ANALYSE - Volgens de wetten van het politieke drama gaat eerst alle aandacht naar de krachten die tegen iemand samenspannen. Als er niets gebeurt, loopt het verhaal weer leeg. Als een aanval wel lukt, kantelt het momentum naar inkeer en zuivering. Vrienden van het slachtoffer nemen over: was dit nodig? Anderen wijzen op de politieke motieven van de aanvallers, op hun hypocrisie tegenover de verdiensten van het slachtoffer en de noodzaak te besturen. In goed politiek drama ontstaat dan discussie over wie precies de held is: Caesar of Brutus? Uiteindelijk oordeelt het publiek daarover – al dan niet aangevoerd door een koor van commentatoren.
Fred de Graaf bleek niet te begrijpen dat het publiek het laatste oordeel toekomt. Het was althans een weinig overtuigende en grotesk uitgevoerde verdediging om met vijf messen in de rug uitvoerig te gaan illustreren welk een omvangrijke veiligheidsoperatie door zijn hand in goede banen was geleid. Dat zal hem als voormalige burgemeester van Apeldoorn ongetwijfeld goed hebben gedaan, maar het was niet de discussie. Die ging over de vraag of hij procedures gepolitiseerd had.
De Graafs verweer op dat punt was zo mogelijk nog tragischer en fataler. Nadat hij eerst had betoogd dat de Volkskrant in de door hemzelf geautoriseerde tekst een verkeerd beeld had gecreëerd, werd het dinsdag een kwestie van vuige streken vanuit de Tweede Kamer, gericht op zijn onafhankelijkheid. Het ging echter niet om zijn onafhankelijkheid en het gaat ook niet om de Tweede Kamer. Wat De Graaf zich in zijn rol als Voorzitter van de Verenigde Vergadering meende te mogen permitteren in de richting van eedweigeraars in de Tweede Kamer, krijgt hij onverkort op het eigen bordje. Iets met een koekje en eigen deeg. De Graaf had dinsdag dus òf moeten zwijgen om de feiten zelf te laten spreken, òf voluit moeten gaan met een betoog dat het hoe dan ook een opluchting was dat Wilders niet naast de Koning door het beeld was komen banjeren. In ieder geval niet meer betwisten dat hij moest vertrekken. De handelingen van het drama zijn al voorbij. Met het treurige betoog dat hij nu afstak, irriteert De Graaf het publiek dat over zijn val zal oordelen. De directeur van AnsaldoBreda begrijpt beter hoe het werkt. Hij maakte, eveneens afgelopen dinsdag, zijn rol volledig waar door de kwaliteit van een trein waarvan af en toe een deur loslaat te verdedigen.
De aanvallers uit het drama van vorige week, op hun beurt, verwaarlozen evenzeer hun rol. In plaats van de volle verantwoordelijkheid te nemen voor de val van De Graaf, mompelen ze dat ze alleen maar een paar vragen hadden willen stellen, of een paar onduidelijkheden wilden wegnemen of zoiets. In plaats van als Brutus een volle verdediging te voeren voor de noodzaak het systeem te redden van persoonlijke voorkeuren en belangen, sjokken de fractieleiders Samsom en Roemer rond als verbouwereerde Obelixen die ‘alleen maar wilden spelen met de Romeinen.’ Ook dat irriteert het publiek.
Nu Bootsma het opneemt voor De Graaf, zal ik hier zijn politieke val verdedigen. Het ging namelijk niet zijn integriteit. Dat zal allemaal wel. Het ging om Wilders’ vertrouwen in het parlementaire stelsel, en meer nog, om dat van zijn achterban. Je kunt namelijk veel van Wilders vinden, maar hij is altijd voluit parlementariër gebleven. Het is populisme, playing by the rules. Daarmee houdt de Grote Blonde Leider zijn op veel punten teleurgestelde achterban binnen onze parlementaire democratie, in plaats van zijn positie uit te buiten tot één grote aanval op het systeem zelf. De waarde van deze opstelling van Wilders is ontzettend groot. Elke Voorzitter van de Verenigde Vergadering die zich zo onaantastbaar waant dat hij trots meedeelt blij te zijn Wilders buiten beeld te hebben kunnen houden, is daarom per definitie onhoudbaar. Het is namelijk niet zijn taak om een comfortabel plaatje voor Willem-Alexander te componeren, maar om de regels van het spel zo neutraal te houden dat ze daadwerkelijk van iedereen kunnen blijven. Een scheidsrechter die een betwistbaar penalty geeft tegen een elftal waarvan hij toegeeft te gruwen, kan ook onmiddellijk vertrekken.
Reacties (7)
Hoe komt het toch dat het zonnekoning gehalte bij vvd-ers zo hoog is? Nu van Miltenburg nog, al was het maar voor het upstagen van de koning met dat rode jurkje.
De Graaf had dinsdag dus òf moeten zwijgen om de feiten zelf te laten spreken, òf voluit moeten gaan met een betoog dat het hoe dan ook een opluchting was dat Wilders niet naast de Koning door het beeld was komen banjeren.
Of (3) er moet in de procedures officieel worden bepaalt dat ongewenste types niet mee mogen doen. En dat dan in diplomatieke bewoordingen, iets met controversieel, orde, onbesproken enzo.
Vermakelijk eerst opscheppen hoe slim je wel was. Als het averechts uitwerkt, wild om je heen slaan.
Hoe ongeschikt kun je zijn?
Dat heb ik inmiddels al wel zo vaak gehoord, zonder onderbouwing. Wilders moest volgens sommige commentatoren vrijgesproken worden ‘omdat zijn achterban anders het vertrouwen in de democratie zou verliezen’. Ik vind het een beetje overdreven om bij elk politiek relletje, waarbij Wilders betrokken is, meteen de wind naar Wilders moet waaien -Wilders hoeft zelf niets te doen, het wordt vóór hem gedaan!-, en als reden de nonsens omdat anders ‘zijn achterban, die anderhalf miljoen mensen’ het laatste greintje vertrouwen zou verliezen in de democratische rechtsstaat’ vind ik baarlijk. Dan is er ook nog:
Neen, dit is geen gesel der democratie, gesteund door buitenlandse gelden, een autocratie voerend in zijn eigen partij, tekeergaand tegen alles wat van vreemd bloed is. Neen, dit is een man die zijn verantwoordelijkheid neemt, zich continu in het debat mengt, maar zich de mond gesnoerd ziet worden door totalitairen. In al zijn nederigheid heeft hij de rol op zich genomen die zijn electoraat hem in de handen heeft geschoven. Hij is de enige die de oprechte woede van de menigte kan bedwingen en omzetten in politieke beloftes die hij waarmaakt. Hij is de menner des Volks. Laten we allen even op de knieën vallen en bedenken dat de progressieve elite zonder Wilders overgeleverd zou zijn aan hen, die anders met toortsen en hooivorken schreeuwend en plunderend door de straten zou trekken, de hoofden eisend van bestuurders, gelijk die aan de Witt.
Dat citaat is enerzijds een belediging van het electoraat van Wilders, dat oprechte zorgen heeft over een veranderende samenleving. Anderzijds doet het Wilders teveel eer: de man die zijn fractie nauwelijks onder controle heeft om niet (uit de school) te klappen, zou de enige zijn die een menigte van 1,5 miljoen van een orgie van geweld kan afhouden.
Nee, Fred de Graaf moest weg. Wel om de integriteit te behouden. Hij mocht bepalen wie er ingeleide deed, er waren geen officiële criteria. Hij had zich niet moeten uitlaten over welke afwegingen hij mee heeft genomen. De benoeming van Wilders zou aandacht trekken, maar zou geen reden zijn om hem niet op te nemen.
Maar goed, de Graaf is weg om de integriteit, maar de integriteit van wie? De Graaf is zelf weg gegaan, maar hij wou niet weg. Het was misschien meer integer geweest als hij was blijven zitten en de 1e Kamer over zijn positie had laten stemmen. Volgens de Graaf moest hij van de Tweede Kamer weg, wat zou betekenen dat hij toestaat dat er oneigenlijke invloed wordt uitgeoefend in de Senaat door de Tweede Kamer. Hoe een man van eer en geweten -wat ik wél vind blijken uit zijn verklaring over de kwestie- dat zou toestaan, als dat het enige is, vind ik moeilijk te begrijpen. Dat er pressie vanuit de VVD zou zijn, lijkt me waarschijnlijker: “We laten je hoe dan ook vallen: de integriteit van de partij staat al een tijdje op het spel. Of je vertrekt zelf, of we laten je publiek vallen. En geef nou zelf toe: van alle fouten die de VVD gemaakt heeft, is dit wel de minste, en van alle VVD-bestuurders die in opspraak zijn geraakt, ben jij toch een van de beteren. Deze strenge bestraffing zou het imago van competente partij van de VVD goed doen. Jij bespaart je alleen de schande door zelf het initiatief te nemen.”
Over de geruchten dat de Graaf weg moest om van Miltenburg te sparen, kan ik kort zijn. Zij zou het besef niet hebben om zo’n kleine inschattingsfout te maken en daarover te berichten. Iemand die als een blinde gek in de rondte rent, kun je niet aanrekenen dat-ie niet heeft nagedacht over de volgende stap, laat staan dat je die persoon kunt aanrekenen dat-ie die neemt. Dat zij, de incompetente voorzitter van de Tweede Kamer, nog in functie is en de Graaf, die verder van onbesproken gedrag is, weg zou moeten, is haast een godswonder te noemen.
@2: maar wie bepaalt wie er ongewenste types zijn? ik voel een Godwin opkomen als ik denk aan mensen die als ongewenst worden bestempeld
@4: Dat Wilders vrijgesproken zou moeten worden vanwege het vertrouwen van zijn achterban heb ik niet beweerd en is inderdaad onzin. Maar betekent dit dat het vertrouwen van zijn achterban (en dat van iedereen) in de neutraliteit van het politieke staatsrecht ook irrelevant is?
Het tweede deel van je reactie is zo mogelijk nog hysterischer. Het ging niet over het snoeren van de mond van Wilders.
@6 Ik zag een parallel tussen het vrijspreken van Wilders en deze affaire. De overeenkomst was dat als er geen vrijspraak was geweest, de achterban van Wilders het vertrouwen in de rechtsstaat zou verliezen. Volgens jou speelde dit namelijk hier ook mee. Dat jij de vrijspraak niet hebt aangehaald, klopt. Jij bent ook niet één van die commentatoren die dat toen zei (naar mijn weten), daar ben ik me van bewust. Mocht het zo overgekomen zijn, dan bied ik mijn verontschuldigingen daarvoor aan. Wat ik wél zeg is dat je die lijn, die die commentatoren volgden, voortzet, als je het hebt over Wilders en zijn fragiele vertrouwen (en die van zijn achterban) in de Nederlandse rechtsstaat. Dat zijn vertrouwen (en die van zijn achterban en die van… iedereen) in het geding is gekomen, dat is van belang en dus zeker relevant.
Jij legde naar mijn idee de nadruk op dat het niet zomaar een parlementariër was, maar Wilders, door hem, zijn achterban en zijn populisme expliciet te noemen. Vergeef me dan als ik dacht dat het stuk ging om het (niet-)snoeren van de mond van Wilders. Misschien heb ik er teveel achter gelezen als je zegt: “Daarmee houdt de Grote Blonde Leider zijn op veel punten teleurgestelde achterban binnen onze parlementaire democratie, in plaats van zijn positie uit te buiten tot één grote aanval op het systeem zelf.” Maar dan had je je woorden anders moeten kiezen, minder dubbelzinnig en insinuerend. Misschien dat het daardoor hysterisch lijkt, als ik over iets val, wat jij misschien een inhoudsloze bijzin vindt. Ik vind het een karakteristieke typering over de achterban van Wilders door een aantal commentatoren (vooral zij, die niet te hard tegen Wiilders willen ageren). Ik denk ook niet dat die typering klopt.
Mocht je iets anders bedoelen met ‘hysterisch’, dan geef ik daar graag toelichting op. Maar wees dan wel specifiek. Zoals je het nu doet: “Het tweede deel van je reactie is zo mogelijk nog hysterischer.” is onduidelijk wat je bedoelt. Nu blijf ik in onbegrip achter over wat jij bedoelt, en jij blijft in onbegrip achter over waarom ik zo ‘hysterisch’ doe.