Zesenzeventig zetels. Dat is de meerderheid van het komende kabinet in de Tweede Kamer. Een hele nauwe meerderheid. Maar op veel manieren heeft het komende kabinet niet de steun van een meerderheid: niet van de Nederlands kiezers of de Staten Generaal.
Er is sprake van een manufactured majority: van een minderheid wordt in een verkiezingsuitslag een meerderheid gemaakt om het land regeerbaar te maken. Eigenlijk hoort zo iets bij een land met een districtenstelsel: grappig genoeg is het nu zo dat in het Verenigd Koninkrijk het systeem niet meer werkt, er is een coalitieregering nodig omdat het districtenstelsel geen heldere meerderheden meer oplevert.
Deze coalitie heeft geen meerderheid van de stemmen gehaald. De VVD haalde 20.49% van de stemmen, de PVV 19.63% van de stemmen en het CDA 15.45%. Dat is samen 49.55% van de stemmen. De coalitie partijen hebben alle drie een restzetel binnen gehaald. Restzetels worden in ons kiesstelsel toegekend aan grotere partijen dan aan kleinere partijen: omdat rechts minder versplinterd is dan links zijn zij dus groter. Nou was er een lijstverbinding op links: tussen PvdA en GroenLinks. Als D66 bij die lijstverbinding had gezeten dan was er geen meerderheid gekomen voor rechts. Dan had hun teller stil blijven staan op 75. Links heeft dit kabinet te danken aan zijn eigen verdeeldheid.
Nou zou je kunnen stellen dat met de Trots op Nederland (0,56% van de stemmen) dit kabinet zou steunen en dat de SGP (1.73% van de stemmen en 2 zetels) in de Tweede Kamer hier daadwerkelijk steun aan heeft belooft te geven. Maar toveren met cijfers kan iedereen. Zo hebben uitgesproken tegenstanders van samenwerking met de PVV, Klink (goed voor 33115 stemmen, een halve zetel), Ferrier (1269 stemmen), Koppejan (3604 stemmen) en Schinkelshoek (304 stemmen), samen 39192 stemmen opgehaald. Zonder die stemmen zou het CDA op 20 zetels zijn blijven steken en had GL/PvdA een extra restzetel opgehaald: terug naar 75.
Daarnaast van de kiesgerechtigden heeft maar 37,26% op rechts gestemd, omdat de opkomst 75,18% was. Om een echte meerderheid van alle kiesgerechtigden te krijgen zou een coalitie moeten bestaan uit ten minste 100 zetels. Het laatste kabinet dat daadwerkelijk de stem van de meerderheid van alle kiesgerechtigden achter zich had was het kabinet Lubbers III 67% van de stemmen met een opkomst van 80%.
Ten slotte, dit kabinet heeft, ook niet in een gedoogde variant, zoals u vast weet, geen meerderheid in de Eerste Kamer. Omdat de PVV geen zetels heeft komt het aan op CDA (21 zetels) en VVD (14 zetels). De SGP zou nog kunnen aanschuiven (2 zetels) en misschien dat er een akkoordje kan worden gesloten met de Onafhankelijke Senaatsfractie (1 zetel), die bij de verkiezingen mee deed met een liberaal blok van VVD/D66/OSF. Ik begrijp niet waarom dit in de formatie geen groter probleem is geweest. Een kabinet moet toch kunnen rekenen op vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal die uit twee kamers bestaat?
Als je kijkt naar de glunderende gezichten van Rutte en Verhagen bij de presentatie van het concept-akkoord lijken ze niet door te hebben dat hun coalitie gebaseerd is op 52 zetels in de Tweede Kamer. Gedoogd wordt door een extra 24 zetels. Maar dat ze niet de meerderheid van de Nederlandse kiezers achter zich hebben: het dus een echt minderheidskabinet.
Reacties (16)
Het maakt nu allemaal niet meer uit, toch? De stemmen die nu gaan tellen, zijn de parlementaire, die voor of tegen het kabinetsbeleid.
Dat zal per onderdeel, per wetsvoorstel of wetswijziging verschillen, maar in dat verband is nipte meerderheid, gewoon een meerderheid.
De 1e Kamer is slechts in theorie een probleem. Onder Balkenende IV reageerde de Senaat af en toe met een bzoe broef, omdat procedures niet helemaal correct werden gevolgd, maar het heeft Balkenende’s beleid niet echt onderuit gehaald. Ik vrees dat het onder dit nieuwe kabinet niet anders zal gaan.
Bezwaren tegen al te rigoreuze maatregelen zullen, denk ik, van de straat moeten komen, want van het parlement valt niet veel te verwachten. Behalve wat gesteggel over cijfers achter de komma. Immers: de mate waarin, de manier waarop moge dan volgens de verschillende verkiezingsprogramma’s verschillen, maar er is wel een brede consensus over bezuinigingen, veilgiheid en immigratie.
Ja, het argument van slechts 51 % van 56% heeft op een bepaalde coalitie gestemd, da’s lang geen meerderheid, da’s een oude retorische truc. Het is natuurlijk altijd zo, tenzij je in een dictatuur leeft.
Rest van kiezers had gewoon ook moeten gaan stemmen. Het is ook niet zo dat het resterende deel van de kiezers allemaal op een en de zelfde partij zouden hebben gestemd, zelfs al hadden ze de uitslag vooraf geweten.
Ik vroeg mij een maand geleden ook al af of Nederland nu wel echt voor een rechtse regering koos. http://www.hetklopt.nl/?p=3887
Bovendien: een deel van de drie partijen is helegaar niet voor de coalitie! Dus
Ik heb het al eerder gezegd: op de manier waarop het nu gaat, kun je met 38 zetels een meerderheid halen als iedere partij die (in 51% meederheid) aan een coalitie wil deelnemen de minderheid binnen de partij monddood weet te maken.
Democratie my ass. De NRC zei het van de week al treffend: Vorig jaar liep de PVV nog weg toen van Geel namens het CDA niet in wilde gaan op de voorstellen van de oppositie. Maar dit jaar haalde van Dijk van de PVV zijn schouders op bij toen de (beoogde) oppositie de miljoenennota van de Jager wilde bespreken, maar PVV, CDA en VVD het wel geloofde.
Wilders zelf gaf ook al een voorproefje tijdens de presentatie van de akkoorden: “Links heeft het nu niet voor het zeggen.” Dat zal wel, maar daarmee zegt hij impliciet: “wij (ik) hebben het nu wel voor het zeggen.” Ik kan dat alleen maar interpreteren als een dictatuur van de meerderheid – en zelfs dat (een meederheid) is het niet.
@4
Dan stel ik voor dat we een directe democratie invoeren? Zijn we gelijk van het Verdrag van Lissabon af, net als vele andere dingen….
@5:
Ben ik wel voor – kan makkelijk met ze internet – maar dan moeten er wel het een en andere geregeld worden, want ik heb geen zin om als ik thuis kom van mijn werk nog een kilo Kamerstukken door te lezen.
Elsvevier meldt dat Hirsch Ballin zijn collega’s Klink en Schinkelshoek terug in de 2e Kamer wil. Samen met Koppejan en Ferrier krijg je dan 5 CDA-tegenstanders van het akkoord in de Kamer. Dan is de krappe meerderheidssteun vernaderd in een minderheidssteun.
@7: Hirsch Ballin gaat niet de Kamer in.
Een directe democratie is in deze toestand natuurlijk onzin. Tegenwoordig zie je al hoe de beeldvorming is. Het bedrijfsleven is zogenaamd goed bezig, de overheid is fout bezig. Dus het bedrijfsleven gooit wat geld in een project, en huppekee de directe democratie hebben ze omgekocht. Lekker. Dat zie je in de VS ook.
@5 Nee: ik zou voorstellen de representatieve democratie na te leven. Als 30% van een partij tegen het vormen van een coalitie is, laat dat dan ook zien in de zetelverhouding in de kamer. Of laat op z’n minst toe dat dat gebeurt.
We hebben niet voor niets zaken als ‘voorkeursstemmen’ en ‘zonder last of ruggespraak’ in ons systeem ingebakken. Partijen zijn belangrijk omdat ze de hijgerigheid die je bij een directie democratie zou hebben, dempen. Maar als de Zeeuwen en Surinamers binnen het CDA duidelijk tegen zijn en de hele partij eerder de lijst heeft vastgesteld zoals hij nu is, dan heeft de coalitie dus geen meerderheid.
Om een lang verhaal kort te maken: een directe democratie invoeren is nog wat anders dan af en toe naar je achterban luisteren.
Representatieve democratie bestaat niet in deze audience democracy waar de medie invloed heeft, en ook niet in de meer officieuze betiteling partijdemocratie, de bevolking is immers helemaal geen partijlid meer. Nog geen 5%. Dus is dat een volksvertegenwoordiging? Nee, de groepen van werkgevers, werknemers, milieu, kerken, enz. die zeggen dat zij wederom representatief zijn en die praten mee.
Oh, en dan de tegenstemmers vertegenwoordigen. Volgens mij zijn daar binnen het CDA intern afspraken over gemaakt, daar hoeven wij ons niet mee te bemoeien.
@7 : Hoe zit het eigenlijk met die openvallende plaatsen op de CDA-kieslijst? Een aantal kamerleden zal immers promoveren naar ministerpost of staatssecretariaat. Wat is de pikorde vervolgens?
Schuift iedereen daaronder simpelweg door? En wat gebeurt er met de (demissionaire) CDA-minstersploeg, waaronder dissidenten als Hirsch Balin en Klink. Zouden zij voorrang kunnen krijgen/nemen en zo het zetelaantal voor de dissidenten zo hoog kunnen maken, dat het CDA de coalitie niet meer aan een meerderheid kan helpen?
Ongoing soap…
@9
Wel typisch dat je in de meest pure vorm van democratie (directe) geen vertrouwen hebt en dus maar iets minder democratisch gehalte ondersteunt.
@13: Directe democratie is mooi, maar de mensen die ergens geen verstand van hebben vormen dan bij elke stemming per definitie de meerderheid. Zoals martijn in #6 al zegt, niemand leest die dossiers door.
Met directe democratie heb je de kans dat je de ultieme onderbuik-democratie krijgt en dat het helemaal niet meer om de feiten gaat, maar om “truthiness”.
De meest pure vorm van democratie is mijns inziens loting zoals in de stadstaat Athene bedacht werd en tot de Franse revolutie nog gebezigd werd in combinatie met andere vormen in bijvoorbeeld Venetië. Zo gauw belangen een rol spelen is het geen pure vorm van democratie (wil van het volk) meer.
”Representatieve democratie bestaat niet in deze audience democracy waar de medie invloed heeft,
Hoezo “bestaat niet”? Het bestaat als je wilt dat het bestaat. De instrumenten en regels zijn er. Deze actie van het CDA ondermijnt dat alleen maar. Zie ook de uitspraak van Hirsch Balin gisteren in Buitenhof die een partij-onderzoek naar de rechtmatigheid van wat er gebeurd is, wil. Misschien een tikkeltje overdreven, maar het geeft wel aan dat het niet allemaal even koosjer verloopt.
Met andere woorden: Dat de representatieve democratie niet zou bestaan is dus een gevolg van hoe het er momenteel binnen partijen eraan toe gaat; geen oorzaak.
…en ook niet in de meer officieuze betiteling partijdemocratie, de bevolking is immers helemaal geen partijlid meer.”
1. Des te meer reden om je niet aan de fractie-discipline te laten onderwerpen.
2. Het zijn niet alleen de CDA-leden, maar ook de CDA-kiezers die twijfelen. 62% was tegen, geloof ik. OK: volgens de Hond, maar toch.
Als ik jouw cynisme doortrek, dan kunnen we de SG net zo goed afschaffen en één man of vrouw voor vier jaar de touwtjes in handen geven. Wat een gedoe, man, zo’n democratie…