DATA - Het nieuwe kabinet wil flink snijden in het aantal gemeenten. Daar kun je zurig en nostaligsch over doen, maar het Nederlandse grondgebied is een slagveld van gemeenten. Maar die 100.000, dat is wel wat veel.
Uiteindelijk mogen er van dit kabinet alleen nog maar gemeenten zijn van 100.000 inwoners over meer, kopte de Telegraaf vanochtend. Daar voldoen er momenteel 25 aan. Dat zou dus betekenen dat een flink aantal gemeenten moet verdwijnen door middel van fusies en herindelingen.
De laatste jaren is de bestuurlijke deken al flink opgeschud. In 2011 nog hielden zeventien gemeenten op te bestaan. Sowieso is het de laatste dertig jaar flink raak. Er is een duidelijke ontwikkeling naar het afschaffen van gemeenten. In 1997 ruimden liefst 63 gemeenten het veld. Het hoogtepunt tot nu toe ligt echter in 1970: toen verdwenen in een klap 66 gemeenten. In totaal zijn er sinds 1830 al 1030 gemeenten verdwenen.
Wie door de lijst struint, komt exotische en verrassende gemeenten tegen.
Ik heb bijvoorbeeld nooit geweten dat Barendrecht twee gemeenten zijn geweest: West- en Oost-Barendrecht. Beide zijn in 1830 opgericht (zoals zo’n beetje alle gemeenten), maar deze twee verdwenen al na zes jaar. Verder veel bekende namen, maar dan vooral van wijken. Bijlmermeer (1846 verdwenen), Charlois en Kralingen (1895), Buiksloot, Abcoude-Proosdij.
Mooie namen
Daarnaast hadden veel van die oude gemeenten prachtige namen (kom daar nog maar eens om met je Hollands Kroon). Dorth, Cillaarshoek, Schuddebeurs en Simonshaven, Ackersdijk en Vrouwenregt, Hodenpijl, Goidschalxoord, ‘s-Heer Hendrikskinderen, Kijfhoek, Roxenisse, Meeuwen, Heel en Babyloniënbroek.
Wat ik zelf wel opvallend vind, is het grote aantal verdwenen gemeenten in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Ik heb hier tot dusver geen verklaring voor kunnen vinden, maar als u het weet, gooi het vooral in de comments.
Hier de complete lijst
Tot slot heb ik nog even het aantal gemeenten opgezocht van andere landen. Is die 100.000 inwoners gemiddeld per gemeente immers wel haalbaar en/of wenselijk? Een probleem is dat ieder land zijn eigen staatsrechtelijke arrangementen heeft. Een commune in Frankrijk heeft minder taken dan een Nederlandse gemeente bijvoorbeeld heeft. Duitsland heeft naast gemeinde ook nog kreise. Ik ben uitgegaan van de laagste bestuursvormen. In dat lijstje (zie onder) heeft Nederland met ruim 40.000 mensen al vrij veel inwoners per gemeente: alleen Mexico (47160 per municipios) en Denemarken (56566 per kommuner) hebben meer inwoners.
Reacties (15)
Als je afstand wilt kweken tussen burger en overheid, dan moet je vooral met dit plan doorgaan. Ik ben gematigd positief over het regeerakkoord, maar dit is echt een heel slecht plan.
Typisch VVD dingetje: groter is beter. Niet dus
Ik zie dit proces doorgaan tot we op het niveau van provincie zitten en de gemeente als entiteit ophoudt te te bestaan. Vervolgens wordt Nederland een gemeente (provincie) in Europa en zullen de gemeentes weer gaan ontstaan maar dan met veel minder taken.
Kijk maar eens goed naar hoe het in Frankrijk en Duitsland zit. De landen met de meeste gemeenten maar minder taken per gemeente. Dat is erg handig voor het besturen. Je heb veel minder last van inspraak en grote projecten gaan makkelijker.
De EU gaat een bestuursvorm tegemoet in de orde van Frankrijk en Duitsland. Met veel kleine gemeentes maar veel minder macht per gemeente.
Of het goed is?
Burgers zijn eigenlijk helemaal niet geïnteresseerd in democratie en invloed. Kost veel te veel moeite. Ze willen alleen om de hoek hun dagelijkse zaken kunnen regelen en voor de rest willen ze rust. Kleine gemeentes helpen daarbij maar pas als ze van hun macht zijn ontdaan. En dat is wat op dit moment in NL gaande is.
@Sikbock
Kreten zonder achtergrond.
Ook Sikbock.
Dit is inderdaad heel slecht voor de democratie, als het zo doorgaat. Schaalvergroting van het bestuur kan alleen plaatsvinden als de burgers enige grip blijven houden op wat het bestuur doet. Dat is nu al een probleem in veel gemeenten, zeker ook in de nieuw gevormde gemeenten, waar de vertegenwoordiging van de bevolking niet meer steunt op een hechte sociale structuur. Het probleem is dat vanuit Den Haag deze problematiek alleen wordt gezien vanuit de invalshoek van effectief bestuur. Men realiseert zich niet welke problemen er ontstaan als mensen zich niet meer vertegenwoordigd voelen.
Zie ook mijn reactie in het andere draadje.
Wat ik zelf wel opvallend vind, is het grote aantal verdwenen gemeenten in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg
In Limburg waren er vroeger in ieder geval erg veel heel kleine gemeentes. Dat heeft te maken met het Ancien Regime, toen Limburg totaal versplinterd was met dorpjes en steden die bij Nederland, Pruissen, Oostenrijk, Kleef, Jülich of Luik hoorden kriskras door elkaar, met daar tussenin ook nog ettelijke vrije heerlijkheden. Bij de invoering van de gemeentes (naar ik meen in 1795, niet in 1830) werden veelal de bestaande grenzen gerespecteerd waar het gemeentelijke indeling betrof. Bij gevolg ontstonden dus heel veel kleine gemeentes, die fors slachtoffer zijn geworden van de drang naar schaalvergroting.
Bovendien is een belangrijk verschil met grote delen van Nederland dat vrijwel elk dorp (en zelfs gehucht) een lange bestaansgeschiedenis heeft. Zeker ten zuiden van Roermond bestonden vrijwel alle huidige plaatsen een eeuw of vijf geleden ook al (en vele ook nog veel langer), terwijl elders in Nederland veel plaatsen vaak pas ontstonden nadat grenzen vastgelegd waren (die dus van begin af aan al binnen een bestaande gemeente lagen, waardoor geen fusie meer mogelijk was).
Misschien als kleine toevoeging: De verschillende herindelingen hebben er in Limburg voor gezorgd dat plaatsen die dik twee eeuwen geleden nog in verschillende landen lagen, nu in dezelfde gemeente zitten. Aangezien daar vaak traditionele rivaliteiten bestaan (denk bv. aan Tegelen-Venlo), zijn er dus fusiegemeentes ontstaan waarin de burgers (en dus ook de bestuurders) al niet bepaald gladjes met elkaar omgaan. Je ziet dat zelfs afgespiegeld in de gemeenteraden, waar je in fusiegemeentes dorpspartijen tegenkomt, die puur als doel hebben de belangen van hun dorp binnen de gemeente te behartigen.
Ik zie het ook niet erg zitten. In mijn gemeente is 10 jaar geleden een fusie geweest en dat pakt redelijk uit. toch is er rivaliteit tussen de dorpen, naast de onschuldige identiteit die wordt toegestaan. Een gemeente verderop is het zelfde gebeurd; daar is de balans tussen de samenstellende delen niet gevonden en is een politieke vechtcultuur ontstaan. De correlatie is er misschien niet, maar die gemeente zit financieel aan de grond en de bestuurbaarheid laat veel te wensen over.
Het lijkt me dat de PvdA wat meer weerstand had mogen bieden. Het huis van Thorbecke is nog steeds elegant van constructie. Maar als je tegen regio’s en de wgr bent, kom je gemakkelijk tot de noodzaak van opschaling.
Maar het lijkt me niet zo nodig, als je vrijwillige samenwerking tussen gemeenten en vormen van privatisering gewoon de ruimte geeft.
Ik zit al te puzzelen hoe je in mijn omgeving tot een gemeente van 100.000+ zou moeten komen, en dan wordt het alleen al geografisch gezien een gedrocht waarbij je over allerlei natuurlijke grenzen heengaat…
Maar goed, stel dat Nederland helemaal blanco was en je zou de bestuurslagen compleet opnieuw inrichten, dan wil ik nog wel geloven dat 100.000 een mooi aantal is. Maar uitgaande van de bestaande situatie moet je toch eerst wel hard kunnen maken dat dit hele significante verbeteringen op gaat leveren om de immense investering die dit vereist te verantwoorden.
@10: Eenheden van 100.000 mensen lijkt mij toch echt heel erg veel te grootschalig voor de onderste bestuurslaag (die gaat over de plaatsing van de lantaarnpalen en hondenpoepbakken alsmede het vervangen van kapotte stoeptegels). Eigenlijk zou je zelfs in bestaande gemeentes met zulke inwonertallen iets van deelgemeentes moeten invoeren.
Wat Bismarck zegt. Die deelgemeentes in 010 en 020 (met rustig 50-100.000 inwoners) gaat de regering dus nu van bovenaf afschaffen.
Typisch een randstad-georienteerde denkwijze. Als je dit in bijvoorbeeld Overijssel of Gelderland gaat toepassen, krijg je plattelandsgemeentes van enorme omvang. Plus daar moeten natuurlijk weer nieuwe gemeentehuizen worden gebouwd (is na de laatste golf herindeleingen al veelvuldig gebeurd), plus een enorm ambtenarenapparaat opgetuigd. Afstand van de burger tot de overheid zal ook toenemen.
Bureaucratie neemt toe, democratie neemt af.
@13: “Afstand van de burger tot de overheid zal ook toenemen” mag je gezien “krijg je plattelandsgemeentes van enorme omvang” zelfs behoorlijk letterlijk nemen. Ik heb voor de grap eens doorgerekend hoe dat uitkomt. In Limburg zou alles ten noorden van Venlo bijeen moeten om boven de 100.000 uit te komen (vijf huidige gemeentes, waarvan sommigen zelf ook al recente fusiegemeentes zijn). Dan wordt afstand tussen de noordelijke en zuidelijke grens meer dan 50km.
Hmm.
Menaldumadeel is van naam veranderd naar Menaldumadiel en Dantumadeel werd Dantumadiel. Ze zijn niet verdwenen.
De vijf gemeenten Sneek, Bolsward, Nijefurd, Wunseradiel en Wymbritserdiel staan in de lijst als verdwenen. Ze zijn gefuseerd naar Súdwest-Fryslân dus eigenlijk zijn er vier verdwenen.
In de jaren ’80 waren er veel fusies in Friesland, al die verdwenen namen zijn onder een nieuwe naam verder gegaan. Het aantal gemeenten is dus (veel?) kleiner dan het overzicht beweert.