De PvdA ligt niet om ramkoers met het Koningshuis, stelt GB.
De Johan Cruijfschaal van dit politieke seizoen is het koningschap en de PvdA’ers zijn als eerste de kleedkamer uitgekomen. Bij de PVV ging de kleedkamerdeur al open, maar Geert laat zijn mensen pas op 1 september los. De PvdA nam meteen de aftrap: er ligt een notitie met een ’eigen verhaal’ van de PvdA. Sterspeler van het socialistische team en voorzitter van de commissie: Joop van den Berg. Onder zijn leiding serveert de commissie om te beginnen het soort staatsrechtelijke diepzinnigheid uit waar Tjeenk Willink om bekend staat:
,,De koning representeert de bevolking op een ander niveau dan de volksvertegenwoordiging zoals die door de Staten-Generaal wordt gevormd. De koning representeert het volk in symbolische zin, in dat wat het tot een eenheid maakt; de volksvertegenwoordiging representeert het volk in reële staatsrechtelijke zin. Daarom komt aan de laatste ook de macht toe en ontleent de koning zijn kracht aan zijn gezag.”
Daarmee wordt al vrij snel duidelijk: de PvdA ligt niet op ramkoers met het paleis. Hoewel niemand nu nog zoiets als een erfelijk ambt zou verzinnen, hoort de constitutionele monarchie inmiddels bij Nederland zoals de roos bij de PvdA hoort – aldus de Commissie.
Belangrijkste inzet van het debat is de vraag of ‘de koning uit de regering’ moet. De Grondwet heeft het in artikel 42 lid 1 over ‘de Koning en de ministers’ die samen de regering vormen. Dat artikel zal straks wellicht de kern van het voorstel van Wilders zijn. De Commissie draagt nu alvast de argumenten aan waarom de PvdA-fractie straks niet in het schuitje van Wilders hoeft plaats te nemen: de vermelding van de Koning in artikel 42 lid 1 moet gelezen worden als een verwijzing naar zijn taken als staatshoofd. Het gaat over taken waarvoor we anders een president zouden moeten zoeken en niet over een soort superlidmaatschap van de ministerraad. Artikel 42 wekt volgens de Commissie alleen maar ten onrechte de indruk dat de Koning de ruimte zou hebben een aan hem voorgelegd voorstel niet te tekenen. Hij mag raadgeven, waarschuwen en aanmoedigen maar moet aan het einde van de dag gewoon tekenen bij het kruisje. Daarmee neemt de Commissie een standpunt in dat in het staatsrecht geen gemeengoed is. Juist om die reden had meer onderbouwing niet misstaan.
Met dit ingewikkelde combinatievoetbal levert de Commissie een politiek moeizame voorzet voor Cohen af. Die staat straks tegenover Wilders met de tekst: ’de koning regeert wel, maar maakt geen beleid.’
Een ander punt waar we vruchten kunnen plukken van het kaliber van de commissie betreft het ‘ceremoniële koningschap’. Bij gebrek aan een fatsoenlijke definitie daarvan gaat het vaak over het ‘Zweedse model.’ Lastig punt is of dit model nu wel of niet voorziet in een ministeriële verantwoordelijkheid voor het handelen van de ceremoniële koning. Het lijkt mij eigenlijk vrij ondenkbaar dat er niets iets vergelijkbaars functioneert in Zweden, maar in dit rapport staat dat ze in Zweden inderdaad de ministeriele verantwoordelijkheid afgeschaft hebben. Dat lijkt de Commissie geen verstandige koers voor de PvdA, en dat lijkt mij ook. Artikel 42 lid 1 kan best gewijzigd worden zonder lid 2 te hoeven aanpassen.
Tegerlijkertijd moet Beatrix wel een speeltje inleveren: het voorzitterschap van de Raad van State. Dat valt niet meer te verkopen voor de PvdA en zal bij de eerst volgende Grondwetsherziening maar eens moeten verdwijnen. En de PvdA zou weer eens een poging moeten wagen om de koning uit de kabinetsformatie te weren. Daarvoor doet de Commissie een vrij gedetailleerd en dus interessant voorstel.
Het idee is dat de Kamer na acht dagen debatteert over de uitslag van de verkiezingen en dan bij motie een formateur aanwijst. Maar als dat niet ‘aanstonds’ lukt, dan is de fractievoorzitter van de grootste fractie automatisch formateur en beoogd minister-president. Hij moet dan een regeerakkoord schrijven en er een meerderheid bij zoeken. Probleem met het voorstel lijkt mij echter dat er niet zo’n soort regel is voor wat er moet gebeuren als de eerste formatieronde mislukt. Is dan de voorziter van de een-na-grootste-fractie de automatische formateur? Het lijkt me wel noodzakelijk om iets dergelijks ook in te voeren. Alleen de winnaar van de verkiezingen deze dijk van een afbreukrisico aansmeren vraagt wel heel veel zelfbeheersing van de rest. Ter bevordering van die zelfbeheersing is het goed als de runner-up een koekje van eigen deeg kan verwachten bij obstructie van de eerste formatieronde.
Tenslotte laat de notitie zich lezen als een Nieuwe Deal tussen het koningshuis en de PvdA: een Sociaal Contract. In ruil voor loyaliteit en politieke steun, straks tegen Wilders, verwachten de socialisten van de majesteit dat ze in eigen kring geen proletengedrag tolereert. Enigzins omfloerst komen de schandalen van de afgelopen tijd als voorbeelden daarvan voorbij. Voor Beatrix zelf zit er ook een vermaning bij: ‘prudentie past dus ook het deskundig personeel van het Hof, bij voorbeeld bij het vermogensbeheer van de koninklijke familie.’ Ruimdenkend willen de socialisten alleen zijn voor een toekomstig koninklijk homohuwelijk. Eerst hebben ze het over ‘de Prins van Oranje en zijn eventuele echtgenoot’ en later gaat het weer over de ‘troonopvolger en diens echtgenoot.’
Resteert de intrigerende omschrijving van de taak van de koning als ‘wachter bij de constitutie’, zoals de notitie omschrijft. Even later gaat het ook over de ‘constitutionele wachtersrol’. Dat doet ontzettend denken aan het vaak vaak gemangelde verhaal van Franz Kafka over de Türhüter vor dem Gesetz. Dus.
Lees meer bij Publiekrecht & Politiek.
Reacties (1)
Wie is GB?