De onderzoeksjournalistiek staat onder grote druk. De publieke omroepen krijgen meer armslag om hun actualiteitenrubrieken vorm te geven en verbannen gevestigde programma’s als Zembla, Reporter en Argos naar de marge van de televisie. Ook de ervaringen bij andere media, beloven weinig goeds.
Zonder onderzoeksjournalistiek zouden we nog steeds geloven dat de JSF een goed idee is, zou de Commissie-Davids niet hebben bestaan, de bouwfraude pas veel later zijn opgemerkt, ziekenhuizen vies blijven, incompetente Officieren van Justitie zich niet hoeven verantwoorden, pensioenfondsen de productie van clustermunitie financieren.
We hebben onderzoeksjournalistiek hard nodig. Ministeries, gemeenten en bedrijven verbergen zich in toenemende mate achter een schild van voorlichters die ontwikkelingen, documenten en nieuws in een voor hen gunstig licht proberen te spinnen (politie Utrecht: ‘we communiceren voortaan veiligheid’). Er zijn inmiddels meer voorlichters dan journalisten en daar kun je inmiddels ook een bescheiden stadion mee vullen.
De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) laat de invulling van de rubrieken voortaan aan de omroepen. Die krijgen daar meer geld voor. Dat lijkt goed nieuws. Maar gevestigde programma’s als Zembla, Reporter en Argos zijn zonder scrupules naar de marge van de televisie verbannen. Zembla zendt voortaan op zaterdagavond tegen elven uit. Het voortbestaan van Reporter en Argos is onzeker. Er komt ook wat voor terug. KRO gaat bijvoorbeeld Brandpunt weer op de tv brengen en belooft ook aan onderzoeksjournalistiek te doen. EO wil Tijdsein nieuw leven inblazen. De Vara wil iets van een nieuwsuur.
Dat onderbrengen van onderzoeksjournalistiek in bestaande of nieuwe rubrieken is een slecht idee. Onderzoeksjournalistiek is een vak apart. Het kost veel tijd en inzet, moet met zeer grote zorgvuldigheid omkleed zijn en levert lang niet altijd iets op. Vreemd genoeg moet deze vorm van journalistiek ook in een zeker isolement van de redactie worden bedreven. De krant of de uitzending moet toch ‘gevuld’ worden. Onderzoeksjournalistiek is dan al snel een luxe. Probeer maar eens aan een overvraagde redactie uit te leggen dat drie collega’s zich in één dossier vastbijten.
Daarnaast hebben veel actualiteitenrubrieken de laatste jaren aanmerkelijk op onderzoeksjournalistiek beknibbeld. En dat is te merken. Wanneer had EenVandaag een echt grote onthulling? Of Netwerk? Niet alleen de tv-rubrieken laten steken vallen. De zaterdageditie van de Volkskrant verzuipt in het nieuws over Hart en Ziel, Reizen, meningen en opinies. Wanneer had de kwaliteitskrant ook alweer zijn laatste schokkende onthulling, tenminste eentje die bleek te kloppen? Het AD heeft jarenlang met ruim 400 journalisten veruit de grootste krantenredactie gehad, maar het grootste nieuws is waar je het lekkerste kopje koffie of de smerigste haring kan krijgen. Trouw? HP/DeTijd? VN? Vaak prima, informatieve en originele journalistiek. Maar ook diepgravende onthullingsjournalistiek? Nee, sorry.
Een aantal nieuwkomers timmert aardig aan de weg: Webwereld, RTL Nieuws. NRC Handelsblad doet het nog steeds goed (Ahold, Irak, chaos bij de Belastingdienst, misbruik katholieke Kerk (in samenwerking met de Wereldomroep waar ook flink bezuinigd gaat worden)).* Het kan dus wel, maar het vereist harde keuzes op de redactie. In het huidige bezuinigings- en crisisklimaat pakken die keuzes al snel verkeerd uit. Dat is niet alleen een verlies voor de journalistiek, maar vooral een verlies voor het Nederlandse publieke debat.
* Ik ben niet onpartijdig. Ik werk geregeld voor NRC Handelsblad en heb een tijdje op de onderzoeksredactie aldaar gezeten.
Reacties (17)
In België is er het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek. En in Nederland? http://www.fondspascaldecroos.org/
O Brave New World, waarin de media elkaar blogs gaan zitten overtikken die ze al uit het rammelende Wikipedia geknipt en geplakt hebben… Geef ons verstandige, dappere en volstrekt onafhankelijke (hoofd)redacties!
Argos op televisie? Interessant
Geenstijl. Het is vloeken in de kerk misschien, maar die regeerakkoord-lekken ontdekken zichzelf niet.
Goed betoog. Dat wordt nooit meer wat met de media.
Nog een voorbeeld van een gemiste kans:
Op 4 februari 2010 schrijft NAVO baas Rasmussen: ‘prime minister, dear Jan-Peter…
etc.
En dan op bladzijde 2:
“And the redeployment of your new mission as of 1 August 2011 is assured, as it will be integrated in the operational planning of COMISAF”
Welke nieuwe missie, waar, per 1 augustus 2011, reeds afgesproken en toegezegd? Geen enkele journalist heeft deze zin uitgelicht of onderzocht. De zin is ook niet aan de orde gesteld in het Uruzgandebat.
Tip: deze nieuwe missie zal plaatsvinden in de provincie Daikundi, naburig aan Uruzgan.
En dáárom moet je dus die PO niet grotendeels afhankelijk maken van adverteerders…
Maar dat is inderdaad over de hele linie zo, de boel achter onbereikbare helpdeskjes dichttimmeren. En er vervolgens volslagen nononono’s neerplanten die nog niet eens behoorlijk de wortel uit 2 kunnen trekken (als de energie- en telcom enz.enz…en jammer dat ik het wortelteken niet kon vinden)…
Embedden die hap, ook de oorlog.
@3 fair point, …en radio..
@4 Geenstijl..hmmm. nuttig voor klokkenluiders en lekken, maar onderzoeksjournalistiek gaat toch echt wel een paar stappen verder.
In het algemeen eens met dit artikel. Of de tijd van uitzending echt belangrijk is nu men programma’s als Zembla ook via uitzendinggemist kan bekijken, weet ik niet.
http://www.onjo.nl/
Er is al jaren een verslechtering van het onderwijs, waardoor de gemiddelde burger steeds meer afhankelijk is van mensen die, met gezond wantrouwen, een goed stel hersens en een duidelijke presentatie de overheid volgen en dit kunnen overbrengen. Vervolgens wordt nu het werk van dergelijke mensen, journalisten die de overheid kritisch in de gaten houden, van tafel geveegd.
Tegenlicht niet vergeten. Samen met Argos en Zembla de laatste goede programma’s van de PO. Gelukkig is RTLnieuws ook nog actief.
Laat ik het ‘ns opnemen voor de krant die in Tokmetzis stuk extra zuur wordt behandeld maar waar ik (disclaimer:) toevallig op ben geabonneerd.
Het nieuws over de dubieuze achtergrond van de vakantieproject-vrienden van de kroonprins in Mozambique; over de Guernsey-belastingconstructies van Beatrix en de smerige betrokkenheid van de Trafigura-directie bij gifdump in Ivoorkust stonden recent toch echt in de Volkskrant en ‘klopten’ ook. Niks mis mee.
Geen kwaad woord verder over NRC, Argos, Zembla en Reporter. Gewoon een oproepje om ergens vóór te zijn (meer onderzoeksjournalistiek) zonder meteen ook tegen iets of iemand te hoeven zijn. Okee?
ps De Telegraaf is er ook nog. Geregeld stuiten die bv op voor de overheid onwelgevallige feiten. http://www.inoverheid.nl/artikel/nieuws/1107090/telegraafjournalist-gegijzeld-door-justitie.html
http://weblogs.nrc.nl/discussie/2009/06/19/trad-de-aivd-met-de-huiszoeking-bij-een-telegraaf-journaliste-buiten-haar-boekje/
Nee, dit is echt een onthulling. Zeuren over de teloorgang van onderzoeksjournalistiek. Kom met een oplossing, benoemen doen we al genoeg.
Het artikel van Dimitri is volkomen juist. Ik constateer al lang dat er een terug gang is in de in veel gevallen objectieve onderzoeks journalistiek. Over het hoofd worden gezien hierbij de lokale zenders. Die kunnen er ook wat van. (willen vanwege hun door overheidswegen en op andere wegen verkregen financiele ondersteuningen niets met onderzoeks journalistiek van doen hebben) Liever veilig keuvelen over koetjes en kalfjes dan breekt het lijntje niet. Het werkelijke journalistieke bedrijf gaat langzaam naar de klote.
Toevallig ken ik de methoden van hh onderzoeksjournalisten van binnen en buitenuit. Meestal zijn het types die door persoonlijke motieven/rancune worden gedreven en weinig op hebben met fatsoenlijke journalistiek. Hoor en wederhoor worden liever vermeden, en de uitkomst moet het doel dienen. Talloze mensen zijn beschadigd door de achteloze moraal van dit tuig.
Desondanks meen ik dat er veel ruimte moet worden gegeven aan onderzoeksjournalistiek, ongeacht de motieven, mits men maar een behoorlijke werkwijze hanteert. De resultaten die worden bereikt zijn het belangrijkst, of men dat nu uit rabiate politieke opvattingen doet of uit werkelijke interesse.
Doek maar een net of twee op, en steek dat geld in maatschappelijke programma’s.
@12: de Volkskrant nemen we natuurlijk niet meer serieus sinds de Bernard-interviews en de martelsprookjes van Ton H. voor de laatste verkiezingen.
Dit kan hier wel; geloof dat Zembla er een reportage over heeft uitgezonden.
Geen verbod op investeringen clustermunitie
DEN HAAG – Het kabinet voelt er niets voor Nederlandse financiële instellingen, zoals banken en pensioenfondsen, te verbieden om te investeren in clustermunitie. Een oproep daartoe van de Tweede Kamer legt het naast zich neer.
http://www.telegraaf.nl/binnenland/6425606/__Geen_verbod_investeringen_clustermunitie__.html