Het kleine college van fotojournalist Eddy van Wessel

Wanneer je met hooggespannen verwachten naar het Fotofestival Naarden gaat, kan dat nog eens op een teleurstelling uitlopen. Het tweejaarlijkse festival in de vestingsstad begon bescheiden in 1989 en groeide in de loop der jaren uit tot een belangrijk evenement op fotografisch gebied. Dit jaar was de titel van het geheel Emoticon dat onder leiding van de nieuwe hoofdcurator Marga Rotteveel (coördinator fotografie aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag) werd opgedeeld in vijf thema’s: Paradijs, in Memorian, Angst, Beautiful Freak en Buy Me. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik wegens tijdgebrek niet de hele tentoonstelling kon bekijken en daarom ging ik al vrij snel naar de Grote Kerk, dat het middelpunt van het festival vormt. Twee jaar geleden kwam ik nog ogen tekort voor alle indrukken die ik opdeed op deze locatie, maar nu bood het thema Paradijs, slechts clichématige beelden van bounty-eilanden en prachtige meisjes. Nu is dat wel vermakelijk om naar te kijken, maar als bezoeker van een fototentoonstelling verwacht je nu eenmaal meer dan beelden die je overal al kan zien. En zo belandde ik bij een zeer interessant gastcollege van fotograaf Eddy van Wessel die in ongeveer een uur tijd zijn beweegredenen als fotograaf en enkele technieken die hij toepast in zijn werk, uit de doeken deed.

“Als ik geen fotograaf was geworden, was ik waarschijnlijk hulpverlener geworden”, begon van Wessel zijn oratie. Van Wessel gelooft heilig in de rol van de fotograaf die een missie heeft voor het brengen van het nieuws dat men normaal gesproken niet zo snel onder ogen krijgt. Dus gaat van Wessel naar de oorlogsgebieden of plekken die getroffen zijn door natuurrampen zoals Irak, het door een aardbeving getroffen Bam in Iran, naar Grozny in Tsjetsjenië, een vluchtelingenkamp van Birmezen in Bangladesh of Srebrenica. Middelpunt van van Wessel’s fotografie is daarbij de mens die vaak onder onerbarmelijke omstandigheden zijn dagelijks leven moet zien in te vullen. Om zo dicht mogelijk bij de mens te komen, logeert van Wessel zoveel mogelijk bij de gewone mensen om de afstand tussen fotograaf en de getroffene zo klein mogelijk te maken. De ‘embedded photography’ heeft hij inmiddels achter zich gelaten omdat daarbij teveel restricties worden opgeworpen. De ANP newsfeed laat al genoeg van dat soort foto’s zien en daarom gaat van Wessel op zoek naar het andere gezicht van de brandhaard of de natuurlijke verwoesting.

Ondanks dat van Wessel voor onder andere Trouw fotografeert, heeft hij in de loop der jaren een grote onafhankelijkheid verworven in de keuze van de gebieden waar hij naartoe gaat. De ontwikkelingen in de digitale fotografie hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. Voorheen schoot van Wessel zijn rolletjes vol en stuurde deze met de koerier mee naar de redactie van de krant waar een team van specialisten de geschikte foto uitkoos voor publicatie. Met de komst van de digitale camera’s en getooid met gsm en laptop heeft de fotograaf nu de vrijheid om zelf de volgens hem meest geschikte of meest relevante foto direct op te sturen. Deze directheid maakt de foto natuurlijk ook actueler.

Tevens vertelde van Wessel iets over de drang van de fotograaf om zijn foto’s koste wat kost te behouden; tijdens een bezoek aan de Gaza strook was één van de rebellen op z’n zachtst gezegd niet zo blij met de aanwezigheid van de fotograaf. Onder dreiging van een geweer werd van Wessel gemaand het toestel in te leveren. Van Wessel ging in discussie met de rebel en wist voor elkaar te krijgen dat hij alleen zijn digitale kaartje hoefde in te leveren en hij zijn camera dus mocht behouden. Uitgekookt als hij was, haalde hij zijn lege reservekaartje dat met tape onder zijn toestel zat, eruit en wist het net zo uit te laten zien dat het leek alsof hij het kaartje uit de camera haalde. Een uur later waren de foto’s van de rebellen al onderweg naar Nederland. Het zijn stoere verhalen, maar het sierde van Wessel dat hij de actie ontzettend dom noemde en dat hij zich pas later besefte dat hij gespeeld had met zijn leven.

Tijdens één van van Wessel’s tentoonstellingen in Amsterdam kwam de 36-jarige rapper John Reilly, alias BangBang op hem af en stelde van Wessel voor hem te volgen, omdat hetgeen hij geportretteerd zag, de ellende was waar BangBang vandaan kwam. De van oorsprong uit Zuidoost Londen afkomstige rapper woont sinds een paar jaar in Nederland en heeft een leven geleid dat draaide om geweld, drugs en overleven. Tijdens zijn zevenjarig gevangenschap is hij gaan studeren en is hij zijn leven uit ’the hood’ gaan beschrijven in poëtische rapteksten waarmee hij langzaam aan steeds bekender aan het worden is. John Reilly is inmiddels getrouwd en heeft drie kinderen en heeft vooral een boodschap uit te dragen naar degenen die dreigen hetzelfde pad op te gaan als hij.

Van Wessel ging akkoord en een aantal weken lang zijn zij met elkaar opgetrokken hetgeen heeft geresulteerd in een soort diadocu waarbij Reilly de beelden begeleid met speciaal daarvoor geschreven poëtische teksten onder de noemer Rough Diamond. Reilly wordt gevolgd in zijn dagelijkse leven, tijdens studiosessies en onderweg naar verschillende optredens. Het geeft het beeld van een leven en dankzij de combinatie van foto’s, de rhymes en de slideshow krijgt de kijker een boeiend schouwspel voorgeschoteld dat ook voor hen die niets met hiphop hebben, interessant is. Waarschijnlijk zullen dit soort samenwerkingen veel navolging krijgen.

Op 3 juni zal BangBang live op het fotofestival Naarden zijn teksten ten gehore brengen tijdens de slideshow van van Wessel

Fotofestival Naarden
Eddy van Wessel
BangBang Myspace