De opstanden in de Arabische landen worden op verschillende manieren geduid. Wat is er aan de hand in Tunesië, Egypte, Jemen, Bahrein, Libië? Is het een opstand van vrijheidslievende democraten tegen autoritaire regimes, vergelijkbaar met de revoluties in Oost-Europa in 1989? Is het een sociale revolutie tegen het neoliberalisme, tegen de corruptie en voor een eerlijker verdeling van de rijkdommen? Zijn de betogers pro-westers, streven ze naar een hechtere band met Europa en Amerika? Of juist anti-westers, uit afkeer tegen de VS en Europese landen die deze misdadige dictaturen, inclusief die van de alom verfoeide Gaddafi, zo lang in het zadel hebben gehouden? Of zal het uiteindelijk allemaal uitlopen op een islamitische machtsovername zoals na de Iraanse revolutie van 1979? Niemand heeft de huidige omwentelingen in de Arabische wereld voorspeld. De interpretatie van deze gebeurtenissen door het westen kan nu wel een factor worden in de uitkomst van het proces. Welk ‘frame’ gaat het winnen in de omgang met de nieuwe Arabische realiteit?
De angst voor de Arabieren of islamieten (de nuance wordt vaak gemist) is in Europa wijd verbreid. Het rechts-populistische frame van Wilders c.s. is er een van angst en wantrouwen. Elk signaal dat opgevat kan worden als effect van een groeiende macht van islamitische partijen zal worden geïnterpreteerd binnen het kader van de dreiging die de islam biedt voor de Europese cultuur. Vanuit deze invalshoek zullen de ontwikkelingen in de Arabische wereld dus met argusogen worden bekeken. Terwijl het ook anders kan. NRC-columnist Hofland zag een paar weken geleden in de demonstraties op het Tahrirplein in Caïro juist een bewijs dat de rechts-populistische these niet deugt. De Europese cultuur wint nu juist terrein in de Arabische wereld. Op 9 februari schreef Hofland in de NRC:
De revoluties in Tunesië en Egypte zijn niet het gevolg van het islamitisch expansionisme dat het eerste geloofsartikel van Wilders en zijn geestverwanten is. Het massaal en radicaal verzet komt voort uit het toenemend verlangen van de bevolking naar vrijheid en welvaart, zoals die in het Westen bestaan. Dezelfde oorzaak had de mislukte revolutie in Iran in 2009. Niet het Westen moet bang zijn voor expansie van de islam; het is andersom. Ons deel van de wereld toont een wijze van leven die voor het dictatoriaal geregeerde proletariaat in het Midden-Oosten steeds begeerlijker wordt.
Voor Ayaan Hirsi Ali is deze redenering te gemakkelijk. NRC-columnist Heldring citeert deze week uit het stuk dat zij (toevallig ook op 9 februari) schreef in de Financial Times:
Zij die een parallel trekken met 1989 en een vreedzame overgang naar een seculaire veelpartijendemocratie verwachten, vergeten hoe weinig ervaring de aanhangers van een seculaire democratie in de moslimwereld hebben. De Moslimbroederschap, de enige goed georganiseerde partij, berust op een meer dan duizendjarige traditie van onderwerping. De Mubaraks en de Gaddafi’s zijn geen anomalie, maar het product van het structurele gebrek aan vrijheid dat eigen is aan de massacultuur van de moslimwereld. In die cultuur wordt onderwerping van de enkeling van begin af aan ingeprent.
Zo kennen we Ayaan weer. De islam is achterlijk en zal dat nog eeuwen blijven. Met deze etikettering verwijzen de islamofoben de progressieve krachten in de Arabische wereld weer terug naar oude tijden. Het is een gevaarlijk ‘self-fullfilling’ frame. Luister dan liever naar Olivier Roy in de New Statesman. Hij wijst op de veranderingen die de islam in de afgelopen dertig jaar heeft doorgemaakt en ziet in deze opstanden geen nieuwe islamitische revolutie.
Zowel in Tunesië als in Egypte zijn de demonstraties begonnen als een sociale opstand tegen armoede, hoge prijzen voor levensmiddelen en werkloosheid. De corruptie van de autoriteiten, die diefstal van ’s lands eigendommen wordt verweten, is ook in de andere Arabische landen de belangrijkste reden om de straat op te gaan. Dat de corrupte machthebbers ook jarenlang gesteund zijn door Amerikaanse en Europese regeringen zou aanleiding moeten zijn tot voorzichtigheid aan westerse kant. Iedereen ziet natuurlijke de belangen die daarmee gemoeid zijn, niet in de laatste plaats de olie. Steun voor een snelle stabilisering van de situatie met hulp van voor het westen betrouwbare, maar voor de bevolking nog net zo corrupte machthebbers lost de crisis niet op. Zeker als er geen plaats wordt gegund aan moslimgroeperingen die tot nu toe in de oppositie hebben gezeten. Hun aanhang zou kunnen groeien en het Iran-scenario komt dan dichterbij. En daarmee de ‘self-fullfilling prophecy’ van Hirsi Ali.
Dat kan allemaal voorkomen worden als het westen voldoende begrip toont voor de gerechtvaardigde eisen van de bevolking en meehelpt aan het vestigen van een niet-corrupt regime dat oog heeft voor de belangen van het volk. Als de situatie dus benaderd wordt vanuit het Tahrir-frame. Luister naar wat daar en in Benghazi en in andere plaatsen door de opstandige bevolking wordt gezegd en stem daar je politiek op af.
Reacties (5)
Dat nieuwe kalifaat zal er niet komen, denk ik, maar ik zie toch ook geen schitterende democratieën opstaan in die in en incorrupte landen. Het zullen na een tijdje wel gewoon weer dezelfde dictaturen zijn met andere gezichten.
Dat de opstanden niet zijn voorspeld, zelfs geen week van tevoren, vind ik trouwens een groot falen van de pers, met al die correspondenten en Midden-Oosten-kenners. Waar zit je dan over te leuteren, met je verdieping en achtergrond? Nu weer, lekker koffiedik kijken, maar geen idee van wat er echt speelt.
@1: is dat de schuld van de pers? Overigens zijn er wel genoeg mensen, die dit vroeg of laat verwachtten, maar de meeste journalisten schrijven nu eenmaal liever op wat regeringen hen vertellen. Dus schreven ze getrouw op wat onze eigen regeringen en onze grote vrienden en bondgenoten in de regio zeiden.
Of er weer dictaturen zullen komen, zal mede afhangen van de steun die wij aan de dictators geven, en / of die we daar weer installeren. De mensen daar laten nu zien, dat ze er van af willen. Dat kunnen we ondersteunen, of we kunnen gaan klagen, dat het allemaal toch geen zin heeft.
@1 Ik kan geen redenen bedenken waarom ook de mensen in het Midden-Oosten niet zouden willen leven in voorspoed, in vrijheid en met democratie. Dat is nou precies waar die protesten over gaan. De strijd tegen corruptie maakt daar onderdeel van uit.
Dat alles bij het oude zou blijven, dat lijkt me een van de grootste risico.s Dat bijvoorbeeld in Egypte het leger en de oude Mubarak-kliek slechts een machtwisseling voor de bühne zou uitvoeren. Want als dat gebeurt, leidt dat ertoe dat mensen verbitterd raken en meer extreme posities gaan innemen.
Het westen, en ook de rest van de wereld, zou er goed aan doen om te kijken hoe die vernieuwende krachten op een open en eerlijke manier gesteund kunnen worden. Wat niet hetzelfde is als ‘wij bepalenw at goed is’.
Indonesië heeft laten zien dat zo iets best soepel kan verlopen. Het is geen modeldemocratie, maar voor een heel groot land dat decennia is bestuurd door een corrupte kliek is het toch beter gedaan dan je van te voren verwacht had.
Rusland is het slechte voorbeeld. Wat ook nog kan is dat je een chaotische failed state krijgt à la Pakistan.
Goed stuk! De reacties van 1 – 4 (vooral die van 1) lijken me overigens nog steeds vanuit een Holland-frame te zijn ingegeven. De schrijver vraagt ons vanuit het Tahrir-frame te kijken. Dat is moeilijk omdat we dat door het oog van de Hollandse cameralens moeten doen (met de Hollandse editors die er Hollandse stukjes voor ons uitknippen voor in het Journaal). Gisteren hoorde ik in ieder geval iemand heel hard roepen “Ghadaffi, you said that we all love you. That is not true. We don’t love you, We don’t love you at all, please go a way, please leave us”. Volgens mij moeten we dat soort uitspraken gewoon letterlijk nemen voor wat ze zeggen en er verder niets achter zoeken: die mensen willen Ghadaffi weg hebben. En verder weet daar ook nog niet iedereen precies wat er daarna moet komen.