Mooi zijn heeft alleen maar voordelen. Mooie mensen halen hogere cijfers, zijn minder vaak ziek en worden sneller aangenomen bij sollicitaties. Ook is de spermakwaliteit van mooie mensen beter. Zij zorgen dan ook voor meer nageslacht. Daarnaast worden mooie mensen ook als betere mensen beoordeeld. Nienke Vulink, psychiater en hoofd van de afdeling Angststoornissen van het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam, spreekt in de lezing Geloof, hoop en liefde over uiterlijke schoonheid en body dysmorphic disorder.
Uit onderzoek blijkt dat schoonheid al vanaf jonge leeftijd herkend wordt. Zo kijken baby’s van drie maanden oud significant langer naar mooie gezichten dan naar lelijke. De waarneming van schoonheid is ook te meten in de hersenen door middel van een fMRI-scan. Deze scan maakt de hersenactiviteit zichtbaar door middel van een driedimensionaal beeld. Bij het zien van mooie gezichten is er sprake van hyperactiviteit in het beloningscentrum. Ditzelfde circuit wordt geactiveerd bij het nemen van drugs of het hebben van seks. Schoonheid zorgt dus voor genot.
Schoonheid en de media
De media spelen een belangrijke rol in het creëren van het hedendaagse zelfbeeld. Schoonheid lijkt wel een obsessie te worden. Zo blijkt uit onderzoek dat drie kwart van de vrouwen na het lezen van een modeblad zichzelf lelijker voelt. Door het kijken naar fotomodellen krijgen zij een negatiever zelfbeeld. Bij blootstelling aan beelden van ‘normale’ modellen is de negatieve zelfwaardering kleiner. Het zou dus helpen als modebladen geen beelden van graatmagere modellen meer opnemen, maar in de plaats daarvan gebruik maken van ‘normale’ schoonheden.
De invloed van de modebladen is dus een feit. Zo stond er vandaag, 22 februari 2012, in de nrc.next een artikel over de ‘formatterreur’ van vrouwenbladen. Hierdoor krijgen de lezers een zeer specifieke uitsnede van de werkelijkheid te zien. Vandaar dat de ‘echte’ cover van de krant pas op pagina 5 te zien is. De gerimpelde oude vrouw wordt ingeruild voor het glossy model. Lelijkheid bestaat namelijk niet in de wereld van de vrouwenbladen. Een deel van de schuld voor dit vertekende beeld is toe te schrijven aan de selectieve beeldredacties. ‘Zij zorgen er deels voor dat gewone vrouwen denken dat ze mismaakt zijn,’ aldus nrc.next.
Body Dysmorphic Disorder
Het negatieve zelfbeeld kan extreme vormen aannemen. Er is dan sprake van een buitensporige bezorgdheid over een vermeende misvorming of afwijking van het lichaam. Wanneer het zelfbeeld dermate omslaat is er sprake van de stoornis Body Dysmorphic Disorder. Dit is een psychiatrische aandoening waarbij de patiënt overtuigd is van zijn of haar eigen lelijkheid. De meeste patiënten zijn geobsedeerd door een deel van hun uiterlijk. De klachten variëren van een te bleke huid, een te brede kaak of een te grote neus. Door de ernstige vorm van lichaamsontevredenheid durven mensen die aan BDD lijden nauwelijks meer in de spiegel te kijken omdat ze zichzelf zo afstotelijk vinden. Ze durven ook niet meer buiten te komen en raken daardoor vaak in een sociaal isolement.
Ongeveer 1 tot 2 procent van de bevolking lijdt aan deze aandoening, of misschien beter gezegd: hersenafwijking. Wat opvalt is dat de gemiddelde patiënt mooi is, aldus Nienke Vulink. De patiënten vinden zichzelf lelijk, maar worden door hun omgeving als mooi ervaren. Dit leidt vaak tot onbegrip bij de patiënten. Zij zoeken dan ook vaak hulp bij de plastisch chirurg en niet bij de psychiater. Dit terwijl slechts 20 procent van de BDD’ers gebaat is bij een cosmetische ingreep. De obsessie wordt daardoor niet genezen.
De oplossing
Een oplossing of therapie voor de aandoening is nog niet gevonden. Patiënten worden nu behandeld met medicijnen. Daarnaast blijken groepssessies met andere BDD’ers vaak effectief. Door de groepssessies wordt de eigen lelijkheid vaak gerelativeerd doordat de afzichtelijkheid van de ander ook wel mee blijkt te vallen. Het onderzoek naar BDD kan voor een omslag zorgen in de maatschappij. Door vanuit de wetenschap druk uit te oefenen op redacties kan het modebeeld in maatschappij en media wellicht veranderd worden. Resultaten van het onderzoek wijzen immers uit dat het negatieve zelfbeeld toch deels verergerd wordt door de modebladen. Daarnaast moeten we niet te veel kijken naar de onrealistische en gephotoshopte beelden in magazines. Het blijft weliswaar een cliché, maar volgens Vulink zit echte schoonheid toch echt van binnen.
Volgende week spreekt dr. Rendel de Jong over Zelfvertrouwen en ambitie. Kijk de lezing van Nienke Vulink hier terug.
Dit artikel is geschreven door Roos Koene.
Reacties (1)
“Schoonheid zorgt dus voor genot.”
Alleen al dat zinnetje is zo fout.
1. Het is gebaseerd op fMRI-plaatjes. Die zijn leuk, maar vaak ook aardig gemanipuleerd.
2. fMRI meet verschillen in de BOLD-response. BOLD is vagelijk gecorreleerd aan neurale activiteit en de contrasten laten zien waar het verschil het grootst is. Dus niet noodzakelijk waar het echt gebeurt in het brein.
3. We weten bijna geen bal van de localisatie van functies in het brein. Het “beloningscentrum” is waarschijnlijk meer dan dat, en het is niet het enige deel dat bij beloning betrokken is.
4. Als A en B hetzelfde effect veroorzaken, wil het niet zeggen dat ze hetzelfde zijn.
5. Het blijven correlaties: het kan dus net zo goed andersom, dwz dat de BOLD-response het duidelijkst zichtbaar is op een plek waar het effect wordt verwerkt, niet waar het geproduceerd wordt.
Vergeet de obsessie met quasi-exacte neuro-psychologie; daar wordt niemand mee geholpen.