COLUMN - Ooit las ik een stukje van Arnon Grunberg over iemand die had geschreven dat het de hoop was die joden de gaskamers in had gedreven. ‘Hoop sterft het laatst’, luidt een bekend aforisme.
Hoop is een klein stukje wrakhout in een oceaan van vertwijfeling. Ik merkte het zelf in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen: ik klampte me vast aan elk nieuwsbericht, elke peiling, elke duiding die mij vertelde dat Donald Trump onmogelijk kon winnen. Tegelijkertijd zag ik wel dat het wrakhout verdomde klein was. Nieuwsberichten, peilingen en duidingen die het wrakhout uit mijn handen probeerden te rukken door me te vertellen dat Trump wel degelijk op winst lag, zorgden ervoor dat ik mij steviger vastklampte aan elk berichtje dat het tegendeel beweerde.
Volgens Rob Wijnberg in een veel gedeeld stuk voor De Correspondent, heeft de journalistiek gefaald in de aanloop naar de verkiezing van Trump. Dankzij de vluchtige aard van het nieuws zou de journalistiek de politieke aardverschuiving hebben gemist. Zoals ze eerder al de financiële crisis en daarvoor de opkomst van Pim Fortuyn hadden gemist. Doordat journalisten met een 24-uursbril kijken, letten ze niet op de grotere ontwikkelingen, die onder de nieuwsberichten borrelen.
En hoewel het stuk van Wijnberg aardig wat lezenswaardige momenten kent (vooral de alinea’s waarin hij laat zien hoe alles erop wijst dat Trump de overheid aan het ontmantelen is om een kleptocratie te installeren, zijn uw tijd en aandacht waard), vind ik zijn kijk op de journalistiek wat tekortschieten. De journalistiek heeft niet gefaald in het signaleren van een politieke aardverschuiving. Ze hebben de bereidwilligheid van (een deel van) het Amerikaanse volk om uit wraak te stemmen op iemand die hun ondergang zal betekenen onderschat.
In de weken voor de verkiezingen luisterde ik trouw naar VPRO’s Presidential Podcast van Chris Keijne en NRC-correspondent Guus Valk. Hoewel ze er tot een week voor de verkiezingen vanuit gingen dat Clinton zou winnen, namen ze de populariteit van Trump uiterst serieus. Ze waren verbijsterd, maar ze namen het serieus. Ik zag ook Droomland Amerika van Eelco Bosch van Rosenthal die onder andere George Packer van The New Yorker interviewde over het failliet van de Amerikaanse middenklasse en de corruptie van het establishment in Washington. En ik zag Michael Moore die in het hol van de leeuw een show hield waarin hij Trump-stemmers opriep om niet op Trump te stemmen. Hij maakt zich al een paar decennia druk over de teleurgang van de Amerikaanse working class en begreep maar al te goed wat een stem op Trump betekende. Hij zag het als een big fuck you naar het establishment. In de eerste dagen zou het goed voelen. Totdat Trump zijn wil ging uitvoeren en dan zou blijken wat voor gigantische fout er zou zijn gemaakt.
Het klopt dat Michael Moore redelijk alleen stond in zijn vrees dat Trump een zeer reële kans maakte om te winnen. Maar dat komt niet doordat de journalistiek de onvrede heeft onderschat. Wat ze hebben onderschat, is de irrationele bereidheid van al die boze mensen om op een narcistische, zichzelf tegensprekende fantast te stemmen. En wat ze hebben onderschat (althans, in Nederland) is de haat die heel veel Amerikanen voor Hilary Clinton voelen. Wat ze hebben onderschat, zijn al die stemmers die het ook hebben onderschat en daardoor niet zijn gaan stemmen. En wat ze hebben onderschat is het geloof in populistische complottheorieën die Trump heeft gebruikt in zijn campagne.
Journalisten kijken volgens mij niet zozeer met een 24-uursbril, journalisten kijken, net als iedereen, met een eigen bril. Het overgrote merendeel van journalistiek Amerika heeft niet op Trump gestemd (het overgrote merendeel van heel Amerika heeft trouwens niet op Trump gestemd, maar dat is een andere kwestie). Datzelfde overgrote merendeel van de journalistiek neemt de onvrede en woede van de failliete middenklasse ongetwijfeld wel degelijk serieus. De woede begrijpen ze, die kunnen ze plaatsen. Maar dat die woede kan leiden tot een stem in Trump, is een stap te ver. En is iemand wel in staat (zoals Michael Moore) om dat te begrijpen, dan doe je het af als doemdenkerij.
In diverse van zijn Voetnoten schreef Arnon Grunberg over het fascistoïde populisme van Trump. In het merendeel van diezelfde Voetnoten ging hij ervan uit dat Trump nooit gekozen zou worden, omdat het Amerikaanse volk geen anti-Amerikaanse president zou kiezen. Dat was de hoop aan het woord. Die trouwe vriend die jou vertelt dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen.
Reacties (11)
Het moet toch niet gekker worden.
@1: als je het idee hebt dat het huidige systeem/maatschappelijke inrichting absoluut niet in jouw voordeel werkt, dat een hoop mensen in jouw ogen ten onrechte ‘profiteren’, en dat, als het systeem overhoop wordt gegooid, je d’r op vooruitgaat of dat in ieder geval die ‘profiteurs’ er op achteruitgaan, dan vind ik dat helemaal niet zo’n onredelijke gedachte.
Kijk maar eens in nederland, hoe vaak er geklaagd wordt ‘dat asielzoekers zo in een nette compleet ingerichte woning terechtkomen, terwijl Zij eindeloos op de wachtlijsten moeten staan’. Dat de woningmarkt muurvast zit door tientallen jaren wanbeleid geeft sommige mensen het idee ‘dat dan het systeem maar moet worden opgeblazen’.
@2:
We weten misschien niet goed waarom Trump gewonnen heeft, maar zelfvernietiging uit rancune, zoals Max zegt, lijkt me nogal vergezocht. Het ligt meer voor de hand dat steeds meer Amerikanen genoeg begonnen te krijgen van de koers van Obama en niet zaten te wachten op nog eens vier jaar verlenging van dat beleid. Trump beloofde veel daarvan terug te draaien en daarom is hij gekozen. En hij komt zijn verkiezingsbeloften in hoog tempo na. Is dat “de ondergang”? Laat me niet lachen.
@3: Het ligt meer voor de hand dat steeds meer Amerikanen genoeg begonnen te krijgen van de koers van Obama en niet zaten te wachten op nog eens vier jaar verlenging van dat beleid.
waarom ligt dat voor de hand? Obama deed niet mee aan deze verkiezingen
@3 Op Stuk Rood Vlees werd een tijdje terug voorgerekend dat er ongeveer net zo’n groot percentage van de Amerikaanse bevolking Republikeins heeft gestemd als vorige jaren.
Sowieso stemt slechts de helft van de bevolking en hebben de Republikeinen allerlei achterbakse methoden om zoveel mogelijk arme zwarten en latino’s uit te sluiten (want die stemmen eerder democratisch).
Gerrymandering bijv.: het dusdanig indelen van stemdistricten dat welgestelde blanke kiezers net de meerderheid lijken.
In de gevangenis gezeten? U mag niet stemmen. Lijkt uw naam op iemand die in de gevangenis heeft gezeten? U wordt uitgesloten. Lijkt uw naam op een Latino uit een andere staat? Zou wel eens stemfraude kunnen zijn: uitgesloten.
Anyhow: blanken in agrarische gebieden zijn eerder geneigd Republikeins te stemmen. Blanke evangelische fundamentalisten stemmen doorgaans Republikeins. Welgestelde blanken in de voorsteden stemmen nogal eens Republikeins. En nu kwam daar dus een significante fractie bij van arme blanken uit de arbeidersklasse in de ‘Rustbelt States’ die al jaren niet meer participeren in het politieke proces, en in Donald Trump het vehikel zagen om een steen door de ruit van het establishment te werpen.
Die mensen handelen op een bepaalde wijze ook rationeel. Ze voelen zich – terecht – in de steek gelaten door het huidige systeem dat al decennia bewijst dat het niet voor hen werkt, enkel voor goed opgeleide stedelingen. Ze gokken dus op verandering (u herinnert zich de slogans van Obama nog wel: ‘Hope!’ ‘Change!’), en dat is niet gek want, zo redeneren ze, zoals het nu loopt, zit er al dertig jaar geen verbetering in.
Amerika is bovendien voor een groot deel een conservatief land. Ongeveer de helft van de kiezers die op komt dagen, stemt Republikeins. Lage belasting, niet teveel overheidsbemoeienis, God en vaderland, en kom niet aan mijn wapens want ik wil me kunnen verdedigen tegen ’thugs’ en een tirannieke overheid.
Alleen hebben de volstrekte gekkies, christenfundi’s en blanke supremacisten nu de Republikeinse partij overgenomen, aangevoerd door een egomane narcistische treiterkop die als geen ander weet hoe hij de media moet bespelen met bluf en provocaties.
Maar let wel: Hillary wist 2,9 miljoen méér stemmen binnen te halen dan Trump. Die heeft enkel gewonnen vanwege het kiesmannen-stelsel, dat staten de president laat kiezen ipv het Amerikaanse volk sec (one man, one vote).
Dus dat “dat steeds meer Amerikanen genoeg begonnen te krijgen van de koers van Obama”, lijkt me een iets te simpele verklaring. Hillary’s probleem is vooral dat ze de eigen achterban niet heeft weten te enthousiasmeren in staten waar het er toe deed.
Sterker nog, haar campagne heeft miljoenen betaald aan state-of-the-art technologische data-aggregatie om waarschijnlijke Democraten op de verkiezingsdag te herinneren dat ze moesten gaan stemmen; maar nogal wat campagnemedewerkers in haar team zeggen dat daar behoorlijk wat Republikeinse kiezers tussen zaten.
Kortom, Hillary’s campagne heeft deels het werk voor Trump gedaan. Plus, ze dacht op basis van peilingen dat ze de Rustbelt states in haar zak had, en heeft die verder genegeerd. Mede daardoor kwamen er net te weinig mensen opdagen in de staten die er toe deden.
De marges zijn verbluffend klein geweest. Sommigen spreken dan ook van een ‘perfect storm’.
@3: ‘lijkt me nogal vergezocht’
Mij niet. Nou jij weer.
En wbt trump: leuktwitter-draadje.
tl:dr;: Trump leidt aan beginnende dementie, of heeft iets anders waardoor-ie mentaal niet meer helemaal OK is. Al te vaak doet-ie letterlijk wat zijn adviseurs hem vertellen te doen. Die daar wel het voordeel van inzien.
@7 De aanwijzingen die deze Alexandra Erin daarvoor geeft zijn inderdaad wel opmerkelijk.
In drie gevallen geeft Trump tijdens persconferenties een achterliggende afweging voor een beslissing, die qua pr enkel ongunstig kan uitpakken: politieke overwegingen die je stiekem met je adviseurs in een achterkamertje bespreekt, maar nooit openlijk zou uitspreken.
Waarom zou je bijvoorbeeld zeggen dat je regelgeving voor bedrijven (arbeidsrecht, milieuwetgeving, etc) zo snel mogelijk gaat opheffen zodat bedrijven in staat zijn “monsterlijke” dingen te doen?
Dat is iets dat je verwacht uit de mond van een Bannon, maar niet van de president van de VS die zijn beleid moet verkopen.
@5
Ik ben een andere mening toegedaan. Amerika heeft nog steeds een groot probleem met ras (je gelooft het niet). Het is überhaupt van de zotte dat een staat zus of zo stemt ‘omdat die wit/zwart is’.
Het probleem met ras gaat echt een stuk verder dan het gerrymanderen vanuit de machtshebbers. Dat Republikeinen niet willen dat de Democratische doelgroep zo weinig mogelijk stemt is niets nieuws, dat is niet veranderd sinds 2012, ik durf zelfs te zeggen dat die ‘formele’ obstakels netto hetzelfde zijn gebleven sinds 2012.
Je hebt het over de blanken in agrarisch gebied die Republikeins zijn. Dat klopt, maar die zitten überhaupt al in staten die ‘rood’ zijn, en die slaan in hun getallen doorgaans nog geen deuk in een pakje boter.
Je hebt het er ook over dat ‘christenfundi’s, blanke supremacisten en volstrekte gekkies’ de Republikeinse partij hebben overgenomen. Ook dat lijkt me bij lange na geen afdoende verklaring. Als je een beetje (protestants) christelijk was (WASP), dan zat je al gauw bij de Republikeinen, en dat geldt al sinds eind 1800. Alleen de katholieken, een gediscrimineerde minderheid, wilden vroeger op de Democraten stemmen, maar ook die zijn nu voornamelijk op de hand van de Republikeinen. Het aandeel ‘christenfundi’s’ is niet groter geworden, dus of de christenfundi’s de Republikeinse partij hebben overgenomen is niet van belang voor hun electoraat; orthodoxe christenen stemden al op de Republikeinse partij. Hetzelfde geldt voor de blanke supremacisten. Gewone gekkies vind je inderdaad bij de Republikeinen, maar de volstrekte gekkies… De ‘volstrekte gekkies’ hebben -imo- hun thuis bij de Libertarische Partij.
Ja en nee. Ik snap wat je bedoelt, maar ik vind het nogal een aparte opvatting om de verantwoordelijkheid bij Clinton neer te leggen. Kiezers zijn ook gewoon mensen, die hebben er ook zelf gewoon belang bij om al dan niet te stemmen. Het is één ding om als leraar je (onvolwassen) leerling te ‘enthousiasmeren’ om betere cijfers te halen (ook al heeft die leerling er zelf de meeste baat bij), maar het is een ander ding om diezelfde onvolwassen houding toe te passen op een electoraat.
En dan nu wat mijn opvatting is. De laatste alinea van je linkje naar SRV luidt: Het waren een heleboel verschillende mensen, in het stemhokje, met het stempotlood. En weet je wie daar niet tussen zaten, of in ieder geval minder dan in 2008 en 2016? De zwarten. En écht niet alleen vanwege gerrymandering. Je hoort me nog net niet zeggen dat zwarten op Obama gestemd hebben omdat Obama zwart was, maar veel scheelt het niet.* African-Americans vonden het al erg dat ze gediscrimineerd werden door de politie toen Obama president was, dat gaat nu alleen nog maar erger worden. Ze zijn vergeten dat een blank Witte Huis, met alleen maar oude, blanke, mannen in het kabinet nog een stapje erger is. Hopelijk leren ze ervan en komen ze in 2018 en 2020 weer massaal opdagen.
Vóór de verkiezingen, toen men ervan uit ging dat Clinton zou winnen, werd gezegd dat de Republikeinse partij bij zichzelf te rade moest gaan. Het verlies zou namelijk desastreus zijn. Uiteindelijk pakte dat anders uit en wordt dat nu over de Democratische Partij gezegd. Onterecht, vind ik. Het was inderdaad een ‘perfect storm’. De Republikeinen konden alleen winnen met een kandidaat die anti-establishment was -terwijl veel van dat establishment Republikeins gezind is, van het gedeelte dat echt invloed heeft op beleid en salaris, of het nou grootindustriëlen of (down-the-ballot-)politici zijn. Celebrities zijn vaak ‘liberal’, maar die maken geen beleid, en die betalen het salaris van hooguit een paar tiental man. Koch Industries heeft alleen al 60.000 mensen in dienst.
Als het al een overwinning is, dan is het een pyrrusoverwinning, ik zou eerder zeggen: Trump heeft gewonnen, de Republikeinse Partij verloren. En de Democratische Partij? Die moet vooral niet té veel bij zichzelf te rade gaan. Ja, Clinton was geen goede keus, niet eens zozeer omdat ze vrouw of blank was, maar omdat ze (in de ogen van de kiezer) de crony capitalist vertegenwoordigt. De Democratische partij heeft desalniettemin met haar 2,9 miljoen stemmen (2,1%) meer binnengehaald dan haar belangrijkste tegenstrever. Een grotere discrepantie -met twee grote kandidaten- gebeurde alleen in 1876, toen de winnaar 3% minder stemmen had (250.000 op een electoraat van 8,4 miljoen). De Republikeinen kunnen het zich niet veroorloven om weer zo’n popular-vote-uitkomst te krijgen, de volgende keer komt zo’n uitkomst wel terug in uitkomst van het electoraal college. Met Trump hadden ze een troefkaart, die is nu gespeeld, die kun je niet nog een keer spelen.
*(Voor informatie over het aandeel African-Americans: hier
, hiers, hier en hier)
@3: Daar ben ik het helemaal mee eens, maar wat volgens mij verkeerd is ingeschat is de impopulariteit van Clinton, de Democratische verkiezingscampagne die gevoerd is met het elan van een natte krant, en het aantal “Bernie or bust” stemmers.
De democraten hebben in hun zelfgenoegzaamheid fout op fout gestapeld.
Ann Coulter en Mike Cernovich hebben de winst van Trump al maanden eerder voorspeld.
Ik verheugde me enorm om de winst van Trump.
En ik zal me er ook enorm om verheugen, als er ooit een einde komt aan promoten van Michael Moore in Nederland.