RECENSIE - Wanneer het over de kapitalistische samenleving gaat, is deze zo vanzelfsprekend geworden, dat vrijwel iedereen helemaal in termen ervan spreekt en denkt. De gewoonste zaak van de wereld. Dat nauwelijks meer in termen van maatschappelijke alternatieven kan worden gedacht, is te bestempelen als een vorm van politieke vervreemding, wanneer tegelijkertijd de wereld zowel sociaal, klimatologisch als technologisch schreeuwt om visie en actie (Actief socialisme en vrijheid p.145)
Jasper Schaaf (1950), filosoof en ex-raadslid voor de SP in Groningen, wil ‘het vanzelfsprekende opheffen’ . Inspiratie daarvoor haalt hij uit de geschriften van een reeks filosofen, van Aristoteles, Spinoza, Hegel, Marx, Engels en Gramsci tot en met meer eigentijdse denkers en schrijvers als Sivaraksa en Klein. De titel van zijn boek, Actief socialisme en vrijheid; pleidooi voor hechtere linkse samenwerking kan je op het verkeerde been zetten. Schaaf toont zich meer filosoof dan politicus. Zijn beschouwingen blijven, met een paar uitzonderingen, op een zeer algemeen niveau. Hij verwoordt bij herhaling belangrijke vragen over de organisatie van die broodnodige linkse samenwerking in navolging van de inmiddels zo’n 175 jaar oude leuze ‘Proletariërs aller landen verenigt u’. Maar wie concrete, op de actualiteit toegespitste antwoorden verwacht waarmee partijen en bewegingen aan de slag kunnen zal teleurgesteld worden. Schaaf waarschuwt daar zelf ook al voor in het begin van zijn boek. Toch klinkt in zijn boek de hoop door dat de inzichten van klassieke marxisten op zichzelf ook nu nog voldoende inspiratie bieden voor een anti-kapitalistische politiek.
Organisatievraagstuk
Een voorbeeld. Schaaf schrijft over Naomi Klein’s No Time. In het door haar geschetste actieperspectief ontbreekt de continuïteit en de massaliteit van de milieubeweging. ‘Twintig kleine acties achter elkaar bereiken vaak minder dan twee grote gebundelde van langere duur,’ schrijft Schaaf, en hij vervolgt met: ‘Bestaat hier geen groot organisatievraagstuk voor politiek sociale en ecologisch bewuste mensen?’ Maar dan komt er vervolgens niet meer dan het teleurstellende advies aan organisaties om ‘veel langer continu samen [te] werken met respect voor verschillende visies.’ (p. 42).
Het -herhaalde- respect voor verschillende visies binnen de linkse beweging is overigens nogal pikant als je op zijn wikipedia pagina leest dat Schaaf bij de vorming van GroenLinks koos voor het isolement van de orthodoxe richting binnen de CPN die later leidde tot de NCPN. Schaaf kent de linkse beweging in allerlei verschijningsvormen sinds de jaren zeventig. Het is jammer dat in het boek elke persoonlijke reflectie op het organisatievraagstuk ontbreekt.
So what…?
In het voetspoor van Marx pleit Schaaf voor de afschaffing van de kern van het kapitalisme: het loonsysteem. Ook hier stuiten we weer op een open einde.
‘Hoe genereer je voldoende macht de brede en moeilijke doelstelling […] op den duur te bereiken? Dan moet weer aan de vereniging van krachten worden gedacht, zoals Het communistisch manifest bepleit (…). Men zal zeggen dat dit te revolutionair is, of te moeilijk, maar ”so what….”? Het is een gewoon socialistisch standpunt.’ (p. 72)
Jawel, gewoon socialistisch. Maar we zitten nu wel in een tijdperk waarin een overgrote meerderheid van de loontrekkers het kapitalistisch systeem vanzelfsprekend vindt, terwijl steeds meer werkende mensen zich afkeren van socialistische partijen en zelfs bereid zijn hun stem te geven aan extreemrechtse populisten. Kun je dit -zo langzamerhand voor links brisante- gegeven negeren als je een boek schrijft over Actief Socialisme?
Binding
Jasper Schaaf haalt in zijn boek veel theorie uit oude dozen. Maar op sommige momenten weet hij zijn verhaal toch ook weer actueel te maken. In aansluiting op een stuk over Rosa Luxemburg en haar ideeën over democratie en vrijheid zet hij zijn eigen ideeën uiteen over de functie van politieke partijen. De duurzaamheid en invloed van partijen berust volgens Schaaf op drie pijlers: betrouwbaarheid (doen wat je belooft, terugkoppelen wat niet lukt), activiteit (optreden, activeren, jezelf laten zien) en een goed verhaal (een actueel toekomstperspectief dat zich in een brede discussie ontwikkelt). Drie pijlers die gaan ‘over binding en nog eens binding’ (p.100 e.v.). En als één van de pijlers ontbreekt, zegt hij terecht, dan zakt de partij als geheel weg.
Aan het einde van het boek is er nog een hoofdstuk met de intrigerende titel ‘Kunnen linkse mensen eigenlijk wel samenwerken?’ Alhoewel die vraag ook onbeantwoord blijft (linkse mensen weten eigenlijk zelf wel dat het negatief is), raakt Schaaf hier opnieuw even aan de actuele politiek. En dan vooral met het pleidooi niemand uit te sluiten die bereid is over structurele veranderingen na te denken en verder te kijken dan de korte termijn. Wederom jammer dat hij dan weer niet doorpakt met wat meer concrete voorstellen voor de samenwerking op de linkerflank waar de programmatische verschillen klein zijn, maar de politieke leiders hardnekkig in hun eigen bubbel blijven zitten.
Hedendaags marxisme
Het hedendaags kapitalisme wordt steeds openlijker verantwoordelijk gehouden voor de grote sociale en ecologische problemen waar we in de nieuwe eeuw mee geconfronteerd worden. Wie naar alternatieven zoekt kan zich laten inspireren door het marxisme.Uitbuiting van mens en natuur voor private belangen op de korte termijn is het kernprobleem van het systeem waar Marx en Engels tegen ageerden. Hun oproep tot vereniging van krachten tegen het kapitalisme is actueler dan ooit. Maar om de weg naar hedendaagse alternatieven te vinden zou ik de inspiratie die de oude critici van het systeem kunnen bieden graag verbinden aan het evalueren van de geschiedenis van de beweging die zij in gang hebben gezet en vervolgens aan een meer eigentijdse invulling van hun leer (zoals hier bijvoorbeeld). Het heeft geen zin een beweging te kopiëren die enerzijds geperverteerd is in een nieuw soort onderdrukkend systeem dat miljoenen slachtoffers heeft gemaakt en anderzijds verzand is in een halfslachtige bureaucratische aanpassing aan de bestaande orde die slechts tijdelijk heeft geleid tot meer sociale zekerheid. In die zin vraagt het boek van Schaaf om een vervolg.
Jasper Schaaf, Actief socialisme en vrijheid; pleidooi voor hechtere linkse samenwerking, 176 p. Eindhoven, uitgeverij DAMON. Prijs: € 17,90
Reacties (33)
Kapitalisme is misschien niet vanzelfsprekend, maar wel onvermijdelijk. Het is de natuurlijke drang van mensen om dingen te ruilen. Dat hou je niet tegen. Daarom is kapitalisme m.i. wel degelijk vanzelfsprekend, in ieder geval wel in een wereld waar niet alles in overvloed aanwezig of beschikbaar is, en dat is al sinds ongeveer de ijzertijd het geval.
Socialisme is ook maar een reactie op een gapend gat in onze onvolledige implementatie van het kapitalisme. Dat gat probeert men te vullen zonder de implementatie van het kapitalisme volledig te maken. Terwijl je het kapitalisme volledig moet maken; je moet stoppen met de planeet gratis weg te geven. Veel makkelijker zou het zijn om alle aardbewoners bij geboorte aandeelhouder van de planeet te maken, het gebruik ervan te belasten en dat als dividend uit te keren. Problemen als milieuvervuiling, CO2-uitstoot en armoede (in Westerse landen) zijn direct terug te voeren op dat gat in het kapitalisme. Lapmiddelen als bijstand, AOW en WW ook. Sommige mensen willen zo’n constructie dat nodeloos ingewikkeld maken en noemen het basisinkomen of helikoptergeld. Ik noem het liever dividend. En er is meer dan genoeg om zoiets prima te laten werken.
En hoe gingen de Sovjet Unie en China ook al weer om met de natuur?
Uitputting van de leefomgeving is al zo oud als de mensheid; het is geen toeval dat de grote zoogdieren op alle continenten (behalve Afrika) zijn verdwenen snel na de komst van moderne mensen.
Het is niet het economisch systeem, maar de mens zelf die oplossing van sociale en ecologische problemen creëert en oplossen daarvan onmogelijk maakt.
We weten overigens al lang hoe ecologische en sociale problemen opgelost kunnen worden: met (zo nodig wereldwijde)beleidscoördinatie. Alleen maakt de natuur van de mens dat verrekte moeilijk.
@1: ruilhandel is niet de kern van het kapitalisme; ruilhandel bestond lang voordat het kapitalisme ontstond.
Het idee dat mensen ‘aandeelhouder’ van de planeet zijn geeft te denken. We profiteren wel, maar hoe moet ik het investeren zien?
@2: Verwaarlozing van het natuurlijk milieu was een van de fouten van de voormalige communistische landen. Geheel eens. Dat niet het economisch systeem verantwoordelijk is voor de uitbuiting van de aarde maar ‘de mens’ vind ik wel discutabel. Het kapitalisme is geen natuurlijk gegeven, het is een door mensen ontworpen en in stand gehouden systeem dat als zodanig leidt tot uitbuiting. Los van de individuen die natuurlijk ook een eigen verantwoordelijkheid hebben, maar binnen de structuur van het kapitalisme slechts beperkte mogelijkheden hebben om veranderingen te bewerkstelligen. Het tegengaan van klimaatverandering is geen kwestie van een optelsom van daden van individuele goedwillende mensen. Het vereist structurele hervormingen in het economisch systeem.
@1 Investeren is een van de manieren om aandeelhouder te worden. Maar je kunt prima aandeelhouder zijn zonder te investeren. En dat vind ik wel zo eerlijk; mensen hebben een stukje planeet nodig om in leven te blijven. Toen het hier nog niet zo vol was, kreeg je dat effectief kado (en leverde je het weer in bij je overlijden). Nu niet meer; nu zijn al die stukjes planeet ingepikt en weggegeven, waardoor je effectief met een schuld geboren wordt. Dat vind ik abject en ik vind dat we dat recht moeten zetten.
Het stukje planeet waar je “moreel” recht op hebt, dat moet je weer krijgen, zij het “virtueel” in de vorm van een aandeel. En dat zou als neveneffect hebben dat het gebruik van de planeet voor landbouw of huizen, als CO2-dump of mijnbouw ook wat kost. Die combinatie lijkt me een veel eerlijker, logischer, natuurlijker, eenvoudiger en vooral toekomstvaster dan de huidige verzameling van constructies met AOW, bijstand, (gebrek aan) CO2-tax, WOZ-belasting, grootgrondbezitters, huizenmelkers, landbouwsubsidie, studiefinanciering, Natuurmonumenten, stikstofquota, helikoptergeld, staatsbosbeheer, zo goed als gratis mijnbouw, het gebruik van de atmosfeer als dump en weet ik veel wat.
Het is – volgens mijn collectie Excel-sheets – zeer wel mogelijk om zo’n geldkringloop – waarbij geld het gebruik van de planeet representeert in plaats van het vertrouwen in de staat – (langzaam) in te voeren op een manier die voor vrijwel iedereen goed uitpakt en effectief een basisinkomen introduceert dat effectief gelijk staat aan “jouw” stukje planeet.
Ter indicatie/inspiratie: Je zou het Alaska Permanent Fund als een ultralight variant van dit concept kunnen zien.
En kapitalisme is natuurlijk gewoon ruilhandel, alleen dan op een iets abstracter niveau dan met kippen, broden en arbeidsuurtjes. En als je het daar niet mee eens bent dan is het nog steeds het onvermijdelijke gevolg van ruilhandel. Immers, als je 2 keer een kip geruild hebt, dan verzin je al snel dat je wel eens in kippen zou kunnen investeren. Niet veel later wellicht dat je in een organisatie die jou van kippen ziet zou kunnen investeren. Etc. Het blijft allemaal ruilhandel, ook als je geld of aandelen ruilt.
@3: Juist omdat het kapitalistisch systeem geen natuurlijk gegeven is, maar uitbuiting van de aarde al voorkomt zolang er moderne mensen zijn, is het kapitalistisch systeem de schuld geven van die uitbuiting zo problematisch.
Dat betekent dat een ander economisch systeem de uitbuiting van de planeet niet oplost, en ook dat het afscheid nemen van het ‘kapitalistische systeem’ niet noodzakelijk is voor de noodzakelijke hervormingen.
Het namelijk al lang bekend wat voor hervormingen er ongeveer nodig zijn voor het stoppen van de opwarming van de aarde, dit is alleen heel moeilijk vanwege de verschillende belangen van mensen.
En dit zal altijd* zo blijven, want mensen zullen altijd met elkaar botsende belangen houden, of beter gezegd, er zal altijd spanning blijven tussen het belang van het menselijk individu en het belang van de mens als groep.
En geef de mensheid ook enige credits: we zijn wel degelijk in staat gebleken, ondanks (of dankzij?) het kapitalistisch systeem, om oplossingen te vinden voor grote problemen, zoals infectieziekten, het voeden van een snel groeiende bevolking, het stabiliseren van de bevolkingsgroei en de aantasting van de ozonlaag. We zijn nu bezig om het probleem van de eindigheid van fossiele energiebronnen op te lossen, al staat de vraag natuurlijk nog open of dit ons in staat gaat stellen de opwarming van de aarde op tijd te beperken.
* zolang de mens in zijn huidige vorm bestaat.
@4: het is me eerlijk gezegd niet helemaal duidelijk wat je alternatief inhoudt, maar het onder publiek beheer brengen van grondstoffenwinning spreekt me wel aan, evenals alternatieven voor het huidige geldstelsel.
@5: ik betwijfel of je vòòr de industrialisering en het ontstaan van de kapitalistische economie kunt spreken van een desastreuze vorm van ‘uitbuiting van de natuur’, zoals we die nu kennen. In elk geval was die dan niet zo groot dat er geen herstel mogelijk was.
En wat betreft de aanpak van de klimaatverandering binnen de voorwaarden van het kapitalistisch systeem: als het allemaal zonder structurele veranderingen kan worden opgelost, waarom is dat dan nog niet gebeurd? En waarom ziet het er vooralsnog ook niet naar uit dat de ondertekenaars van de akkoorden van Parijs er in gaan slagen de opwarming van de aarde voldoende terug te dringen?
@6 Op een dag zal ik het wat minder warrig opschrijven en delen :)
@6 Er zijn allerlei situaties bekend waarin de natuur dusdanig werd uitgebuit dat deze ten onder ging. Paaseiland is een veel aangehaald (maar discutabel) voorbeeld. Het uitsterven van dieren zoals de wolharige mammoet is er ook een. De Anasazi. Het omhakken van ALLE bomen op Groenland en IJsland door de Vikingen. De uitgestrekte welbekende landschappen van Schotland die ooit gewoon bos waren.
En zo zijn er nog veel meer. Pre-industriele mensen waren prima in staat om de natuur op zeer schaal compleet om zeep te helpen.
Jos weer met zijn communistische geschiedenis vervalsing.
Een voorbeeldje; vreedzame kernexplosies: VS: 28 – USSR 239! [b].
Kennelijk bestaat er binnen het kapitalistische systeem toch een grotere rem op dat soort handelingen.
Nog zo’n sovjet erfenis; waar het zwarte goud werd gewonnen kon je letterlijk zwemmen in de olie en nog steeds:
https://www.theguardian.com/environment/2016/aug/05/the-town-that-reveals-how-russia-spills-two-deepwater-horizons-of-oil-each-year
@8: Waar zie je de geschiedvervalsing? Voor alle duidelijkheid: ik zie de USSR niet als alternatief voor het kapitalisme, zoals je hierboven kunt lezen.
@6: Voor voorbeelden voor uitbuiting de natuur zie inderdaad #7. Al lang voor de industriële revolutie was het hard zoeken naar landschappen die niet beïnvloed waren door menselijk handelen. En ja, met de komst van meer mensen en technologische kennis is het ingrijpen van de mens in de natuur logischerwijs groter geworden, maar dat ligt dus niet aan het systeem maar aan het simpele feit dat mensen nu eenmaal ingrijpen in de natuurlijke omgeving. Je kan wellicht argumenteren dat er zonder kapitalisme minder mensen en minder technologische vooruitgang zou zijn geweest, maar ik betwijfel of je die kant op wilt.
Omdat het heel moeilijk is om een probleem op te lossen waarbij de hele mensheid moet samenwerken!
Ik zou overigens niet betwisten dat er voor stoppen van de opwarming van de aarde structurele veranderingen nodig zijn, dat is overduidelijk het geval. Maar een wereld waarin de uitstoot van broeikasgassen tot staan is gebracht is prima te combineren met bedrijven die vrij zijn activiteiten te ontplooien om daarmee geld te verdienen, binnen de kaders die daar door overheden aan gesteld zijn. Net als nu het geval is.
ik vraag mij af waar het beeld van Marx als natuurbeschermer vandaan komt. in zijn tijd was hij al een groot voorstander van industrialisering. verder wat #8 zegt.
het waanidee dat links moet herbronnen bij Marx verdwijnt pas als de generatie Schaaf het loodje legt.
@9:
Jij koppelt ecologische problemen toch aan kapitalisme met het marxisme als grote redding? Dat is met de voorbeelden van @8; toch aardige geschiedvervalsing.
Of bedoel je dat je met het uitmoorden van 80 miljoen mensen de ecologische problemen een stukje minder maakt?
@12: het is een onbegrip van Marx als econoom en verder lui denken geinspireerd door onzinstukjes in de Groene.
Het verbaast me bij dit soort discussies altijd (nou ja altijd, ik heb er zelf pas een paar jaar geleden kennis van genomen, maar er is veel over te vinden, weet ik inmiddels) dat Silvio Gesell’s vrijgeld en stroomgeld weinig tot geen aandacht krijgt. Dat lijkt me nou bij uitstek een systeem dat zou kunnen werken. Even los van het feit hoe je dat zou moeten implementeren, want gezien de huidige machtsverhoudingen wordt dat wel een dingetje…maar dat geldt voor al dit soort ideeën.
https://libertaireorde.wordpress.com/2011/10/27/het-vrijgeld-van-silvio-gesell-1862-1930-ontneem-geld-zijn-machtsfunctie/
@12: Je vervalst mijn betoog waarin ik nadrukkelijk afstand neem van de USSR. Marx ageerde tegen het kapitalisme dat mensen uitbuit, en -zoals we nu zien- vanuit dezelfde private korte termijn belangen ook de natuur. Afschaffing van dat systeem zou mens en milieu ten goede komen. Het zoeken naar alternatieven vind ik daarom zinvol, maar je moet dan niet blijven steken in oude boeken. Het boek van Schaaf stelt mij in dat opzicht teleur. Meer heb ik niet gezegd en je moet er dus ook niet meer van maken.
@15: Je vervalst mijn betoog waarin ik nadrukkelijk afstand neem van de USSR.
te makkelijk. de USSR is het beste historische voorbeeld van hoe een marxistische economie (in de socialistische fase) eruit zou zien. je kan niet enerzijds betogen voor marxisme in abstracte zin maar volledig afstand doen van het concrete marxisme van de USSR.
Afschaffing van dat systeem zou mens en milieu ten goede komen.
alleen er is geen tastbaar bewijs voor. waar het kapitalisme is afgeschaft ten gunste van een marxistisch(-achtige) planeconomie heeft dat geen baat gehad voor “mens en milieu”. integendeel. dat jij een oppervlakkig onderscheid maakt tussen marxisme “in theorie” en “in de praktijk” doet daar niks aan af.
vanuit dezelfde private korte termijn belangen ook de natuur.
dus de gigantische milieuvervuiling in de USSR (communistisch China, wat je wil) was ook veroorzaakt door “private korte termijn belangen”? dat is de geschiedsvervalsing waar ghb het over heeft en wat stoort: milieuvervuiling in het Westen is veroorzaakt door het kapitalisme, maar (aanzienlijk ergere) milieuvervuiling onder het communisme is je blijkbaar onbekend (yeah right).
@14: Interessant alternatief: een ‘markteconomie zonder kapitalisme’. Zo zie ik de laatste tijd meer alternatieven, zoals ons geld die helaas weinig aandacht krijgen.
Ik vind de vergelijking met het perverse communisme altijd zo’n dooddoener. Dat is beslist niet wat Marx voor ogen had. Die pervertering ontstond door de machthebbers, niet door de ideologie. Volgens mij zit dáár het probleem; macht perverteert. Dus moet je die macht zoveel mogelijk verdelen, iets wat we hier nog best redelijk doen trouwens.
Niettemin zijn we ook hier door de globalisering (waar ik in principe nix tegen heb, maar wel in de huidige vorm) grotendeels overgeleverd aan het grootkapitaal. Mensen met geld worden slapend nog rijker en alles wat daaronder zit betaalt de prijs. Dat moet toch beter kunnen, eerlijker. Als de arme sloeber moet werken voor zijn geld, waarom de rijke stinkerd dan niet? Waarom kunnen we zowel arbeid als welvaart niet wat beter verdelen?
@18 Dank voor die link, ik ga dat binnenkort uitgebreid bestuderen.
@19: Ik vind de vergelijking met het perverse communisme altijd zo’n dooddoener. Dat is beslist niet wat Marx voor ogen had.
Dat vind ik de dooddoener: hoe weet jij wat Marx voor ogen had? Ik heb marxistische economie bestudeerd op universitair niveau. (marxistische (Hegeliaanse) filosofie is mij minder goed bekend)
Marx was geen “eerlijk zullen we alles delen”-achtige hippie. Zijn economisch beleid stond in het teken van gedwongen industrialisering, onteigening van bezit en dwangarbeid. Niet toevallig primaire kenmerken van latere door het marxisme geinsipireerde communistische economieen.
Over marxisme in de praktijk, volgens Marx:
Marx theorised that between capitalism and the establishment of a socialist/communist system, would exist a period of dictatorship of the proletariat – where the working class holds political power and forcibly socialises the means of production
https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx#Economy,_history_and_society
Die pervertering ontstond door de machthebbers, niet door de ideologie. Volgens mij zit dáár het probleem; macht perverteert.
Dan zou je de macht moeten afschaffen, toch? Dan is het marxisme, waar arbeid de macht grijpt van kapitaal, al helemaal geen optie – het streven macht (klassenstrijd) staat centraal in het marxisme.
Waarom kunnen we zowel arbeid als welvaart niet wat beter verdelen?
kom met een beter idee. hoe kan een (denk)systeem – dat al heeft bewezen niet tot meer gelijkheid te leiden – onderdeel van de oplossing zijn?
@20: Hoe kan je vasthouden aan een systeem dat bewezen fouten heeft? Zelfde argument. Ik denk dat je uiteindelijk altijd werkt vanuit een verleden, vanuit een geschiedenis waaruit je leert, waar je elementen van neemt en die probeert te combineren tot een ideaal. Dat zal je vast niet aan willen nemen van een “marxistisch-lenist”
@21: dat begrijp ik, maar ik krijg echt het idee dat wij niet dezelfde geschiedenis/feiten kennen of willen kennen. hoeveel goeds zit er in het klassieke marxisme? Het idee dat kapitalisme tot onderdrukking, uitbuiting, vernietiging, etc was geen origineel idee van Karl Marx. Het idee dat de bestaande burgerlijk kapitalistische orde alleen geweld kan worden getransformeerd tot een socialistische was dat wel.
Het marxisme volgens Marx was in zijn tijd al een achterhaald idee: in de tweede helft van 19e eeuw nam de middenklasse niet af maar toe, stegen de lonen van de fabrieksarbeiders en daalde armoede in de steden. Al tijdens zijn leven was de communistische revolutie in west europa een onzin idee en zetten de “evolutionaire” sociaal-democraten (ook geinspireerd door o.a. Marx) meer zoden aan de dijk.
Ik krijg soms het idee dat de focus op Marx – in plaats van meer vreedzame socialistische denkers zoals Lasalle, Walras, Robert Owen, Saint-Simon – een historisch vergissing is. Omdat Rusland de utopische maar duistere variant van het socialisme (het marxisme van Marx) omarmde, is deze variant onterecht de “poster boy” van geheel links geworden.
Dat is waarschijnlijk een bijgevolg van het succes van zijn andere ideeën, met name zijn analyse van en kritiek op het kapitalisme en zijn historisch materialisme (die nog steeds aanhang hebben).
Doordat mensen die ideeën accepteerden kregen Marx’s andere ideeën te veel krediet, met name het dialectisch materialisme en zijn spartaanse ideeën voor een toekomstige samenleving.
Overigens werden Lenin en zijn Bolsjewieken in 1917 ook nog niet gezien als mainstream marxisten, maar als een autoritaire (of: nog autoritairdere) afwijking ervan. Pas toen de Sovjet-Unie eenmaal gesticht was (en het marxisme in Duitsland vermoord) werden de Bolsjewieken leidend binnen het marxisme.
Dus voor de bredere socialistische beweging is het inderdaad al onfortuinlijk dat Marx de ‘poster boy’ ervan werd, maar voor het marxisme is het weer onfortuinlijk dat de Lenin ervan de ‘poster boy’ werd (in plaats van, zeg, Rosa Luxemburg als poster girl).
@22:
Geheel links? Veel socialisten hebben na de Russische revolutie het marxisme resoluut afgezworen (zie b.v. Herman de Man). Anderen, ook binnen de sociaal-democratie, hebben aan hun eigen interpretatie van het marxisme vastgehouden. Utopisch zou je hem misschien nog wel kunnen noemen, maar duister? Zijn kritiek op het kapitalisme is buitengewoon helder.
Ik ben het wel met je eens dat andere denkers uit die tijd meer aandacht verdienen als inspiratiebron voor een alternatief. En meer recente en hedendaagse denkers natuurlijk.
@24: eens, van radicaal links.
Utopisch zou je hem misschien nog wel kunnen noemen, maar duister?
dictatuur van het proletariaat, ieders arbeid het eigendom van de staat. lichte kost hoor.
Zijn kritiek op het kapitalisme is buitengewoon helder.
klopt, alleen sloeg het nergens op. de voorspellingen kwamen al in zijn tijd niet uit.
@25: Nederland is op politiek niveau toch een beetje het zwakbegaafde broertje van de meeste andere landen.
Zo is het in Frankrijk doorgaans gebruikelijk om met radicaal links de meer libertaire stromingen aan te duiden, en met extreem links de meer communistische stromingen. *
Finetuning, Inuït en namen voor sneeuw/wit, zeg maar.
* beide weliswaar vertaald naar het Frans natuurlijk.
@26: “extreem” vond ik zo extreem. je weet waar ik het over heb. een Groene Amsterdammer die voortdurend bezig is met het rehabiliteren van Marx. “stevig links”.
@20: Nee natuurlijk weet ik niet wat Marx precies voor ogen had, maar het lijkt me vrij zeker dat dat niet een beleid was dat miljoenen doden heeft veroorzaakt. Omdat er een paar “sterke” mannen zaten die geen tegenspraak duldden. Ik vind dat echt zo evident…
“Dan zou je de macht moeten afschaffen, toch?” Dat lijkt me onmogelijk of in elk geval onwenselijk, maar ik zei al dat je die meer moet verdelen en dat we dat in NL nog best aardig doen ook.
“kom met een beter idee. hoe kan een (denk)systeem – dat al heeft bewezen niet tot meer gelijkheid te leiden – onderdeel van de oplossing zijn?” Dat idee vind je in de link naar het verhaal over Silvio Gesell. Of dat de ultieme oplossing is kan ik niet beoordelen, maar ik vind het een zeer interessant idee dat op zich kleine schaal al bewezen heeft.
Jammer dat je zo slecht leest, de antwoorden staan gewoon in mijn post.
@28: Nee natuurlijk weet ik niet wat Marx precies voor ogen had, maar het lijkt me vrij zeker dat dat niet een beleid was dat miljoenen doden heeft veroorzaakt.
Marx lijkt mij nou net iemand die zou zeggen “the ends justify the means”.
“Dan zou je de macht moeten afschaffen, toch?” Dat lijkt me onmogelijk of in elk geval onwenselijk, maar ik zei al dat je die meer moet verdelen
als macht is de bron van het kwaad is, dan is de oplossing is de macht beter verdelen? waanzin.
@29: Hè? De macht verdelen is waanzin? Jij gelooft niet in de trias politica, om maar wat te noemen? Checks and balances, waanzin?
Ik zeg niet dat macht de bron van het kwaad is, ik zeg dat teveel macht bij 1 persoon die persoon (hoogstwaarschijnlijk, er zijn uitzonderingen, zoals Gandhi, maar die zijn zeldzaam) corrumpeert. Dus zorg je ervoor dat de macht verdeeld is over verschillende instituties.
Sorry hoor, maar ik begrijp echt niet wat je punt is. Laat ik hem eens terugkaatsen; wat is jouw oplossing? Of vind je, zoals Lutine met zijn niet-ideologische verdwaasdheid, alles wel best zoals het is? Want dan zijn we uitgeluld.
@30:
Oké een beetje off-topic, maar Gandhi was bepaald geen heilige. Wel was-ie een enorme racist, een ontzettende viespeuk, en een vrouwenhater.
Ook was hij trouwens geen echte voorvechter van de Dalit (de ‘onaanraakbare’ kaste), zoals-ie vaak gezien wordt, maar deed hij er juist alles aan hun structurele rechteloosheid in stand te houden zodat hij en andere leden van de hogere kasten hun barmhartigheid erop konden loslaten voor karmapunten. (Een beetje zoals Moeder Theresa armoede in stand wilde houden zodat christenen Hemelpunten konden verdienen met liefdadigheid.) Maar goed, terzijde …
@15:
Marxisme net zo’n faal voor de mensheid als het kapitalisme of je moet een liefhebber zijn van een halve dag in de rij staan voor een stuk brood en repressie. Marxisme prediken is exact ook blijven steken in oude boeken.
https://basisinkomen.nu
Viva la liberta.
Hey Jos:
Back to basics
Capitalism needs a welfare state to survive
https://www.economist.com/leaders/2018/07/12/capitalism-needs-a-welfare-state-to-survive