Geen consumentenvertrouwen in Brussels lof

Zolang het consumentenvertrouwen en de consumentenbestedingen niet aantrekken, zal het voorspelde economisch herstel in Nederland niet doorzetten, meent Jasper Klapwijk.

De Europese Commissie is gisteren in de spring forecast uitzonderlijk positief over de Nederlandse economie. Waar de groeiverwachting voor de hele Eurozone voor dit en volgend jaar naar beneden bijgesteld werd, kwam Nederland positiever uit de bus dan ons eigen CPB twee maanden geleden nog voorspelde. De groeiverwachting voor 2014 is verhoogd naar 1,2% en voor 2015 zelfs naar 1,4%. Dit jaar zal de economie vooral profiteren van bedrijven die investeren, maar volgend jaar zullen de consumenten eindelijk hun hand van de knip halen. Dat is de afgelopen jaren al vaker gezegd. Zou het nu echt gebeuren? Ik heb er weinig vertrouwen in.

Begrotingstekort

Het gaat volgens de Europese Commissie uitzonderlijk goed met Nederland, en vooral met het begrotingstekort. Dat daalt tot 2,8% in 2014 en verder naar 1,8% in 2015 door hogere belastinginkomsten. Maar die hebben geen direct effect op de bestedingen; daarvoor zou de overheid meer moeten uitgeven, of zouden de belastingen omlaag moeten. Dat wordt lastig. Dijsselbloem heeft al gewaarschuwd dat de overheid nog steeds te veel uitgeeft en dat hij weinig ruimte heeft op de begroting. Hogere overheidsinvesteringen, bijvoorbeeld in defensie of terugdraaien van lastenverzwaringen lijken daarom niet goed mogelijk. De voorspelde groei is dus vooral afhankelijk van export en consumentenbestedingen.

Omstandigheden

De export groeit, maar of dat zo blijft is maar zeer de vraag. De euro is keihard en stijgt nog verder ten opzichte van de dollar, waardoor Nederlandse export duurder wordt. Er zijn internationale spanningen rond Oekraïene, de Chinese groei stokt en de Amerikaanse economie stagneert, wat voor Nederland direct en indirect — via Duitsland — ongunstig is. Alleen handelspartner Engeland groeit hard, maar daar ontstaat weer een gevaarlijke vastgoedbubbel. De groei in de rest van de EU is juist naar beneden bijgesteld; ook dat is slecht voor de Nederlandse export. De vraag is of de hooggespannen producentenverwachtingen voor 2014 ingelost worden.

Vertrouwen

Na de producenten moeten de consumenten gaan uitgeven om de economie te stuwen, maar ook dat is zeer onzeker. Producenten hebben inmiddels meer vertrouwen in de toekomst en investeren flink, maar het consumentenvertrouwen is nog steeds negatief en geeft geen aanleiding om hogere uitgaven te verwachten. Nederlanders worden wel positiever over het algemene economische klimaat, maar de koopbereidheid daalde in februari onverwacht, en is sindsdien niet van haar plaats gekomen. Als dat ook dit jaar niet gebeurt, zullen de bestedingen volgend jaar niet groeien. Met andere woorden: zelfs als de economie aantrekt, is er kans dat we de hand op de knip houden.

Deflatie

Dat is weer slecht nieuws voor de inflatie, die in Nederland al gevaarlijk laag is. We hebben met 0,1% de laagste inflatie van de Eurozone. Vandaag bleek uit een een publicatie van Eurostat dat de producentenprijzen weer gedaald zijn; het sterkste in Nederland. Dat producten goedkoper worden lijkt positief, maar dat zijn prijsdalingen niet altijd. Producenten en consumenten geven geen geld uit als ze denken dat de prijzen in de toekomst verder gaan dalen. Het is dan immers verstandig om te wachten met een aankoop. Als dat lang duurt, krijg je een negatieve spiraal, zoals Japan de afgelopen decennia heeft meegemaakt, met slepende recessies.

Bestedingen

De enige manier om deflatie te voorkomen, is de bestedingen van bedrijven en consumenten stimuleren, zodat er meer geld uitgegeven wordt en de prijzen gaan stijgen. Als de overheid dat rechtstreeks doet, zoals Rutte vorig jaar probeerde, dan lukt dat niet: niemand koopt een auto omdat de premier dat graag wil. De overheid kan de economie ook proberen te stimuleren door de rente te verlagen. Maar de rente is al erg laag. Meer geld in de economie pompen kan ook, maar dat veroorzaakt bubbels — zoals nu in Engeland. Het enige dat de overheid verder nog kan doen: de consumenten overtuigen dat de economie inderdaad gaat groeien. Ze zullen dan uitgaven gaan doen in de verwachting dat de prijzen gaan stijgen.

Vertrouwen

De Europese Commissie benadrukte bij de publicatie van de spring forecast dan ook dat er geen risico op deflatie is: alles komt goed als de economie aantrekt. Ook de ECB sprak een bezweringsformule uit. Maar is dat geen wensdenken? Europa heeft een direct belang bij gunstige forecasts, want de ECB moet de inflatie bij de 2% houden en dus deflatie bestrijden. Ook de Nederlandse overheid heeft baat bij groeiverwachtingen om de veel te lage inflatie aan te wakkeren. En de Europese cijfers over Nederland komen… uit Nederland. Ik vind het op zijn minst opmerkelijk dat de groei in Nederland als enige land in de Eurozone hoger ingeschat wordt, terwijl de inflatie hier het laagste is en de deflatiedreiging dus het grootst.

Politieke cijfers

Hoe betrouwbaar is Brussels lof voor de Nederlandse economie? De Europese overheid kent duidelijke, wettelijke regels voor de economische cijfers. Alle berekeningen en voorspellingen zijn in definities en standaardmodellen vastgelegd. Maar de cijfers voor die berekeningen komen van nationale overheden; Europa berekent, aggregeert en vergelijkt. Ongetwijfeld worden de cijfers gecontroleerd, maar er zitten altijd aannames en selecties in. En die aannames en selecties lijken gebaseerd op wensdenken: economische groei voorkomt deflatie. Eén ding is zeker: als de economie niet aantrekt, zal het consumentenvertrouwen in de economische voorspellingen van de Europese Commissie en de Nederlandse overheid verdwijnen, en wordt het nog moeilijker om deflatie te bestrijden als de inflatie nog verder daalt.

Deze column is een bewerking van het enigszins warrige gesproken commentaar in Dit Is De Dag op Radio 1 op maandag 5 mei 2014.

Via Brandend maagzuur.

Afbeelding: brussels lof (Wikipedia)