen vrije wil toekomt, dan ben je zeker al een bakje pinda’s en een biertje verder.
suikerklontjes geven wel een leuke Pavlov reflex … Need Sugar
Met alle respect, het artikel is volkomen nietszeggend. Het mist namelijk alle punten die in de maatschappij leven. Namelijk.. en dat mag u zelf completeren om het artikel body te geven.
Ik trap af met black snake moan…
@DJ: ik denk dat je rechts/links niet alleen moet uitleggen in termen van vrije wil, maar dat je het eerder moet zien als ‘hoe ga je om met risico’s?: neem je alle risico zelf, met alle gevaar van dien, of verdeel je die over anderen?’
Dat hele vrije-wil verhaal is een after-the-fact rationalizatie om de *kans* op vette winst binnen te halen. En het werkt: mensen hebben liever een inkomen van $1000 met een hele kleine kans op $1.000.000, dan een inkomen van $2000 zonder kans op $1 miljoen …
@7, maar wat als je denkt niet alle risico’s zelf te nemen omdat je verzekerd bent en juridische contracten hebt …
het is onmogelijk dat die werkelijkheid niet blijkt te bestaan
en ja, dat werkt
@8: ‘rechts’ gelooft op een andere manier in de maakbare samenleving. Dit is jaren 60/70 all over, maar dan zonder de sex, drugs & rock-n-roll.
@6 zoals gewoonlijk heeft u weer helemaal gelijk. Saaie lul.
@9, de alternatieve jaren 80, leuk … :|
@10, ik heb een wikileak-luier aan, sorry
Ook een groot deel van de werknemers associeert zich meer met rechts dan links. Rechts lijkt zich verder los te hebben gemaakt van zijn liberale wortels en pleit steeds meer voor staatsbemoeienis.
Als de politiek zich laf in het midden nestelt, trekt het electoraat naar de uiterste polen van het politiek spectrum.
Omdat de maatschappij maakbaar is, wil nog niet zeggen dat de realiteit maakbaar.