GC’s ZondagMatinee: De dag dat de dollar valt

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

Wat is er heerlijker dan op zondag de tijd te nemen voor een onthaast stukje televisie? In GC’s Zondag Matinee elke week speciaal voor uw kijkgenot een fascinerende documentaire, een spraakmakend TV-programma of een bijzonder (leuk) cabaretfragment. We kiezen hierbij zoveel mogelijk voor materiaal dat online bekeken kan worden.

Vandaag de documentaire ?de dag dat de dollar valt? van VPRO tegenlicht. De ?première? van deze documentaire was in 2005, maar de inhoud is vandaag de dag nog steeds actueel. Het zal u niet zijn ontgaan dat het de laatste maanden behoorlijk rumoerig is op de aandelenmarkt. Zo heeft de kredietcrisis in Amerika ervoor gezorgd dat de AEX-index begin augustus zijn winst van het gehele jaar binnen enkele weken kwijt was.

Het begin van deze crisis werd ingeluid door een bericht van Amerikaanse banken die op grote schaal hypotheken hadden verstrekt aan armlastige klanten. Deze kwamen in de problemen omdat die de rente niet meer konden betalen. De crisis leek zich allereerst te beperken tot de kleinere verstrekkers van deze risicovolle leningen, maar sloeg over naar grotere banken als Bear Stearns om vervolgens in Europa de Duitse IKB Bank te treffen.

Recentelijk kwam het bericht dat de Engelse bank ?Northern Rock? in grote problemen is gekomen door de hypotheekcrisis. Het bedrijf kwam 14 september jongstleden met een winstwaarschuwing voor dit jaar en verwacht dat ook in 2008 de winst onder druk staat. Anders dan veel andere banken, die een groot deel van hun geld binnenhalen door klanten die geld storten, financiert Northern Rock de activiteiten door te lenen van andere financiële instellingen. Problematisch voor deze bank omdat, vanwege de hypotheekcrisis, banken elkaar geen geld meer lenen. Als reactie hierop besloten honderden klanten hun geld van de bank te halen en ontstond er een run op de liquide middelen van Northern Rock. Dit gebeurde ondanks berichten om vooral rustig te blijven en een belofte van de Engelse Centrale Bank om garant te staan voor alle gelden die klanten de bank hadden toevertrouwd. In dit licht is het scenario van ?de dag dat de dollar valt? bijzonder interessant.

Het scenario van de documentaire
Als gevraagd wordt aan Maarten Schinkel, financieel-economisch redacteur van NRC Handelsblad, waar de documentaire over gaat omschrijft hij dit als volgt: ?Er is een hele financiële werkelijkheid waar de meeste mensen geen weet van hebben, maar de werkelijkheid om ons heen vaak meer beïnvloedt dan wij voelen?. Schinkel doelt hiermee op de enorme financiële onbalans die we op dit moment hebben. Sinds het opeisen van de mondiale troon door Bush jr. heeft de Amerikaanse economie een schrikbarende ontwikkeling doorgemaakt. Was er onder het bewind van Clinton nog een ontwikkeling gaande waarbij het begrotingstekort werd verminderd, onder Bush jr is dit tekort weer exponentieel gegroeid. Op dit moment moet Amerika iedere dag $3 miljard lenen om de rente over de schulden te betalen.

Het verhaal begint bij een handelaar in Singapore. Er is namelijk onrust over de koers van de dollar. In het weekend is in het nieuws gekomen dat er een hedgefund in de problemen is gekomen en dit bericht zorgt voor een waterval aan reacties. De geruchten zorgen voor angst in de financiële markt en, bang voor een té sterk dalende koers, besluiten handelaren in Azië de dollar (massaal) te verkopen. De ?val van de dollar? is hiermee begonnen. Angst ontstaat en mensen proberen massaal om hun laatste dollars te wisselen. Van een vergadering tussen de Europese banken, gaat het nieuws door naar het journaal waarin burgers worden opgeroepen niet te gaan pinnen, want ?uw geld is veilig?. Vergelijkbaar met de crisis bij Northern Rock, zorgt dit bericht er juist voor dat er wél een run op de banken ontstaat en pinautomaten leegraken. Gedrukt geld is spontaan een schaars goed geworden.

Omdat de dag dat de dollar valt uitgaat van een scenario waarin daadwerkelijk alles misgaat (de opdracht was dat de dollar binnen 24 uur was gevallen), raakt de crisis in een monetair ?zwarte pietenspel?. Amerika kondigt allereerst aan dat het ?America first? is en het land niet bereid is de, zelf gecreëerde, crisis op te lossen. Ze heeft de liquide middelen hard nodig. Europa reageert hierop door de eigen munt een vaste waarde te geven van ?1,17. Dit tot groot ongenoegen van de Amerikanen die Europa vervolgens weer beschuldigen van het ?gratis opwaarderen van de dollar?. Als gevolg hiervan wordt de handel tussen de VS en Europa stopgezet. China kan niet achterblijven en ruikt zijn kans: ?de VS heeft niet langer meer de absolute macht in de wereld? en komt ook met een vaste wisselkoers. Als dan ook nog eens de OPEC aangeeft dat de dollar niet meer gezien wordt als de eenheid voor olie, maar er wordt gekozen voor de euro, is de dag ten einde. Amerika snijdt de banden door met de gehele wereld. Een taxiritje wordt betaald met 3 pakjes sigaretten, de dollar is gevallen en niet langer de ?wereldmunt? die het aan het begin van de dag nog was.

Realisme scenario
Over de realiteit van het scenario van ?de dag dat de dollar valt? valt te twisten. De verhaallijn is dun en gericht op een crash binnen 24 uur. Het zijn dan ook de meningen van de financiële experts die van deze documentaire een ?docu? maken die gezien zou moeten worden.

Recentelijk voorspelde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de kredietcrisis in de financiële wereld voorlopig aanhoudt en het nog niet te verwachten is dat de stabiliteit terugkeert. Waar de zwaarste klappen vallen, is nog niet duidelijk. En hoe groot de schade uiteindelijk zal zijn, hangt vooral af van de duur van de crisis. Amerika lijkt vooralsnog geen reden te zien zijn begrotingstekort (drastisch) terug te dringen. Integendeel, de beoogde ?investeringen? in de oorlog in Irak en Afghanistan zullen het begrotingstekort alleen doen toenemen. Daarnaast is de situatie voor Amerika voordelig omdat ze ondanks (of is het vanwege) een groeiende staatsschuld op grote voet kan blijven leven. Azië maakt dankbaar gebruik van de lage dollarkoers om te blijven produceren en exporteren naar de Amerikaanse markt.

Op de vraag of Amerika op een ?bubble? leeft, die (vooralsnog) ?gered? is door de recente rentedaling van de FED, is Andy Xie, financieel strateeg Morgan Stanley, duidelijk:

?Het belangrijkste element in ?n noodsituatie is vertrouwen. De papieren rijkdom, gecreëerd door de centrale banken, is schijn. Voordat mensen hun consumptie terugbrengen, moeten ze eerst inzien dat hun rijkdom schijn is. Daarvoor moeten de huizen en aandelenprijzen omlaag. En dat gebeurt alleen als het geld minder waard wordt en de rente stijgt.?

Een correctie lijkt ook noodzakelijk: de VS is van een overschot van 285 miljard in 1982 naar een staatsschuld van 2500 miljard nu ?gegroeid?. Dit kan niet oneindig doorgaan, ook al is het de stimulans van (een deel) van de wereldwijde economische groei. Amerika is het enige land dat hier écht wat aan kan doen, maar of dit te verwachten is valt te bezien. Om met de woorden van bankeconoom Paul Roach te besluiten (vanaf 44.26):

‘U schat onze politieke leiders wijzer in dan ze zijn’.

Link in het begin van het artikel gemist? Klik hier voor de documentaire.

Reacties (17)

#1 Peter

Ik ben een volslagen leek op dit gebied, maar begrijp ik het nou goed dat een invloedrijk deel van de economie door kunstgrepen tot stand komt?
Kunstmatige koersen, ingrepen om schrikreacties op geruchten recht te zetten, geld lenen om meer geld te kunnen lenen? De kat heeft 9 levens, de mens slechts 1, maar geld schijnt ontelbare levens te hebben.
Money makes the world go round, maar kan het net zo goed stoppen. En dat lijkt me krankjorum. Ooit bedoeld als handig middeltje om de handel wat efficiënter te doen verlopen, gaat geld (en wat je daarmee kunt doen) een bedreiging voor het dagelijkse leventje vormen?
Of moeten we de contemporaine woekeraars maar eens de tempel uitgooien?

  • Volgende discussie
#2 jan

Ik verbaas me er altijd hoe druk wij ons in Nederland maken over bijvoorbeeld Maxima die, zonder enige wezenlijke invloed, iets roept over onze identiteit. Of hoe wij elkaar angst aan praten voor moslims. Terwijl de financiele problemen in Amerika uiteindelijk een veel grotere invloed zullen hebben op ons welbevinden. Zeker op al die mensen die in meer of mindere mate hun geld in aandelen hebben gestoken. Een beetje mondiaal denken kan helemaal geen kwaad. Om maar eens een understatement te gebruiken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Anoniem

@1: de waarde van ons geld is geheel gebaseerd op vertrouwen in het geld. Het vertrouwen dat je voor een in wezen waardeloos stukje papier waarop “5 euro” staat, echt iets kunt kopen.
Vroeger was het zo dat geld was gekoppeld aan goud. Geld dat werd gedrukt door banken was gedekt door goud dat daar in de kluis lag opgeslagen. Je kon je geld dus altijd weer omwisselen voor iets van echte waarde. Doordat deze achterliggende waarde ontbreekt ontstaan er allerlei interessante fenomenen. Zo is het niet direct duidelijk hoe de ene munt zich verhoud tot de andere: wat is de wisselkoers, als ze beide niet aan iets vergelijkbaars te koppelen zijn. De wisselkoers komt dus ook tot stand op basis van vertrouwen in de economie van de ander.
Maar hierdoor kunnen er ook inderdaad allerlei kunstgrepen worden uitgehaald. Als het vertrouwen in de Amerikaanse economie daalt, daalt de dollar. Voor veel partijen is dit niet goed als die te veel daalt (of stijgt). Een centrale bank kan dan een kunstgreep uithalen door bijvoorbeeld veel dollars te kopen. Als een centrale bank er blijkbaar vertrouwen in heeft, krijgen alle andere partijen ook weer vertrouwen.

Of dit nou manipulatief is weet ik niet, zolang economieën het goed doen, is erg niks mis met zo’n systeem. Vertrouwen is essentieel voor elke economische transactie, dus om daar veel op te baseren heeft was iets…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Adriaan Pek

drogreden: Vroeger was het zo dat geld was gekoppeld aan goud. Geld dat werd gedrukt door banken was gedekt door goud dat daar in de kluis lag opgeslagen. Je kon je geld dus altijd weer omwisselen voor iets van echte waarde.

Ook de waarde van goud is gebaseerd op vertrouwen. Goud bestaat net als al het andere uit molekulen en in dit geval zodanig dat ze niet reageren met zuurstof. Daarom is het ook een edelmataal. Maar het lost prima op in koningswater.

Je kan het het best aan dit voorbeeld zien. De aarde is aan het einde van zijn latijn. Er zijn nog 2 personen over, jij met al het goud van de wereld en ik met het laatste brood. Aangezien je goud niet kan eten wil je mijn brood kopen. Dat verkoop ik dan voor al het in je bezit zijnde goud. (Dat is pas inflatie). We gaan allebei dood.

Dat de gouden standaard is losgelaten zegt dus niks. Geld is gewoon een eenvoudig ruilmiddel en de waarde ervan is wat je ervoor kan kopen. Nu eens wat meer, dan weer wat minder. Eigelijk zijn de onderlinge wisselkoersen van de verschillende soorten geld, zowel verstorend als regulerend. Geld moet je dus puur zien als handige vondst.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Bismarck

@4: Beetje vaag verhaal. Goud heeft altijd wel waarde gehad. Dat je het kan oplossen in koningswater doet daar niets aan af (waarom zou je dat doen, het is immers vernietiging van iets waardevols).

Vroeger kreeg je voor geld de garantie dat je er goud voor terug kon krijgen, het geld had dus echt waarde. Sterker nog, vroeger bestond geld uit goud en andere waardevolle metalen en vertegenwoordigde een munt zijn waarde in gewicht en zuiverheid. Dat kon natuurlijk ook onderhevig zijn aan inflatie (denk bv. aan de ontdekking van de nieuwe wereld), maar onder alle voorkomende omstandigheden was het relatief waardezeker (jouw voorbeeld is redelijk zinloos, met nog maar twee mensen op aarde is er hoe dan ook geen handel meer).

Later werd geld inderdaad 100% op vertrouwen gebaseerd (en daar hebben miljoenen sindsdien schade van ondervonden) en nog weer later werd geld een virtueel goedje dat je makkelijk 10 keer door kon lenen. Dat laatste bleek ook nog eens een nuttige eigenschap, want een belangrijk deel van de werkgelegenheid is op die eigenschap gebaseerd. Mensen worden tegenwoordig rijk van het doorlenen van geld dat ze zelf niet eens hebben of zien. Het is maar de vraag (ook @3) in hoeverre je daar op moet vertrouwen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Bismarck

Overigens, die winst van dit jaar, zit alweer in de lift.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Peter

Aha! Vertrouwen! Ja, dat is goud waard. Wantrouwen overigens ook. Daar draait een complete oorlogsindustrie op.
Maar goed, nog wat vragen naar aanleiding van Johan’s stuk.
Ik mag aannemen dat geld alles van waarde vertegenwoordigt, goudstaven tot produktiemiddelen. Die goudstaven en fabroeksgebopuwen, transportmiddelen, etcetera, verdwijnen toch niet als sneeuw voor de zon op het moment dat iemand zijn vertrouwen in de beurs verliest?
Of, met andere woorden, wat is dat voor flauwekul dat een beurs kan crashen terwijl alles van waarde nog volop aanwezig is? Dat klopt toch niet?
Is ern een deskundige in de zaal die me uit dit lijden kan verlossen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Johan

@1,7: Uiteraard verliest niet alles zomaar zijn waarde. Het probleem zit hem ook niet in ´die huidige waarde´ maar in de economische groei en de manier hoe dit kapitaal tot stand is gekomen.

Is het u opgevallen dat de huizenprijzen, niet alleen hier maar ook in Amerika torenhoog zijn gestegen? Dit ´uitlenen´ van geld (hierdoor zijn (o.a.) de rentepercentages van de FED en ECB van belang) ofwel de creatie van meer geld kan probleemloos zijn, maar.. het moet wel in evenwicht blijven met de gehele groei. Gezien de huidige correcties op vooral de bankenmarkt lijkt men het evenwicht verloren te zijn.

Nog een probleem zit in de mate waarin bedrijven en de systemen in elkaar verklonken zitten. Zoals we met de kredietcrisis hebben gezien en ook in de documentaire is aangegeven: dat alle banken zodanig complex met elkaar verweven zitten dat een crisis bij de ene bank doorlekt naar andere banken. In het geval van het vallen van de dollar KAN één grote beweging voor die angst zorgen. Gelukkig hebben de meeste landen er vooralsnog baat bij om de dollar als wereldmunt te hanteren, maar dit lijkt te gaan veranderen.

@2: Vergeet niet dat dit een doemscenario is, daarom zal het denk ik minder aandacht krijgen. Toch zou het wel zomaar kunnen gebeuren en valt te verwachten dat er ooit een correctie in Amerika gaat optreden, met zo´n staatsschuld moeten ze op een gegeven moment wel.

@3: Het is wel degelijk manipulatief, maar gelukkig heeft niemand daar voorlopig baat bij. De beurs en het vertrouwen is een evenwicht, die als het te ver helt vanzelf (heftig) corrigeert.

@4: Geld is tegenwoordig een paar bites op een computer, maar dat maakt het in theorie niet minder waardevast. Het enige probleem van het systeem is dat je na afloop niets fysieks hebt (qua getallen op je computer) en dat met de goudkoppeling wel had.

@5:

Mensen worden tegenwoordig rijk van het doorlenen van geld dat ze zelf niet eens hebben of zien.

Als je op de juiste plekken zit of komt kan het tegenwoordig zo makkelijk zijn ja :)

@6: De correctie heeft inderdaad alweer plaatsgevonden. Door de renteverlaging van de FED ben ik wel benieuwd voor hoe lang…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Peter

Je bent benieuwd voor hoe lang? Wel, voormalig FED-orakel Greenspan verklaarde kort geleden nog dat een crisis om de hoek ligt.

Even later zegt-ie dat de kans op een recessie in de VS minder dan 50% is.
Hoe zou het op de beurs gaan als FED-orakels is een paar jaar hun mond houden?
Voor een economsiche leek als ondergetekende zal hoe dan ook het refrein van Youp van ’t Hek de huishoudportomonnee blijven bepalen: lenen, lenen, betalen, betalen, ….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 SH66T6N

woe·ker (de ~ (m.))
1 onwettige winst door misbruik van de nood van een ander

handelen in schulden (nood) van anderen om daar op te verdienen…

woeker = rente

niemand wilde ooit in schulden leven en nu is het verheerlijkt

logisch, ik zou het ook verheerlijken als ik mensen in nood zogenoemd zou helpen

lusten kunnen nood opwekken, lol

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Adriaan Pek

@5 Goud heeft waarde omdat het zeldzaam is en een edelmataal is. Dat zeldzame was ik nog even vergeten erbij te zetten. Niettemin is de waarde van goud ook geen absoluut gegeven, hoogstens een tijdelijke vluchtplaats. De goudmarkt wordt ook kunstmatig in stand gehouden. Zo mogen banken hun goud niet onbeperkt op de markt gooien. Kortom het is net zo onderhevig aan vertrouwen hebben in als in geld, of schilderijen, of schelpen, of kralen. Een gouden standaard is alleen maar lastig. Het internationale monetaire systeem is een veel betere waarborg, evenals het binnen de perken houden van inflatie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Bismarck

Het internationale monetaire systeem is een veel betere waarborg

Dat lijkt me een heel erg ongefundeerde bewering.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Democraatus

Problem, reaction, solution.

Ik zou het zelf niet beter hebben kunnen verzinnen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Niels

Toch bijzonder dat dit allemaal om vertrouwen draait in een wereld vol met leugens….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Adriaan Pek

@12: Zoals we inmiddels weten heeft de EU een stabiliserende invloed en is er stil overleg tussen de FED, de ECB, de Japanse centrale bank en met China en andere fin. centra. Wat dat betreft zijn we heel wat verder dan in 1929.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Emiel

Heb zojuist de documentaire gezien en dat schetst wel een somber beeld.

Vooral die bankeconoom Paul Roach kan er wat van. Volgens hem is het zeker dat de dollar ooit moet gaan vallen. Lijkt me ook wel logisch als Amerika zo’n enorme schuld heeft tov het buitenland.

@15: maar als er zo’n stil overleg is, hoe heeft het dan kunnen gebeuren dat Amerika zo’n begrotingstekort heeft?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Adriaan Pek

@16 en gelijk kan je je afvragen: en waarom heeft China dan zo’n enorm handelsoverschot en wordt de koers van de chinese munt toch kunstmatig laag gehouden? De VS zouden die veel hoger willen zien, maar China ziet voorlopig liever nog steeds zijn export groeien. In Japan wordt de marktrente weer kunstmatig laag gehouden. In Europa wordt er bij het monetaire beleid vrijwel alleen gelet op het beperken van de inflatie. Stil overleg is er, soms worden er wederzijds ondersteunende maatregelen genomen om echte brokken te voorkomen, maar de economische blokken maken toch nog steeds hun eigen afwegingen. In elk geval probeert men wel een crisis zoals in 1929 vóór te zijn, de wereld is te verweven om het nog eens zover te laten komen. Garanties? Neen, wel het oprechte streven ernaar en tot nu redelijk succesvol.

  • Vorige discussie