Een gastbijdrage van econoom Arnoud Boot (Uva), overgenomen van Me Judice.
Het noodfonds biedt met een lagere rente perspectief aan Griekenland, maar het is te klein om alle problemen te verhelpen. Het komt neer op euro-obligaties, zonder dat daartegenover macht in Brussel staat. Indien de macht om in te grijpen bij lidstaten niet wordt gecentraliseerd dan hebben de Europese regeringsleiders met dit plan hek opengezet naar het opblazen van de euro, aldus Arnoud Boot.
Deal op nippertje
Je kunt veel zeggen over de Europese regeringsleiders, maar gevoel voor drama kun je ze niet ontzeggen. Een emergency summit op donderdag in Brussel, spoedoverleg tussen Sarkozy en Merkel op woensdagavond in Berlijn en commissie-president Barroso die die zelfde avond waarschuwt voor dramatische gevolgen van de eurocrisis in alle uithoeken van Europa als detop van die donderdag geen resultaat oplevert. En in Nederland op donderdagochtend, zomerreces of niet, spoedoverleg in de Tweede Kamer met minister van Financiën De Jager, om premier Mark Rutte diezelfde donderdag bij de top de speelruimte te geven om in te kunnen stemmen met het nieuwste Europese reddingsplan voor Griekenland en de euro.
Europa op tweesprong
Het lijkt effect te hebben gehad. Griekenland krijgt geld en tegen een veel lagere rente dan eerst. Maar het echte nieuws is dat de verklaring van de EU-regeringsleiders een centrale rol geeft aan het gemeenschappelijke noodfonds van 440 miljard euro dat vorig jaar was ingesteld. Het fonds – en de opvolger, het ESM – kan landen gaan financieren, banken redden en pro-actief optreden bij dreigende financieringsproblemen van de lidstaten. En de rentes waar tegen geleend wordt, gaan drastisch omlaag. Hoewel het fonds te klein is, is hier mee een majeure stap gezet naar een gemeenschappelijke financiering van de lidstaten. De precieze governance details – wie heeft wat te zeggen en wanneer – moeten nog uitgewerkt worden. Het is de vraag of dit werkelijk draagvlak heeft. Het wordt of een splijtzwam of een historische stap naar een gemeenschappelijk Europees begrotingsbeleid. Het zal de regeringsleiders niet slecht uitkomen dat bijna iedereen inmiddels op vakantie is.
Wat is er aan de hand?
Halfslachtige maatregelen van Europa ondermijnen het vertrouwen onder de houdbaarheid van de euro. Een op zich behapbaar Grieks probleem werd een twistappel voor de euro. Een land met een onhoudbare schuldenlast – lees: Griekenland – werd met lapmiddelen op de been gehouden. De discussie in de sterke noordelijke landen – lees: Duitsland en Nederland – ging over de vraag waarom wij zouden moeten betalen voor de fouten (en manipulatie) van Griekenland. Griekenland zelf werd gevraagd zware bezuinigingsmaatregelen door te voeren en salarissen te verlagen. De regering-Papendreou deed zijn best, maar zonder licht aan het eind van de tunnel is het moeilijk draagvlak te houden onder de bevolking.
Besmetting
Het echte probleem werd echter de schuldenproblematiek in de rest van het eurogebied. Noodpakketten werden in elkaar gezet voor Portugal en Ierland, maar landen zoals Spanje en recentelijk Italië kwamen ook onder druk te staan. En dat relatief sterke Italië werd de eye opener voor de Europese problematiek in de afgelopen twee weken. Europese regeringsleiders ontdekten dat als je maar genoeg onzekerheid creëert over de gemeenschappelijke euro, financiële markten vraagtekens gaan plaatsen bij de bereidheid om een beleid te voeren dat past bij een dergelijke gemeenschappelijke munt. De primaire splijtzwam bij de euro is niet Griekenland maar een noord-zuidbreuklijn. Is het sterkere noorden bereid solidair te zijn met het zuiden, en is het zuiden bereid om een economisch beleid te voeren dat niet anticipeert op subsidies van het noorden?
Politiek versus ECB
Er is nog een tweede splijtzwam, en deze is tussen de Europese regeringsleiders en de Europese Centrale Bank, de ECB. De ECB heeft tot nu toe het politieke falen kunnen opvangen. Zij was bereid vorig jaar bij te springen door in de secundaire markt overheidsobligaties van zwakke landen op te kopen (aardig tegenover de politiek, maar niet heel verstandig), en ook om haar traditionele rol als lender of last resort voor het bankwezen in het eurogebied te blijven vervullen, juist ook voor banken in de zwakke lidstaten (onmisbaar). Geen bank in Griekenland had nog overeind gestaan als de ECB deze rol niet had vervuld. Via deze weg heeft de ECB geld verstrekt aan Griekse banken met Grieks overheidspapier als onderpand. In een muntunie betekent dit dat de centrale bank geconfronteerd wordt met sovereign risico: het risico dat een land failliet gaat. Als dit gebeurt dan kan dus ook de ECB failliet gaan. De politiek was niet bereid het sovereign risico bij voorbaat af te dekken. Blijkbaar vond ze het prettig om de ECB te laten bungelen. Dit verklaart ook in hoge mate waarom de ECB tegen elke vorm van herstructurering van schulden is. Voor de belastingbetaler is het allemaal vestzak-broekzak. Hoe dan ook, de belastingbetaler staat garant voor de ECB.
Hoe moet men het laatste akkoord beoordelen?
Om met het positieve te beginnen, het huidige pakket maatregelen heeft iets geleerd van de verkeerde keuzes tot nu toe. Met twee cruciale uitgangspunten wordt nu rekening gehouden:
1. Een land moet perspectief worden geboden. Dus het helpt niet om Griekenland of Portugal te hulp te schieten met een extra hoge boeterente. Dit ontmoedigt een land, en ondermijnt draagvlak in die landen en maakt de onbetaalbaarheid van de schuldenproblematiek alleen maar groter. Bovendien verwoest het elk groeiperspectief van die landen. Het akkoord voorziet in een lage rente, goed dus. De uitgestelde herstructurering van de Griekse schulden (via een vertraagde betrokkenheid van de private sector) en elke ontkenning van welke andere herstructurering van schulden dan ook is echter problematisch.
2. Verdere verzieking moet worden vermeden. De aanpak van Griekenland moet hand in hand gaan met een oplossing voor de rest. De grotere rol van het noodfonds biedt hiervoor een houvast. Het geeft een duidelijk commitment dat andere landen worden ondersteund indien nodig, en dat dit tijdig kan gebeuren. In de marge mag het noodfonds ook op de secundaire markt obligaties op kopen, dit zou op termijn ook kunnen betekenen dat de risico’s uit de ECB worden gehaald.
Maar het akkoord is halfslachtig
Het noodfonds is te klein. Als je werkelijk in het noodfonds gelooft, moet dit een omvang hebben die geen twijfel laat bestaan over de beschikbaarheid er van. Details over de precieze werking van het noodfonds zijn nog niet bepaald.
De governance van het eurogebied is echter cruciaal. De wijdere steun uit het noodfonds moet hand in hand gaan met met meer macht voor Brussel. Hier zit een groot probleem. Eigenlijk is het noodfonds nu bijna identiek aan het uitgeven van euro-obligaties zonder dat er een centrale macht is. Dat is vragen om problemen.
Wat betekent noodplan echt?
Er is nu gekozen voor een Europa van naties die bij elkaar willen horen en verantwoordelijkheid hebben voor elkaar. De realiteit is dat er een mechanisme moet komen om macht te geven aan Europa. De bredere rol van het noodfonds vereist macht om tijdig in te grijpen in de lidstaten. Doen we dit niet dan hebben de Europese regeringsleiders afgelopen donderdag het hek opengezet naar het opblazen van de euro. De kern van het Europese probleem is: niet doorpakken. En dat dreigt nu weer.
Reacties (26)
De Nederlandse bevolking wil juist minder Europa.
“De Nederlandse bevolking wil” = false
@AdriePVV:
Als reactie op bovenstaande lijkt dat erg op zoiets als ‘mijn kind wil graag snoepjes’
@1: En hoe lossen we het probleem dan wel op? Graag met overzicht van positieve en negatieve effecten.
@ jb en Rob
Uiteraard zien jullie de Nederlandse bevolking als onmondige kinderen met wier mening je geen rekening hoeft te houden. Lastig he om je crypto regentenmentaliteit verborgen te houden.
@1: Ik ben ook deel van de NL bevolking en ik wil meer Europa. Veel meer. De wereld is fundamenteel verandert: de tijd dat Indonesië en Suriname kolonies van Nederland waren zijn allang voorbij.
Als we onze krachten niet in Europa bundelen zijn we over een jaar of 60 weer wat we tot het jaar 1500 zijn geweest: het afvoerputje van Eurazië.
@ Weerman.
Dat verbaast me niet gezien de standpunten van D66 en Groenlinks en gezien de politieke voorkeuren die hier op dit forum floreren.
Ik wens alleen dat de politiek rekening houdt met de meerderheid die tegen is, of ben je soms van mening dat jouw wil prioriteit heeft omdat “de bevolking” nu eenmaal “dom” is.
@6. Weerman: Tot 1500 waren we het afvoerputje van Eurazië? Ik hoor steeds, dat we tot 1500 kruisridders waren, en daarna imperialisten. Meer Europa dus om het imperialisme voort te kunnnen zetten?
@5 Uiteraard snap je geen ene kloot van wat ik zei.
@7. Ik heb niet het idee dat ook maar één politieke voorkeur, welke dan ook, op dit forum floreert.
Boot: “Er is nu gekozen voor een Europa van naties die bij elkaar willen horen en verantwoordelijkheid hebben voor elkaar.”
Gossie: Mijn natie heeft een wil! Misschien moet mijn natie eens met een psycholoog praten. Misschien ligt aan het onbewustzijn van mijn natie. Ietsinzejeugd.
@7
“De bevolking” heeft niet de tijd om na te denken over waar we heen moeten en waar we willen zijn over 50 of 100 jaar. Zonder Europa hebben we geen toekomst. Dat klinkt misschien dramatisch, maar het is wel zo. Of denk je dat wij met 17 miljoen mensen in onderhandelingen met China een deuk in een pakje boter slaan?
Kijk naar grote conferenties zoals de klimaattop. Europese landen doen niet mee, we staan aan de zijlijn. En dan hebben we het nog niet eens over de militaire capaciteit. Of denk je dat we met een paar mariniers uit Den Helder Chavez over een paar jaar de baas kunnen?
@8: Die kruisridders kwamen niet veel verder dan Israël. In 1492 is er een Portugees de grote plas over gevaren, waarna de kolonisatie een beetje begon, stoom kreeg rond 1700 en in 1950 weer uit elkaar klapte. In de rest van de wereld ging het er toen al wat ruiger aan toe (bijvoorbeeld de Han in China).
Europa heeft het een paar honderd jaar goed gedaan, maar als we niet uitkijken vechten we over 50 jaar weer alleen onder elkaar (zoals we tot 1492 deden) en gaat de rest van de wereld weer z’n gang zonder ons (zoals ze altijd deden, met een korte onderbreking tussen 1500 en 1950).
@ Weerman 12
Dank je voor de vertolking van de hier wijdverbreide mening dat “de elite” beslist waar “het volk” haar toekomst moet ondergaan, uiteraard voor de eigen bestwil van “dat volk”.
@13 Gewoon blijven vechten tegen die stropop.
@adriepvv: anderhalf miljoen nederlanders is niet de nederlandse bevolking.
@12
Ik denk dat de bevolking daar wel tijd voor heeft. Ik denk dat waar europa over struikelt, het gebrek aan interne democratie is. Europses vraagstukken zijn onbekend, en onbemind. Grote groepen mensen in nederland weten niet dat wanneer spanje, griekenland en italie falliet gaan, hun pensioen verdampen zal.
Veel mensen weten niet dat zonder europa de regulering van internationale handel zich louter naar de wensen van de VS had voltrokken.
Het probleem ligt hier niet in de eerste plaats bij de bevolking, maar bij de beperkte rol van het Europees Parlement. imho.
Adrie: Wilders hoort zelf bij de elite. Hij beslist meer dan de linkse partijen samen. Hij doet alsof hij luistert naar het volk, maar doet zijn eigen ding. Het interesseert hem geen mallemoer wat het ‘volk’ wil.
Kenmerk van een populistische partij: doen wat het ‘volk’ wil, net zoals je vroeger God erbij haalde, en huppekkee.
@13: wees verongelijkt. De wereld is onomkeerbaar veranderd en er is niets dat jij, de PVV of Anders Behring Breivik daar aan kan doen.
@16: juist omdat dat niet goed over het voetlicht komt moet de bevolking dat zelf doen (waar ze geen tijd voor hebben). Ik denk dat je wat dat betreft een punt hebt: een grotere rol voor het EP betekent meer aandacht voor wat er in Brussel gebeurt = groter begrip van de bevolking (omdat er dan eindelijk journalisten dagelijks verslag van Brussel gaan doen).
Jammer dat één malloot steeds weer een ‘discussie’ in de kiem smoort. Eerst was die malloot steevast Seven, nu AdriePVV.
@ 16
Als die PIGS hun economie niet structureel veranderen dan is er geen helpen aan.
Dat de beheerders van onze pensioengelden geinvesteerd hebben in die landen valt hen zwaar aan te rekenen.
Maar ja, dat gaat daar net zoals bij de EU, met u, voor u, maar vooral zonder uw invloed.
@ JW 19
Je kunt toch gewoon om een ban voor me vragen of me collectief negeren. Zo zonder tegenspraak “discussieert” immers veel plezieriger.
Boot’s verhaal is prima.
En wat het nog meest stuitende aan dit verhaal is dat de politici niet uitleggen welke risico’s er gelopen worden door de nieuwe en belangrijke bevoegdheden van EFSF.
De EFSF gaat naast noodleningen verschaffen, nu ook staatsobligaties opkopen en banken ondersteunen die in moeilijkheden verkeren/komen. Hoe gaan ze dit doen? Door obligaties uit te geven (ofwel de euro bonds) die gegarandeerd zijn door o.a. Nederland (lees de balans en kredietwaardigheid). Verder zal over een maand of twee wederom een crisis ontmoeting zijn in Brussel om het EFSF te verhogen van 440 naar 1.000 miljard euro (of zelfs 2.000 miljard als je Willem Buiter moet geloven). De uiteindelijke gevolgen zullen zijn dat Nederland een heel groot risico via EFSF gaat lopen op de balans, rente omhoog zal gaan, verliezen genomen moeten worden en staatsschuld omhoog springt zonder dat duidelijk is wat het eindstation zal worden.
Nederland en Duitsland waren fel tegen het opkopen , maar wederom heeft Rutte & Co water bij de wijn gedaan ‘ter ere en glorie van de euro’. Zonder de bevolking duidelijk en goed in te lichten is er wederom een grote stap richting fiscale unie gezet. De democratie wordt de kind van de rekening en dit baart me grote zorgen. Rutte heeft zich wederom laten kennen als een zachte heelmeester. En de wond ettert maar door…
@22: Is inderdaad behoorlijk stuitend. Imho begint de EU zich tot een behoorlijk ongecontroleerde multi-nationale regering op te stellen. De burger lijkt hier tegen niets in te kunnen brengen omdat de macht van het EP te gering is en ook de regeringen zich weinig aan hun burgers gelegen lijken te laten liggen.
Ik vind het niet vreemd dat mensen hierdoor erg argwanend (en negatief) tegen Europa komen te staan.
Overigens werd VOOR de invoering van de Euro al gewaarschuwd voor de toestand van onze pensioenen als de zuidelijke landen in de problemen zouden komen…
Otmar Issing, een van de meest gerespecteerde Duitse economen (en voormalig ECB econoom), heeft er geen goed woord voor over.
Otmar Issing, the European Central Bank’s founding star, has warned that events are on a course that threaten the ruin of Germany. “We must not forget that Western democracy began through parliamentary control over tax and public spending,” he said. Dr Issing said Greece should be cast into the wilderness if and when it defaults, allowed to use the euro only as a street currency like Kosovo, without EMU privilleges.
http://www.telegraph.co.uk/finance/comment/ambroseevans_pritchard/8658334/Europes-ideologues-took-the-whole-world-to-the-brink-of-disaster.html
Ook de Bundesbank president Weidmann is zeer verbolgen.
“By transferring sizeable additional risks to aid-granting countries and their taxpayers, the euro area made a large step toward a collectivization of risks in case of unsolid public finances and economic mistakes,” Weidmann said.
http://www.bloomberg.com/news/2011-07-22/bundesbank-s-weidmann-says-greek-deal-weakens-monetary-union-s-foundations.html
@22: Boot zegt dat het noodfonds te klein is, jij zegt dat het te groot is.
On topic: of Zuid Europa nu helpen of niet, ons spaargeld zal er hoe dan ook bij inschieten. Er wordt in de comments een keuze voorgesteld die er eigenlijk niet is.
@Weerman:
Europa heeft het een paar honderd jaar goed gedaan, maar als we niet uitkijken vechten we over 50 jaar weer alleen onder elkaar (zoals we tot 1492 deden) en gaat de rest van de wereld weer z’n gang zonder ons (zoals ze altijd deden, met een korte onderbreking tussen 1500 en 1950).
Lijkt me geen slecht plan. Zou wat wereldoorlogen en genocides schelen.
@ 25. Elk scenario gaat ons geld kosten, mee eens, maar dan is het wel zaak te weten wat het eindstatiom is en of hier draagvlak voor is.