Gemeenteraadsverkiezingen 14, 15 en 16 maart

Nog even en Hanke Bruins Slot (CDA), de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, mag aan de slag. Een van de onderwerpen die in haar portefeuille zitten zijn  de gemeenteraadsverkiezingen, die in maart gehouden zullen worden.

Veel werk zal ze er niet aan hebben, want alles is al geregeld. Dat er nu nog wijzigingen in de regels en de uitvoering komen valt niet te verwachten. Gemeenten zitten ook niet op te wachten om op het laatste moment veranderingen te moeten voorbereiden.

Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 verlengd

Wat in ieder geval duidelijk is: de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 (Twv) is verlengd tot 1 juli 2022. Dat betekent dat ook bij deze verkiezingen vervroegd stemmen mogelijk zal zijn. In elke gemeente zullen een aantal stemlokalen al op maandag 14 en dinsdag 15 maart opengaan.
Gemeenten mogen ook, als ze dat willen, een drive-through stemlokaal opzetten. Handig voor kiezers die met de fiets of auto willen stemmen.

Briefstemmen afgeschaft

In tegenstelling tot de vorige verkiezingen is er geen mogelijkheid per brief te stemmen. Het poststemmen voor 70-plussers bij de landelijke verkiezingen beviel niet zo goed. Dus schafte demissionair minister van Binnenlandse Zaken Ollongren deze mogelijkheid maar af.

Waren vertegenwoordigers van de 70-plussers vorig jaar vooral boos over de onduidelijke voorlichting en de complexe procedure, nu vindt de ANBO (Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen) het onbegrijpelijk dat het briefstemmen is afgeschaft. Immers…

De minister had een jaar de tijd om de procedure simpeler te maken, dat zou toch voldoende moeten zijn. Deze gemeenteraadsverkiezingen komen immers niet uit de lucht vallen.

De ANBO denkt dat straks een deel van de 70-plussers niet zal gaan stemmen. Zolang het coronavirus niet flink aan banden is gelegd, zullen ze zich niet veilig genoeg vinden in de stembureaus.

Experimenten

Het is ondertussen een traditie geworden: het experiment centrale stemopneming. Na sluiting van de stemlokalen kunnen nog dezelfde avond de stembiljetten geteld worden op lijstniveau. Zo zou er vrij snel een voorlopige uitslag bekend gemaakt kunnen worden.

Een dag later worden de stembiljetten op een centrale locatie geteld op kandidaatsniveau. De verlenging van de Tijdelijke experimentenwet is op 28 oktober 2021 door de Tweede Kamer aangenomen en op 16 november 2021 door de Eerste Kamer.

Dit experiment is sinds 2014 bij diverse verkiezingen al eerder uitgevoerd. Demissionair minister Ollongren is er niet aan toegekomen deze regeling definitief op te nemen in een aangepaste Kieswet. We zullen zien of mevrouw Bruins Slot het nog voor de eerstvolgende verkiezingen (Provinciale statenverkiezingen 15 maart 2023) het wel geregeld krijgt.

Themastemmen

De gemeente Den Haag gaat ook een experiment aan. In een aantal wijken kunnen kiezers behalve op een partij en kandidaat, ook op onderwerpen stemmen. Die onderwerpen worden opgesteld in samenwerking met de gemeenteraad. Het kan gaan om thema’s als zwerfafval of verkeersoverlast. Eind januari komt het college van B&W met een nader uitgewerkt voorstel.

Geen nieuw stembiljet

In maart krijgen de kiezers nog ouderwetse stembiljetten voor de kiezen. De VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en de NVVB (Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken) hadden graag in maart al de eerste experimenten met nieuwe stembiljetten gezien.

Experimenten met een stembiljet dat makkelijker, sneller en elektronisch telbaar is gaan er komen. Een wet daartoe werd op 12 oktober jl. in de Tweede Kamer aangenomen (met 84 stemmen voor van VVD, D66, CDA, ChristenUnie, SGP, Volt en Fractie Den Haan). Maar een eerste experiment zal op zijn vroegst uitgevoerd kunnen worden bij de herindelingsverkiezingen in het najaar 2022 (meer bij VNG).

Hoeveel partijen er in maart gaan meedoen is nog onbekend. Welke landelijke nieuwkomers, zien we ook lokaal verschijnen? Welke lokale nieuwe partijen gaan we zien? In dit artikel onderaan al een eerste inventarisatie. Als de versplintering in de landelijke politiek ook bij de gemeenteraadsverkiezingen terug zal zijn te zien, krijgt de kiezer in sommige gemeenten nog enorm stembiljet in handen.