Geen bal op tv | Theo van Gogh

COLUMN - Aankomende zondag is het tien jaar geleden dat Theo van Gogh werd vermoord. Ik werkte destijds vlak achter de Dam waar, zo liet Job Cohen ergens in de loop van de middag weten, rond een uur of zeven een zogenaamde lawaaidemonstratie werd gehouden. Het leek mij niet echt in de geest van de overledene, maar het scheen een idee te zijn van ‘de vrienden van Theo van Gogh’ die die dag voor het eerst van zich lieten horen. En wie was ik om de vrienden van Theo van Gogh tegen te spreken?

Omdat ik er zo’n honderd meter vandaan werkte, besloot ik maar te gaan kijken. Ik las hem graag. En ik zag zijn interviews graag, die toen, als ik het mij goed herinner, op zondagavond rond de klok van half twaalf op Veronica werden uitgezonden. 

Toen Allah weet het beter uitkwam, was ik nog samen met mijn baas naar Scheltema gegaan waar Van Gogh zijn boek signeerde. Ik kocht een exemplaar voor een vriendin die was afgestudeerd in psychologie. “Dan schrijf ik op”, zei Van Gogh toen ik hem uitlegde wat de bedoeling was, “Voor Hanneke, Klaar met psychologie (toch een overbodige studie). Moge Allah je beware, Theo.” Maar in plaats van ‘Hanneke’ bleek hij ‘Allah’ te hebben geschreven. “Het opperbeest was kennelijk in mij gedaald”, zei hij toen ik hem op zijn fout wees. Later bedacht ik me dat ik had moeten zeggen dat psychologie misschien toch niet zo’n overbodige studie is. Maar in dit soort situaties ben ik zelden zo scherp als ik zou willen zijn.

Rond kwart voor zeven liepen wij naar de Dam. Terwijl we de Nieuwendijk opliepen zag ik Thé Lau langslopen. Er klonken knallen. Thé Lau dook angstig een steegje in. “Vuile hufters”, schreeuwde iemand naar niemand in het bijzonder. De sfeer was grimmig. Op het podium stond één vriend van Theo van Gogh, Lennart Booij, met een van woede en verdriet vertrokken gezicht op een trommel te rammen. Later hoorde ik dat de rest van de vrienden van Theo van Gogh herinneringen aan hun vriend zaten op te halen in Studio Desmet waar Theodor Holman een radioprogramma had. Bij nader inzien vonden ze een lawaaidemonstratie toch niet helemaal in de geest van de overledene.

Job Cohen kwam op. “Er is een Amsterdammer dood”, begon hij zijn speech. Vond ik ook niet echt in de geest van de overledene. Cohen herinnerde ons eraan dat hij vaak met Van Gogh van mening verschilde. Maar dat je een verschil van mening nooit met geweld mag oplossen. “Als je het ergens niet mee eens ben, dan ga je naar de rechter”, zei hij. Alsof die jou gelijk gaat geven als je Theo van Gogh voor het gerecht daagt omdat hij in een film vrouwenlichamen met heilige teksten heeft beschilderd.

Rita Verdonk kwam op. Ze vertelde dat Theo van Gogh haar altijd zei: “Hou je rug recht, Rita. Maar ook: Denk aan jezelf.” In Brandpunt afgelopen zondag wierp Fons van der Poel op dat de toespraak wel heel erg over haar persoon ging. Rita Verdonk begreep niet waarover hij het had. Er sprak daar een minister die bezorgd was over de samenleving. Verder beweerde Rita Verdonk dat de PvdA had geprobeerd haar van het podium te weren. Job Cohen beweerde dat dit onzin is. Een jaar of vijf geleden zag ik een reportage met precies dezelfde insteek. En met precies dezelfde uitkomst. Het was het vrije woord van de een tegen het vrije woord van de ander.

Cohen was bezig de boel bij elkaar te houden. Verdonk probeerde van Van Gogh een postume Verdonk-aanhanger te maken. De vrienden van Van Gogh zaten te praten in de radiostudio. Ik stond daar in de kou. De geest van de overledene onttrok zich aan het gedoe, waaide uit over het land en werd uit de lucht geplukt door minder getalenteerde lieden die sindsdien het gelijk aan hun kant denken te hebben.